توليد فولاد ضد زنگ در ایران؛ مزیت فراموش شده

فولاد یكی از مهم ترین و پرکاربردترین آلیاژها است. همه ساله میلیون ها تن از آن در جهان تولید ‏می‌شود. این فلز مصـرف‌های بسیار گوناگونی دارد. از لوازم آشپزخانه گرفته تا ریل‌های سنگین راه‌آهن، ‏همه را از فولاد می‌سازند. آلیاژ فولاد از آمیختن«كربن» با« آهن» درست می شود. اما فولاد ضد زنگ ‏یكی از مهم ترین انواع آلیاژ فولاد است.‏

فولادهای زنگ نزن گروه وسیع و گسترده‌ای ازآلیاژهای ویژه‌اند که بیشتر برای مقاومت در برابر خوردگی توسعه یافته‌اند. ازجمله ویژگی‌های ممتاز برای این دسته از آلیاژها شکل‌پذیری عالی و مقاومت خوب در برابر پوسته شدن، اکسایش و خزش در دمای بالا است که خواص خود را نیز تا دماهای بالا حفظ می‌کنند.

كاربرد فولادهاي ضد زنگ

ورق فولادی ضدزنگ کاربردهای متفاوتی دارد. این ورق‌ها هم اکنون در فولاد مبارکه تولید می‌شود و در صنایع لوله‌سازی کاربرد دارند و بخشی از آن نیز وارد صنایع خودروسازی می‌شود. در صنایع آشپزخانه مانند تولید قاشق و چنگال و... نیز این فولادها کاربرد دارند. البته در صنایع نفت و شیمیایی نیز کاربردهای زیادی دارند. بنابراین کاربرد ورق‌های ضدزنگ بسیار متنوع است و تولید آن می‌تواند با ارزش ‌افزوده بالایی همراه باشد. انواع فولادهای آن نیز با تنوع بسیاری همراه است. برخی از آنها خاصیت مغناطیسی یا قدرت آهن‌ربایی دارند.

در کل دامنه این فولادها وسیع است و حدود ۹ خانواده مختلف را پوشش می‌دهد. در کشور ما بیشتر فولادهای ضدزنگ در صنایع نفت، پتروشیمی و شیمیایی استفاده می‌شود. در سایر صنایع نیز نیاز ما به فولادهای ضدزنگ از کشورهایی چون چین، امارات، ترکیه و... وارد می‌شود. در کل میزان تولید ما در زمینه تولید فولادهای ضدزنگ در سطح پایینی قرار دارد. در گذشته واحد صبا فولاد مبارکه قرار بود این نوع فولاد را تولید کند، اما پس از مدتی وارد فاز تولید فولاد ساختمانی شد.

توليد فولاد ضد زنگ، مزيتي براي ما

با توجه به موارد كاربرد فولادهاي ضد زنگ توليد هرچه بيشتر اين محصول براي كشور ما يك مزيت محسوب مي‌شود و یکی از گام‌های مهم برای خارج شدن از تولیدات ساده فولادی در کشور به‌شمار رود.

فولادهای ضدزنگ گروه وسیع و گسترده‌ای از آلیاژهای ویژه هستند که بیشتر برای مقاومت در برابر خوردگی توسعه یافته‌اند. در کشور با وجود فولادسازی‌های بزرگ و مطرح، مشکلی برای تولید این دست فولادها وجود ندارد، اما همواره شاهد واردات آن از کشورهایی چون چین و هند هستیم.

میزان تولید فولاد ضدزنگ جهان ۲۵/۹میلیون تن معادل ۲درصد کل فولاد خام است. تولیدکنندگان اصلی سنگ کرومیت جهان کشورهای افریقای‌جنوبی، قزاقستان و هند بوده و واردکنندگان آن نیز کشورهای چین، روسیه و سوئد هستند.

در سطح دنیا بهترین تولیدکننده فولاد ضدزنگ کشور ژاپن است. فولادهای ضدزنگ ارزش‌افزوده بالایی دارد اما موضوع این است که مواد اولیه این فولادها شامل نیکل و مولیبدن است، درحالی‌که در ایران ما تنها کروم آن موجود است و نیکل که بسیار گران است را باید وارد کنیم. فناوری فولادهای ضدزنگ، فولادهای کم‌کربنی هستند که درصد آنها در حد صدم درصد است که باید فرآیند تولید بی‌اوتی را بگذرانند، یعنی با اکسیژن در خلأ باید ترکیب شوند. اگر بخواهیم برای تولید آن سرمایه‌گذاری کنیم، بیش از یک‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری حداقلی نیاز است و بهترین فناوری آن نیز مربوط به کشور آلمان می‌شود.

هندي‌ها بازار را قبضه كرده‌اند

بیشتر نیاز ایران به فولادهای ضدزنگ از کشور هند وارد می‌شود. در صنایع غذایی، کارخانه و تانکرهای حمل شیر و کنسانتره میوه‌ها، صنایع شیمیایی، خودروسازی و صنایع نظامی و تجهیزات پزشکی نیاز کشور به استنلس استیل بسیار است اما به‌طور معمول این نیاز وارد می‌شود. مشکلی برای تولید فولادهای ضدزنگ در کشور وجود ندارد و تجهیزات موردنیاز برای تولید آن در اختیار شرکت‌های تولیدکننده است، چراکه فناوری آن مربوط به ده‌ها سال پیش است.

هندی‌ها هم‌اکنون در تولید فولاد ضدزنگ بسیار مهارت یافته‌اند و موضوع جالب این است که به‌تازگی در مناطقی که در معرض خوردگی قرار می‌گیرد از میلگردهای استنلس استیل استفاده می‌کنند. در ایران به اندازه کافی بازار برای فولادهای ضدزنگ وجود دارد اما به هر حال این نوع از فولادها محصولات با ارزشی هستند که چه به صورت شمش یا ورق و چه به صورت یک محصول دیگر، بازار خوبی در دیگر کشورها دارند. همچنین به‌دلیل نیاز کشورها به فولادهای ضدزنگ این مواد عوارض وارداتی بالایی ندارند و کشورهای صنعتی به طور معمول مشتری این محصولات هستند.

ایران ظرفیت خوبی برای تولید این محصولات دارد و باتوجه به اینکه دارای فولادسازی بزرگی در منطقه هستیم با تولید فولادهای ضدزنگ علاوه بر داخل، بازارهای صادراتی را هم می‌توانیم داشته باشیم. البته محصولات طویل (گرد) چون تولید ورق هزینه‌های بسیار سنگینی دارد که تنها ممکن است فولاد مبارکه قادر به تامین آن باشد.

منابع تامین بازار هم برای ورق بیشتر از طریق اسپانیا، افریقای‌جنوبی، فنلاند، تایوان و چین و هند انجام می‌شود. برای مقاطع هم به طور معمول از هند، برخی شرکت‌های اروپایی و به تازگی چینی‌ها واردات انجام می‌دهیم. اسپانیا(آسرینوکس)، افریقای‌جنوبی(کلمبوس زیرمجموعه آسرینوکس)،فنلاند (اوتوکمپو)، فرانسه ( آپرام) که در بلژیک و برزیل تولید می‌شود و زیرمجموعه آرسلور میتال است، چین (بائو استیل، تیسکو، لیسکو، زدپی‌اس‌اس... ) تایوان (وای‌سی، یوسکو... )، کره (پوسکو)، هند (جیندال) و ژاپن (نیپون استیل) مهم‌ترین تولیدکنندگان فولاد ضدزنگ به‌شمار می‌روند. البته هندی‌ها بازار را اشباع کرده‌اند، اما کماکان نشان(برند)های آلمانی و ایتالیایی هم مشتری‌های خاص خودشان را دارند.

ثبت ركوردي جديد براي فولادهاي ضد زنگ

با توجه به آمارها تولید فولاد ضدزنگ در سال 2016، به بیش از 45 میلیون تن رسید. تولید فولاد ضدزنگ در سال 2016 با 10 درصد رشد نسبت به سال 2015 همراه بود. پیش‌بینی می‌شود که تولید این محصول در سال جاری رکورد جدیدی را در تاریخ این صنعت ثبت کند.

درحال حاضر نیز پیش‌بینی می‌شود، تولید این آلیاژ در سال 2017 و در سطح جهان حدود 3.75 درصد بیشتر شود. تولید 47 میلیون و 500 هزار تن فولاد ضد زنگ در سال جاری، رکوردی برای تولید این محصول خواهد بود

تولید فولاد ضد زنگ در عمده کشورهایی که امکانات تولید این محصول را دارند در سال 2016 با افزایش ظرفیت همراه بود. تولید این آلیاژ در چین و سایر کشورها رشد داشته است. چین بیشترین سهم تولید فولاد ضدزنگ دنیا را به خود اختصاص داد. با وجودی که انتظار می‌رفت میزان تولید در این کشور طی سال 2016، کاهش یابد، اما تولید آن افزایش یافت.

تولید این محصول در چین، در سال 2016، بیش از 15 درصد رشد داشت و حدود 25 میلیون تن گزارش شد که به این معنی سهم بیش از 55 درصدی در تولید جهانی فولاد ضدزنگ بود. همین موضوع نیز سبب شده است تا اقدامات متعدد ضد دامپینگی برای محدود کردن صادرات از سوی این کشور انجام شود.

لازم به‌ذکر است که در سال گذشته، میزان تولید فولاد ضدزنگ توسط ایالات متحده آمریکا نیز در روند صعودی قرار گرفت و با 6 درصد رشد به حدود 2.5 میلیون تن رسید. تولید محصول یاد شده در تایوان نیز رشد حدود 14 درصدی را تجربه کرد و به بیش از یک میلیون و 250 هزار تن افزایش یافت. این تولید در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ژاپن و کره جنوبی نیز رشد یک تا 2 درصدی داشت. در سال جاری میلادی نیز، رشد متوسطی برای تولید این محصول پیش‌بینی می‌شود.