ایران جزو 10 کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه از نظر داشتن ذخایر معدنی است و به دلیل داشتن معادن غنی درجهان از جایگاه بالایی برخوردار است.
در حال حاضر 12 معدن مهم جهان، 8 درصد ذخایر روی و سه درصد ذخایر سرب جهان در ایران قرار گرفته است و ذخایر شناسایی شده مس نیز به بیش از 30 میلیون تن می‌رسد. به موارد فوق می‌توان ذخایر اورانیوم، زغال سنگ و سنگ‌آهن و عنوان چهارمین تولیدکننده سنگ تزئینی را نیز افزود.
از سوی دیگر طبق پیش‌بینی و بررسی‌های صورت گرفته ایران روی کمربند آهن، روی، سرب، مرمیت، مس و طلا قرار گرفته است و دستکم 100 سال مواد معدنی برای تولید و استخراج دارد، اما با وجود همه این ذخایر بسیار غنی معدنی و پتانسیل رشد اقتصادی کشور به واسطه معادن، تاکنون نتوانسته‌ایم برداشت مناسبی از ذخایر معدنی خود داشته باشیم و سهم صادرات مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است. به طوری که متاسفانه در چند سال گذشته بسیاری از معادن مختلف کشور از معادن بزرگ تا معادن کوچک با موانع گوناگونی دربهره‌برداری و استخراج روبه رو شده‌اند و این موضوع تعطیلی بسیاری از معادن و کاهش شدید فعالیت بسیاری از معادن را در کشور به همراه داشته است. به شکلی که طبق آمار رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت از حدود 6 هزار معدن کشور در حال حاضر هزار و 388 معدن یعنی بیش از 20 درصد غیرفعال هستند.
نقطه ضعفی که موجب شده است ایران برخلاف اینکه خود تولیدکننده مهم سنگ‌های تزئینی از حیث استخراج است، ولی سنگ قبر چینی و مواد خام معدنی مورد نیاز کشور از سایر نقاط دنیا وارد می‌شود و این در شرایطی است که مثلا در استان مازندران 180 پروانه بهربرداری معدنی و 200 پروانه اکتشاف به واسطه نبود بازار مناسب و کسب و کار معدنی در کشور خاک می‌خوردند.
از سوی دیگر سهم بخش معدن و صنایع معدنی در صادرات غیر نفتی کشور 32 درصد و در ارزش بورس 23 درصد بوده است؛ یعنی اگر 30 میلیارد دلار صادرات صورت گرفته 10 میلیارد دلار آن صنایع معدنی بوده است.
از سوی دیگر کارشناسان صنعتی و معدنی معتقدند در صورت سرمایه‌گذاری مناسب سهم معدن از تولید ناخالص کشور باید بیش از 50 درصد باشد. نکته‌ای که حتی در برنامه پنجم توسعه کشور هم به آن توجه ویژه شده و براساس آن تا پایان برنامه پنجم توسعه ، حجم استخراج و تولید مواد معدنی در کشور باید به 570 میلیون تن در سال برسد که به نظر کارشناسان عددی دور از دسترس به نظر می‌آید.
این برآورد بالاخص در وضعیت کنونی کشور دارای اهمیت مضاعف است زیرا ایران هم اکنون در شرایطی به سر می‌برد که صنایع نفت و گاز ایران با تحریم‌های شدید روبه‌رو هستند و گسترش فعالیت استخراج و فرآوری معادن می‌تواند جایگزین مناسبی برای درآمدهای نفتی باشد.
همچنین معادن کشور به جز پتانسیل‌های درآمدی و رشد اقتصادی از نظر اشتغال هم می‌توانند نقش بسیار مهم و حیاتی در کشور بازی کنند. بالاخص درشرایطی که آمار نرخ بیکاری درکشور به بیش از 15 درصد رسیده است، معادن کشور در صورت سرمایه‌گذاری و ثبات کاری می‌توانند بستر بسیار مهمی را برای اشتغال در این حوزه هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم به وجود بیاورند. همچنین ضریب ایجاد شغل غیرمستقیم در بخش معدن بالا است، به‌صورتی که به ازای ایجاد هر شغل معدنی 8 تا 10 شغل غیرمستقیم در حوزه‌هایی مانند حمل و نقل به وجود می‌آید.
اما شوربختانه با وجود همه این بسترها تاکنون ایران در این زمینه قدمی بر نداشته و طبق آمارهای رسمی در شرایط حاضر کمتر از 100 هزار نفر به صورت مستقیم در معادن کشور مشغول به کار هستند و براساس این آمار سهم معادن در اشتغال 21 میلیون نفری در کشور تنها حدود نیم درصد است. اعدادی که خود نشان‌دهنده توجه بسیار پایین به توسعه اشتغال در این بخش دارد، مثلا باوجود اینکه ایران جزو 20 کشور مهم جهان از نظر داشتن ذخایر سنگ‌آهن است تنها 15 هزار نفر در این بخش در کشور مشغول به کار هستند؛ افرادی که این روزها نه تنها امیدوار به توسعه کار خود بلکه نگران بروز مشکلات در معدن و تعطیلی و بیکاری هستند.
در نهایت باید متذکر شد که مجموعه این ظرفیت‌های خدادادی در کشور در کنار نقاط ضعف اجرایی که دولت‌های گذشته در حوزه این صنعت از خود بروز داده‌اند، کشور را در حال بیم و امیدی قرار داده است که هنوز دلسوزان حوزه صنعت و معدن کشور به بهبود و ارتقای آن امید دارند.