شرایط برای صادرات پایدار، با آموزش و تربیت گروه‌های فروش و بازاریابی در کارخانه‌های تولیدکننده فولاد کشور فراهم می‌شود. از آنجایی که در سند چشم‌انداز افق ۱۴۰۴ صنعت فولاد کشور، صادرات ۱۴ درصدی فولاد درنظر گرفته شده،
آموزش نیروی‌انسانی به منظور افزایش میزان صادرات و تقویت زیرساخت‌های موجود در کشور امری ضروری به نظر می‌رسد. علاوه بر آن برای افزایش تولید فولاد در کشور جذب سرمایه‌گذاری خارجی مسیر دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد را تا افق ۱۴۰۴ هموار خواهد کرد. مهدی سرلک، کارشناس صنعت فولاد در گپ و گفتی بر این نکات تاکید کرد و راز ماندگاری واحدهای فولاد کشور را تمرکز روی صادرات و افزایش بازارهای مصرف خارجی عنوان کرد. ادامه این گپ و گفت را می‌خوانید.
با توجه به شرایط بازار، پیش‌بینی شما از روند قیمتی فولاد، آینده بازار جهانی و جایگاه فولاد ایران چیست؟
بازار جهانی فولاد شرایط بسیار نادری را سپری میکند، حدود ۳ سال نزول قیمت‌ها و رسیدن نرخ‌های شمش فولاد از حدود ۶۰۰ دلار در تن به کمتر از ۲۵۰ دلار در تن تا اواخر فوریه ۲۰۱۶ و سپس افزایش ۲۰۰ دلاری قیمت شمش در ۲ ماه گذشته و نزولی شدن دوباره قیمت‌ها از اوایل ماه مه ۲۰۱۶ شرایط بسیار ناپایداری را ایجاد کرده و تمامی فعالان دست از خرید برداشته و جو نامشخصی بر بازار فولاد جهان سایه افکنده است. هرچند این شرایط سپری خواهد شد اما واقعیت امروز صنعت فولاد این است که چینی‌ها میزان زیادی ظرفیت تولید فولاد را از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰م عملیاتی کرده‌اند و بیش از نیمی از فولاد جهان (۸۷۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۵م) در این کشور تولید می‌شود. حال با توجه به رکود مسکن و کاهش آهنگ رشد اقتصادی این غول فولاد جهان، بیش از یکصد میلیون تن مازاد نیاز این کشور به سایر نقاط جهان سرازیر شده و با حمایت‌های متنوع دولت چین مانند اعطای جوایز صادراتی، کمک هزینه‌های حمل‌ونقل، بکارگیری توانایی‌های دیپلماتیک، تخفیف در قیمت‌های مواد مصرفی و انرژی قصد نابودی صنایع داخلی سایر کشورها را دارد. به دلیل آگاهی از این موضوع دولت‌هایی مانند امریکا، اتحادیه اروپا، هند و ترکیه با وضع قوانین سختگیرانه تعرفه بر واردات محصولات فولادی چینی وضع کردند تا چتر حمایتی مناسبی برای صنایع داخلی خود ایجاد کنند. برای نمونه به تازگی امریکا ۲۶۰ درصد تعرفه بر ورق وارداتی از چین وضع کرد. از سوی دیگر هند و ترکیه به منظور افزایش توان رقابتی صادرکنندگان فولاد خود برای آنها افزایش جوایز صادراتی و همینطور سایر حمایت‌ها را در نظر گرفته‌اند. با در نظر گرفتن تمامی این موارد و آگاهی از این موضوع که ایران چهاردهمین تولیدکننده جهان فولاد است و در صورت رسیدن به تولید ۵۵ میلیون تن این رتبه یک رقمی خواهد شد، بکارگیری تجارب موفق و تصمیمات چابک از سوی دولت و مدیریت هوشمندانه از سوی تولیدکنندگان کشور ضروری به نظر می‌رسد.
چه میزان تنوع در تولید برای توسعه صنعت فولاد کشور مناسب است؟
در آخرین کنفرانس تخصصی فولاد در دوبی که از سوی موسسه متال اکسپرت برگزار شد تحلیل جالبی از سهم هر بخش از تولید در سود هر تن فولاد مشخص شده بود. در همین رابطه از ۸۰ دلار افزایش سود هر تن میلگرد در ماه‌های اخیر که با قیمت ۵۰۰ دلار تحویل در بندر به فروش رسیده، حدود۱۳ دلار برای تولیدکنندگان سنگ‌آهن، ۲۲ دلار برای تولیدکنندگان گندله و آهن اسفنجی، ۴۴ دلار برای تولیدکننده شمش و تنها یک دلار سود برای کارخانه‌های نوردی محقق شده بود و این موضوع نشانگر این نکته است که سرمایه‌گذاری ما باید بیشتر با هدف تولید فولاد خام از روش‌های جدید و در مقیاس‌های بهینه انجام شود و توسعه بخش نورد تنها به توسعه در فولادهای سنگین، ریل و سایر محصولات خاص محدود شود. البته در بخش محصولات تخت همچنان به احداث حدود ۵ تا ۷ میلیون تن نورد نیاز داریم با توجه به احداث تعداد زیادی کارخانه‌های نورد در کشورهای دیگر تامین مواد اولیه این واحدهای می‌تواند هدف صادراتی آینده ما قرارگیرد.
هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
درحال‌حاضر توان حداکثری بین ۲۰ تا ۲۲ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد در کشور وجود دارد اما در بالاترین بازده از این ظرفیت در سال ۱۳۹۳ حدود ۱۸ میلیون تن فولاد تولید شده است. بنابراین برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد ما به ظرفیت اسمی حداقل ۶۵ میلیون تن تولید فولاد نیازمندیم. از این رو با توجه به برنامه‌ریزی برای تولید اسمی ۵۵ میلیون تن و با فرض این نکته که سرمایه‌گذاری لازم در این زمینه انجام شود در بهترین شرایط درسال ۱۴۰۴ تولیدی برابر با ۴۵ تا ۴۷ میلیون تن در سال خواهیم داشت. نکته دیگر این است که بیشتر سرمایه‌گذاری برای رسیدن به ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ نیز باید به وسیله فولادسازان بزرگ فعلی کشور انجام شود که رکود ادامه‌دار در صنعت فولاد به دلیل سرازیر شدن بیش از ۱۰۰ میلیون تن فولاد مازاد چینی‌ها به بازارهای بین‌المللی و زیان‌دهی این فولادسازان چه در داخل ایران و چه در بازارهای صادراتی چنین سرمایه‌گذاری‌های از پیش برنامه‌ریزی شده‌ای را غیرممکن میکند. با این حساب امکان محقق شدن چنین برنامه‌ای با جذب سرمایه‌گذاران خارجی انجام می‌شود که در این زمینه نیازمند ۳ تا ۵ مورد سرمایه‌گذاری خارجی هستیم تا به تولید ۵۵ میلیون تنی دست پیدا کنیم البته طرح‌های تولید فولاد باید حدود ۱۰ میلیون تن باشند تا در حالت بهینه دارای تمامی ابعاد فنی و اقتصادی باشند.
یکی دیگر از اهداف سندچشم‌انداز دستیابی به صادرات ۱۴ میلیون تن فولاد است ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
در بحث صادرات موضوع متفاوت است زیرا برای دستیابی به چنین حجمی از صادرات، باید ۱۴ میلیون تن صادرات از محل ۵۵ میلیون تن تولید فولاد یعنی ۲۵ درصد صادرات از کل تولید فولاد کشور صادر شود، که نیازمند دو نوع زیرساخت و چند قانون کارآمد و حمایتی است. نخستین عامل فراهم کردن زیر ساخت لازم در بحث حمل‌ونقل جاده و ریلی، بنادر و اسکله‌های بارگیری است و دومین زیر ساخت که از تمام موارد دیگر مهم‌تر و همینطور مغفول‌تر است توسعه زیرساخت‌های انسانی و آموزش و تربیت گروه‌های صادراتی است. به بیان دیگر درحال‌حاضر کمتر شرکتی در ایران به آموزش واقعی و بین‌المللی گروه‌های بازاریابی و فروش خود می‌پردازد و تامین نبودن چنین نیازی فاصله و مارجین سود را به حدی کاهش می‌دهد که صادرات پایداری شکل نخواهد گرفت. از سوی دیگر نقل و انتقال پول، قوانین گمرکی، جوایز صادراتی و همینطور حمایت‌های نمایشگاهی و فعال‌شدن نمایندگی‌های بازرگانی دولتی در خارج کشور، ورود به کنوانسیون‌های منطقه‌ای و قراردادهای دوسویه می‌تواند در تحقق صادرات بسیار تاثیرگذار باشد. با این نگاه بر این باور هستم که شاید بتوان به تولید ۵۵ میلیون تنی در افق ۱۴۰۴ دست یابیم اما در تحقق صادرات ۱۴ میلیون تنی بر مبنای اصولی و با قیمت‌های جهانی چندان اطمینانی وجود ندارد.
در زمینه تامین مواد اولیه برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد چه مشکلاتی وجود دارد؟
در تامین مواد اولیه باید به فناوری‌های مورد نظر برای احداث ظرفیت مورد نظر توجه کرد، به طور متوسط در دنیای امروز در کارخانه‌های پیشرو جهان به ازای تولید هر تن فولاد ۱/۳ تن سنگ‌آهن با غنای ۶۳درصد که اصلی‌ترین نیاز تولید فولاد است مصرف می‌شود و این عدد در چین حدود ۱/۴ تن و در ایران تا ۱/۵ نیز دیده می‌شود و این یعنی در شرایط فعلی و برای تولید ۲۰ میلیون تن فولاد و با در نظر گرفتن غنای ۵۸ تا ۶۰ درصدی سنگ‌آهن در ایران نیازمند ۳۳ تا ۳۵ میلیون تن سنگ‌آهن هستیم. درحال‌حاضر این عدد با توانایی معادن سنگ‌آهن ایران همخوانی دارد و توان حدود ۲۰ میلیون تن صادرات نیز درحال‌حاضر وجود دارد. اما تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد برابر است با مصرف حدود ۹۰ میلیون تن سنگ‌آهن و حتی در صورت تولید این میزان از سنگ‌آهن امکان حمل جاده‌ای و ریلی آن موجود نیست. البته راهکار این موضوع بر اساس تولید آهن اسفنجی در معادن ( بالا بردن غنای سنگ‌آهن تا بیش از ۹۰ درصد ) مورد نظر دولت است که در صورت عملیاتی شدن آن و با نگاه خوشبینانه می‌توان به تامین مواد سنگ‌آهن مورد نیاز این حجم از تولید در ۱۴۰۴ امیدوار بود. با توجه به اینکه بیشتر تولید برنامه‌ریزی شده به وسیله روش احیای مستقیم است باید تامین گاز طبیعی نیز برای تولید ۵۵ میلیون تن در نظر گرفته شود زیرا حتی درحال‌حاضر و با تولید حدود ۲۰ میلیون تن نیز در فصول سرد سال محدودیت‌هایی وجود دارد.
و سخن پایانی؟
راه پایداری تمام واحدهای صنعتی و به طور ویژه فولادی‌ها و حتی واحدهای کوچک نوردی افزایش صادرات است. صادرات هرچند در مقیاس کوچک باعث می‌شود یک شرکت از فرآیندهای جهانی (کیفیت، قیمت تمام شده، بسته‌بندی و... ) آگاه باشد و با قیاس بین محصولات خود و سایر تولیدکنندگان جهانی بروزرسانی مستمر را بکارگرفته و درمقابل ناملایمات اقتصادی به سادگی تسلیم نشود. صادرات پیش نیازهایی دارد که آموزش و بکارگیری نیروهای انسانی هوشمند و اعتقاد مدیران به مزایای صادراتی حتی با وجود رونق بازار داخلی از اصول اولیه آن است.
منبع:گسترش صمت