یازده سال تا رسیدن به زمان نهایی تحقق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ باقی مانده است. سندی که بر اساس آن قرار است تولید فولاد سالانه ایران به ۵۴ میلیون تن برسد.
فراهم نبودن زیرساخت‌های مناسب برای رسیدن به عدد ۵۴ میلیون از یک سو و برهم خوردن معادلات بین‌المللی، فولادی‌ها را واداشته است پیشنهاد کاهش ۱۰ میلیون تنی این محصول را بدهند و برای ۴۴ میلیون تن تولید سالانه فولاد هدف‌گذاری کنند. از سوی دیگر ایران طی دو سال گذشته از رتبه ۱۷ جهانی به رتبه ۱۴ ارتقا یافته است.
در یک مقایسه دیگر، در ۶ ماهه نخست امسال ایران با تولید نزدیک به ۹ میلیون تن فولاد، رشد ۷ درصدی را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است. اگر تولید ۶ ماهه دوم امسال را نیز همین مقدار در نظر بگیریم، در واقع ایران در سال ۱۳۹۳ به تولید ۱۸تن فولاد در سال خواهد رسید که این مقدار تا رقم ۵۴ تنی سند چشم‌انداز فاصله زیادی دارد. به عبارت دیگر تا امسال در زمینه تولید فولاد ۳۳درصد از سند چشم‌انداز محقق شده و تا تحقق ۱۰۰درصدی سند یک بازه زمانی یازده ساله خواهیم داشت.به طور میانگین ایران در سال‌های اخیر هر سال ۲ میلیون تن تولید فولاد خود را افزایش داده است و اگر با همین سرعت طی یازده سال آینده روند تولید فولاد افزایش یابد و از استهلاک زیرساخت‌ها چشم‌پوشی شود، در سال ۱۴۰۴ ایران به تولیدی در حدود ۴۰ تن خواهد رسید.
عقب نشینی،پیش از وقت
در حالی‌که چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان با ارزان فروشی فولاد خود تلاش میکند بازارهای جهانی را قبضه کند و همچنین یکی از مهم‌ترین تقویت‌کننده‌های چین برای افزایش تولید فولاد، پایین آمدن قیمت جهانی سنگ‌آهن است، باید دید کشورهایی چون ایران که خود سنگ‌آهن دارند باید در قبال فضای جهانی پیش آمده چه خواهند کرد؟ تلاش برای تولید فولاد بیشتر به منظور کاهش صادرات سنگ آهن و رسیدن به مقدار مورد نظر در سند چشم‌انداز یا تصمیم بر کاهش تولید فولاد به منظور تطبیق با شرایط جهانی تولید محصولات انرژی برگرفته‌اند.
اکنون و در شرایطی که تحقق سند چشم‌انداز در زمینه فولاد یکی از راه‌های اصلی توسعه کشور محسوب می‌شود، به گفته یکی از اعضای انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران «سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ دستیابی به تولید فولاد به میزان ۵۴ میلیون تن را پیش‌بینی کرده است، اما به نظر می‌رسد برای تطبیق با شرایط و امکانات تولید، کاهش ۱۰ میلیون تنی رسیدن به رقم ۴۴ میلیون تن می‌تواند زمینه رشد و توسعه اقتصاد کشور را فراهم کند.» سیدرضا شهرستانی در شرایطی عقب‌نشینی از سند چشم‌انداز را مطرح کرده که به گفته وی ایران یکی از صادرکنندگان سنگ‌آهن به چین است و اکنون بالغ بر ۲۴ میلیون تن سنگ‌آهن به این کشور صادر می‌شود. این در حالی است که با کم کردن صادرات سنگ‌آهن و افزایش تولید فولاد، ایران می‌تواند از واردات فولاد جلوگیری کرد.
سند چشم‌انداز مطابق توان داخلی نبود
موضوع دیگری که در بحث تولید فولاد ایران و ادامه دادن روند سند چشم‌انداز باید به‌آن توجه داشت، عملی کردن سند چشم‌انداز متناسب با تغییرات جهانی در حوزه تولیدات اقتصادی است. اگر به این مسئله توجه داشته باشیم کاهش تولید برخی مواد می‌تواند منطقی‌تر باشد. اما رضا طاهری زاده نایب رییس انجمن فولاد درباره تغییر در میزان تولید فولاد بر اساس سند چشم‌انداز به صمت می‌گوید: زمانی که سند چشم‌انداز نوشته شد و برای میزان تولید فولاد تصمیم‌گیری صورت گرفت این میزان خیلی بیشتر از توان تولید داخلی کشور در نظر گرفته شد، به نحوی که احتمال رسیدن به این میزان کم است. درادامه می‌گوید: به طور میانگین ما در سال ۲تن افزایش تولید فولاد داشته‌ایم که رشد ۷ درصدی را دراین زمینه برای ما رقم زده است، این در حالی است که رشد فولاد در بازارهای جهانی ۳ درصد بوده است و این نشان می‌دهد ما با همین امکانات عملکرد خوبی را داشته‌ایم.
ممکن است رشد کمتر شود
بسیاری از کشورهای دنیا با توجه به تغییراتی که در صنعت جهانی اتفاق افتاده رویکردهای خود را در زمینه تولید مواد اولیه صنعت تغییر داده‌اند. حوزه فولاد نیز از این موضوع مستثنا نبوده است. در واقع رشد صنعت فولاد و افزایش قراضه‌های صنعتی و به وجود آمدن فناوری بازیافت این قراضه‌ها موضوعاتی هستند که بر تولید فولاد اثر گذاشته است. این در حالی است که با توجه به افزایش قیمت حامل‌های انرژی و بحران آب در سطح دنیا تولید فولاد هزینه‌های سنگینی دارد، به‌طوری‌که به گفته نایب رییس انجمن فولاد اجرای طرح واگذاری ۷ طرح فولادی از سوی دولت به بخش خصوصی با توجه به بحران آب کشور، بخش خصوصی را دچار مشکل کرده است. طاهری‌زاده همچنین می‌گوید: تولید فولاد در ایران با همین مقدار کارخانه‌هایی که داریم رشد خوبی داشته و در صورتی که بخواهیم تولید را افزایش دهیم باید کارخانه‌های جدید تاسیس کنیم که این کار هم نیازمند ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای دیگری چون حمل‌ونقل ریلی و دریایی است که مقرون به صرفه نخواهد بود. ضمن اینکه به گفته وی اگر چنین شرایطی را هم ایجادکنیم به خاطر افزایش قیمت انرژی روند رشد به مرور کمتر خواهد شد.
زیرساخت‌ها توسعه پیدا نکرده
با وجود رسیدن به میزان رشدی بالاتر از رشد جهانی رییس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز با اعلام ناامیدی از تحقق سند چشم‌انداز گفته است حدود ۸ سال از برنامه سند چشم‌انداز گذشته و با توجه به اتفاقات ناخوشایند صنعت فولاد، امکان جبران این عقب ماندگی وجود ندارد. سبحانی دستیابی به تولید ۵۴ میلیون تن فولاد در سال را محال دانسته است. چراکه این مقدار تولید نیازمند جابه‌جایی ۲۰۰ میلیون تن کالا است، ضمن اینکه برای تولید ۸۰ میلیون تن کنستانتره باید در حدود ۲۰۰میلیون تن سنگ آهن استخراج کرد، اما هنوز در توسعه معادن و حمل‌ونقل برنامه خاصی اجرا نکرده‌ایم. به طوری‌که در امسال برخی واحدهای تولید فولاد کمبود برق داشته‌اند.
هم صادرات رشد کرده هم واردات
گرچه ایران در زمینه صادرات فولاد خام رشد داشته است، اما نکته مهم‌تر در این زمینه رشد واردات برخی محصولات فرآوری شده این صنعت است.
به گزارش گسترش صنعت، رشد ۴۰درصدی صادرات فولاد در نیمه نخست امسال، رشد ۷ درصدی تولید فولاد،کاهش ۷۴درصدی واردات شمش فولاد و کاهش واردات میلگرد همه در نگاه اول و بدون توجه به تحریم اقتصادی ایران، جزو نقاط مثبت صنعت فولاد کشور محسوب می‌شوند، اما به همین نسبت در واردات ورق فولادی ایران رشد ۵۰ درصدی داشته است، با توجه به نیاز بیشتر صنایع پایین‌دستی به فولاد و فرآورده‌های فولادی در صورت رفع تحریم‌ها و فراهم نبودن شرایط تولید فولاد تا سقف سند چشم‌انداز باید دید بهترین سیاست ترکیبی در صنعت فولاد کشور چه می‌تواند باشد. سیاستی که بتواند با در نظر گرفتن امکان صادرات سنگ‌آهن و تاثیر بر قیمت این ماده خام شرایط را برای رقبای تولیدکننده فولاد مساعد نکند، از سوی دیگر نیاز داخلی را تا سطح ایجاد نکردن هزینه‌های بالا به دلیل گران شدن انرژی مورد نیاز تولید فولاد تامین کند و در نهایت بتواند نیاز به محصولات مورد نیاز صنایع پایین دستی فولاد را تامین کند.
منبع: گسترش صمت