شواهد بسیاری حاکی از این است که بر خلاف سال گذشته که روند منفی و تقریبا یکنواختی بر تقاضا و سطح قیمتی بازار فولاد حاکم بود سال پیش رو با افت و خیز بیشتر و نوسانات سینوسی شدیدتر هم در سطح قیمت‌ها و هم تقاضای فولاد مواجه خواهیم بود. در حال حاضر تولیدکنندگان فولاد جهان در سال گذشته پس از ادامه روند کاهشی قیمت تا زیر قیمت تمام شده تولیدکنندگان چینی و تخلیه کامل حباب قیمتی، دیگر توان رقابت مضاعف روی سطح قیمت را ندارند. به عبارت دیگر در صورت ثابت ماندن شرایط بیرونی صنعت فولاد به ویژه مولفه‌های اقتصاد کلان انتظار تغییر درون‌زای بیشتری نمی‌رود، اما تجربه نشان داده اثرات عوامل بیرونی بر صنعت فولاد همواره بسیار شدیدتر از تغییرات پارامترهای درونی بوده است و به همین دلیل احتمال نوسانات شدید در هر دو جهت مثبت و منفی در سال پیش رو بیشتر از سال قبل خواهد بود.انتظار می‌رود در سال پیش رو بسته به توان بقای تولیدکنندگان در سطح جدید قیمت‌ها شاهد موج تجدید ساختار یا خروج از دور تولید برخی بنگاه‌ها باشیم. همچنین از آنجا که با توجه به مازاد ظرفیت عظیم جهانی در صنعت فولاد انتظار فاصله گرفتن چندانی از قیمت تمام شده نمی‌رود و تنها پارامترهای موثر بر سطح قیمت‌ها را باید در عوامل بیرونی صنعت فولاد جست‌وجو کرد. به‌طور مثال اثر نوسانات ارزهای جهانی مانند دلار آمریکا، ین ژاپن، رئال برزیل و یوان چین در سال پیش رو بسیار بزرگ‌تر از پتانسیل هرگونه تغییرات درونی صنعت فولاد مانند قیمت شکنی برای کسب سهم بازار و... خواهد بود. کاهش ارزش پول کشوری مانند برزیل که تامین‌کننده مهم سنگ‌آهن و زغال‌سنگ جهان است می‌تواند منجر به افت قیمت جهانی این ماده اولیه مهم و در نتیجه امکان کاهش قیمت تمام شده فولاد در یک دور جدید جنگ قیمت شود. در همین حال افزایش یا کاهش ارزش دلار آمریکا بسته به جهت حرکت نرخ‌های بهره در آن کشور می‌تواند سطح کلی قیمت فولاد را بالا یا پایین ببرد. به دلیل طبیعت پر نوسانی بازارهای ارز جهان و تاثیر زیاد آنها بر بازار فولاد در سال آتی می‌توان سالی پر نوسان برای قیمت‌های جهانی فولاد انتظار داشت. در زمینه حجم تقاضا نیز انتظار می‌رود که کشور چین به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار مصرف جهان شاهد کاهش 4 درصدی حجم مصرف خود در سال 2016 و رسیدن مصرف به کمتر از 650 میلیون تن باشد. با توجه به ضعف اقتصاد جهانی انتظار ثبات یا کاهش جزئی مصرف فولاد در بقیه جهان وجود دارد و به عبارت دیگر مازاد عرضه مزمن همراه با فشار دائمی بر قیمت‌ها و سوددهی تولیدکنندگان همچنان ادامه‌دار خواهد بود.
بازار فولاد جهانی در سال گذشته تحت تاثیر روندهای مهمی از جمله کاهش تقاضای جهانی و افزایش شدید صادرات کشور چین شاهد کاهش مستمر قیمت بود. در سال گذشته قیمت‌های جهانی فولاد با شروع از سطح 370 دلار ضمن طی یک روند تقریبا مستمر سال را با افت بیش از 30 درصدی در سطح قیمتی معادل 260 دلار به پایان رساندند. در این دوره فولادسازان چینی با هدف افزایش صادرات خود از سطح 30 میلیون به 150 میلیون تن آغازگر جنگ قیمتی بودند که ضمن کاهش سود‌آوری خود و رفتن تا مرز زیان سعی در گرفتن سهم بیشتری از بازار صادراتی داشته‌اند. به این ترتیب جنگ قیمتی که در سال 2014 دامنگیر سنگ‌آهن و زغال‌سنگ بوده است و قیمت فروش این محصولات را به مرز قیمت تمام شده بسیاری از تولیدکنندگان کشاند در سال گذشته همان کار را با تولیدکنندگان جهانی فولاد کرد. طبق برآوردها تولیدکنندگان فولاد چین در سال گذشته میلادی زیان تجمیعی بیش از 11 میلیارد دلار داشته‌اند و به باور کارشناسان تغییر روند قیمتی صادرات چین در ماه‌های پایانی سال 94 در حقیقت ناشی از عدم امکان ادامه این روند از سوی صنعت فولاد چین بوده است، اما برآوردها حاکی است که افزایش اخیر قیمت‌ها در واقع روند زیان‌دهی بخش بزرگی از صنعت فولاد چین را معکوس کرده و بنابراین افزایش بیشتر قیمت‌ها کمتر محتمل است. به عبارت دیگر می‌توان نتیجه گرفت که بازیگران اصلی صنعت فولاد درجهان آنچه در توان رقابت داشته‌اند را آشکار کرده‌اند و کف قیمتی کنونی بیانگر اوج رقابت درون صنعت فولاد جهان در شرایط کنونی بوده است.البته شرایط داخل کشور قدری پیچیده‌تر خواهند بود. در سال آتی راه‌اندازی بخش آهن اسفنجی 5 طرح از 7 طرح فولادی تعریف شده در دولت قبل نقطه تعادل بازار مواد اولیه فلزی را به نفع مصرف‌کنندگان و نیز تامین‌کنندگان گندله تغییر خواهد داد. همچنین با توجه به واکنش مثبت دولت به درخواست فولادسازان جهت وضع تعرفه حمایتی اگرچه سایه تهدید دامپینگ فولاد چینی تا حد زیادی از صنعت داخلی دور شده است، اما دسترسی به بازارهای صادراتی اشباع شده از سوی چین همچنان چالش‌بر‌انگیز خواهد بود. بنابراین با توجه به اینکه کشورمان یکی از بالاترین میزان ظرفیت در دست تاسیس نسبت به حجم بازار خود را در جهان داراست در غیاب بازار صادراتی در دسترس به دلیل مازاد ظرفیت عدیده در داخل کشورمان نحوه عملکرد تولیدکنندگان فعلی و در شرف راه‌اندازی مخصوصا در بخش مقاطع طویل در تعادل بازار داخلی فولاد ایران بسیار تعیین‌کننده خواهد بود. با نگاهی به تجربه گذشته و عملکرد زمانبر بنگاه‌های داخلی و مراجع تصمیم‌گیری در واکنش به تغییرات شرایط بازار فولاد در گذشته احتمال تشدید نوسانات داخلی در بازار فولاد نسبت به شرایط جهانی دور از ذهن نیست.
بهادر احرامیان
عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و مدیرعامل فولاد یزد