هرهبرداری از طرحهای آهن اسفنجی و اطلاع از آخرین اقدامات ایمیدرو در زنجیره فولاد، بهانهای شد تا با مهدی کرباسیان همصحبت شویم.
ایمیدرو در سال ۹۲ با چه تصویری از فولادهای استانی روبهرو بود و چه اقداماتی در این راستا انجام داد؟
در ابتدای دولت یازدهم با ۷ طرح متوقف فولادی روبهرو بودیم و همچنین اقدام عملیاتی در زمینه آهن اسفنجی، فولاد و تامین مالی چین هنوز انجام نشده بود.
زیر ساختهای این طرحها به طور کلی با مشکلات عدیدهای روبهرو بود. هشتمین طرحی که به وسیله آگهی فروخته شد؛ متوقف و در دادگاه، ضد ایمیدرو و وزارت صنعت، معدن و تجارت که وظایف خود را خوب انجام ندادند، شکایت شد. ما تلاش کردیم در یکی دو سال نخست، این موضوع را با توجه به اینکه ایمیدرو بیش از ۲۱ هزار میلیارد تومان از اموالش به نام خصوصیسازی و رد دیون به نهادهایی تخصصی یا غیر تخصصی واگذار شده بود، ساماندهی کنیم.
خوشبختانه سیاستی را در پیش گرفتیم مانند گرفتن سرمایهگذاران یا مشارکت که مشارکتها از ۶۵ درصد تا ۸۵ درصد پروژهها را شامل شد. با این شریکان، شرکتهای مشترک تشکیل دادیم. آهن اسفنجی را فعال کردیم و فاینانس چین را با شرکت السیسی فعال کردیم که خوشبختانه آهن اسفنجی تعدادی از واحدهای فولادی، به بهرهبرداری رسیده است. سپیددشت، میانه، شادگان و نیریز بهرهبرداری شدند و سبزوار هم در آستانه بهرهبرداری است. مشکلات هشتمین طرح را با سرمایهگذار برطرف کردیم و درحالحاضر شرکتها به سمت فولادسازی میروند. پیشبینی ما این است که از سال ۹۸ واحدهای فولادسازی هم یکی پس از دیگری به بهرهبرداری خواهد رسید و به ظرفیت فولاد کشور اضافه خواهد شد.
تکلیف زیربناها در طرحهای فولادی به ویژه در حوزه حملونقل چیست؟
زیرساختها در حوزه فولاد ۵۵ میلیون تن یکی از دغدغههای اصلی ما است. ما در حوزه گاز و برق مشکل نداریم.
درباره مسئله حملونقل، یکی از چالشهای اصلی کشور در حوزه ریلی است که سرمایهگذاری سنگینی را نیاز دارد. متاسفانه در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته سرمایهگذاری کافی در این بخش انجام نشده، به ویژه در برخی پروژهها، جانمایی پروژهها در جای مناسب نبوده؛ به این معنا که در نقاطی باید «بار» به صورت طولانی حمل شود تا به مقصد برسد و در برخی مکانها ناوگان ریلی ظرفیت ندارد. ما فکر میکنیم بخش ریلی یکی از نگرانیها و چالش هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد است. در این زمینه جلسههای موثری با کارگروههای شرکت راه آهن و وزارت صنعت، معدن و تجارت برگزار شد که امیدواریم مشکلات برطرف شود اما باید بپذیریم که نیاز اصلی سرمایهگذاری است و امیدواریم با عنایت دولت و مجلس شورای اسلامی، برای این مسئله مهم برنامهریزی شود.
با توجه به اینکه بحران آب یکی از چالشهای صنایع فولادساز به عنوان صنایع آببر است، آیا با هدف کاهش مصرف آب به سمت استفاده از فناوریهای پیشرفته پیش خواهیم رفت؟ برنامه ایمیدرو در این زمینه چیست؟
حوزه آب، یکی از چالشهای اصلی است. نه فقط در حوزه فولاد بلکه در دیگر حوزههای معدن و صنایع معدنی نیز موضوع آب مطرح است. در حوزه فولاد بیشتر پروژهها درون کشور هستند که متاسفانه بعضی مناطق از نظر آب دچار مشکل هستند و پیشنهاد این است که پروژههای جدید در کنار آب طراحی شوند.
در زمینه آب، پساب شهرها یکی از راهکارهای اساسی است که خوشبختانه مورد نظر طراحهای فولادی است. برای نمونه شرکت بزرگی مانند فولاد مبارکه پساب اطراف را استفاده میکند و شرکتهای دیگر کم و بیش همین گونه عمل میکنند.
یکی از راهکارها این است که فناوریهای جدیدی را استفاده کنیم که کمآببر باشد. این موضوع در پروژههای جدید قابل استفاده است و جزو مواردی است که سرمایهگذاران باید مورد نظر قرار دهند. وزارت صنعت، معدن و تجارت هم روی این مسئله حساس است اما برای پروژههایی که از گذشته داریم و آببر هستند، طرحهای جدیدی پیشبینی میشود. درباره آهن اسفنجی، پروژههای میدرکس از پروژههایی است که سالها در ایران به آن اقدام شده و این پروژهها با فناوریهای جدید ۴۰ درصد صرفهجویی آب دارند.
با توجه به میزان ذخایر سنگ آهن و افزایش ظرفیتهای فولاد در آینده، خطر کمبود سنگ آهن را چگونه ارزیابی میکنید؛ دولت باید چه اقداماتی در این راستا انجام دهد و سیاستگذاری برای توسعه متوازن زنجیره فولاد باید چگونه باشد؟
برای رسیدن به ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴، بحث سنگ آهن، کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و در نهایت برای زیرساختها اعم از حملونقل، آب، برق، گاز و مسائل مربوط به آن، قرار شد طراحی انجام شود.
خوشبختانه مشاور طرح این موارد را پیشبینی کرده است. درحالحاضر ظرفیت فولاد ۳۳ میلیون تن است که از ۲۲ میلیون تن به این عدد رسیدیم و در کنار آن تولید گندله بیش از صددرصد و کنسانتره هم نزدیک به صد در صد افزایش پیدا کرده است. پیشبینی ما این است که چون زنجیره فولاد در حال تکمیل است باید هدف بین ۱۶ تا ۲۰ میلیون تن صادرات فولاد را در دستور کار جدی قرار دهیم. خوشبختانه در سال ۹۶ به حدود ۸ میلیون تن فولاد خواهیم رسید که نشان میدهد اگر بتوانیم روی این مسئله تمرکز شویم و حمایتهای لازم را انجام دهیم میتوانیم به اهداف صادراتی هم دست یابیم.
بدیهی است کشور ما شانس بزرگی در داشتن معادن سنگ آهن دارد. ۳ میلیارد تن ذخیره قطعی سنگ آهن در کشور وجود دارد که پیشبینی ما در زمینه اکتشافات انجام شده است و به رقم دست کم ۵۰ درصد افزایش میرسیم. گاز نیز به میزان و نرخ مناسب داریم.
با توجه به سند۱۴۰۴ پیشبینی ما این است که ۱۰ سال بعد هم با تولید ۵۵ میلیون تن، مشکل سنگ آهن نداریم اما پیشبینی ما این است که با اکتشافات جدید؛ سنگ آهن به میزان کافی خواهیم داشت. در اکتشافات اخیر، در عمق یکی از حفاریهایی که در فلات مرکزی انجام شده به حدود ۲ میلیارد تن ذخیره سنگ آهن عمیق رسیدیم و پیشبینی میشود در جاهای دیگر هم این عملیات عمیق را انجام دهیم. در معادن حتما ذخایر بیشتری خواهیم داشت ضمن اینکه با توجه به داشتن گاز و قرار گرفتن صنایع معدنی و فولادی در کنار آب خلیجفارس و دریای عمان، اگر مصلحت باشد یا از نظر اقتصادی به صرفه باشد سنگ آهن هم وارد میکنیم که از نظر اقتصادی غیر معقول نیست.
ایمیدرو چه سیاستی برای بزرگمقیاس شدن شرکتهای فولادی پیش رو دارد؟ ضمانت اجرایی آن چگونه است؟
ادغام و رفتن به سمت شرکتهای بزرگمقیاس یکی از سیاستهایی است که اکنون در دنیا دنبال میشود. این سیاست نه فقط در حوزه فولاد یا در حوزه صنایع معدنی بلکه در بقیه صنایع هم دنبال شده است. این روزها اگر نگاه کنید میبینید شرکتهای چند ملیتی بزرگ در زنجیرهای قرار گرفتهاند و سهامدار هستند. حتی شرکتهایی همچون ریوتینتو، اچ پی، گلنکور و شرکتهایی از این نوع در سطح دنیا شرکتهای مختلف یا سهامدار اصلی هستند یا سهامدار هستند و در حوزه مالی خیلی بیشتری کار میکنند.
چینیها این روش را از ۲ سال گذشته شروع کردند و برای کاهش مصرف و رقابتی شدن به سمت ادغام شرکتهای کوچک رفتند تا به ظرفیتهای زیاد تولید دست یابند.
بدیهی است این موضوع جزو سیاستهایی است که باید برای تحقق آن کمک کنیم چراکه اگر بخواهیم در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم به شرکتهای بزرگمقیاس نیاز داریم و اعتقاد داریم این کار باید انجام شود. دولت باید سیاستهای تشویقی پیشبینی کند و ما هم به عنوان ایمیدرو در نقشه راه، این موضوع را پیشبینی کردیم. امیدواریم با حمایت دولت و مجلس شورای اسلامی بتوانیم به سمت شرکتهای بزرگمقیاس حرکت کنیم به طوری که انحصار هم در کشور ایجاد نشود و منافع مصرفکننده و سرمایهگذار هم تامین شود.
آینده شرکتهای فولاد استانی را از نظر تامین مواد اولیه تولید و فروش رقابتی چطور میبینید؟
به دلیل اینکه پروژهها کوچک و ۸۰۰ هزار تنی هستند؛ باید از نظر بازار و زنجیره فولاد حمایت شوند. خوشبختانه از نظر تامین مواد اولیه با توجه به اینکه توازن فولاد و زنجیره فولاد عملیاتی شده است، پیشبینی میکنیم برای تامین مواد اولیه مشکلی نخواهیم داشت چراکه بازار فروش آهن اسفنجی فعال است و مشتری ویژه خودش را دارد.
آیا ستاد فولاد، مجوزهای غیراصولی یا غیرمنطقی را باطل خواهد کرد؟
خوشبختانه پیگیری این موضوع جزو تاکیدات دکتر شریعتمداری است که در دستور ستاد زنجیره فولاد قرار گرفته است. بر اساس آخرین اطلاعات، از ۱۲۰ میلیون تن مجوزی که در ابتدای دولت یازدهم در دست مردم بود، آنهایی که اقدامی نکرده بودند، باطل شدند و برخی تمدید شدهاند.