هماکنون صنعت فولاد در اختیار کشورهای توسعهیافته و پیشرفته قرار دارد و صادرات تمامی چرخه آن از مواد اولیه گرفته تا تجهیزات و دستگاههای ساخت محصولات فولادی به یکی از تجارتهای بزرگ جهان تبدیل شده و ارزشافزوده قابل توجهی از آن بهدست میآید.
فولاد به عنوان فلزی استراتژیک برای کشورهایی که قصد دارند به سمت صنعتی شدن پیش بروند بسیار مهم و مورد نیاز است. در این زمینه ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای درحال توسعه که به سمت صنعتی شدن در حال حرکت است، برنامهریزی و تلاش بسیاری برای تولید این محصول انجام داده است. به گونهای که هماکنون حدود ۸۰درصد از تجهیزات مورد نیاز فولادسازی در داخل ایران ساخته میشود و در زمینه دانش فنی نیز در جایگاه مناسبی قرار داریم. همکاری با کشورهای توسعهیافته برای انتقال دانش فنی تولید این محصول فلزی از یکسو نشان از رشد صنعت فولاد ایران دارد و از طرف دیگر قابلیت صادرات دانش فنی به کشورهای منطقه و کمتر توسعهیافته، از قدرت این بخش خبر میدهد.
۸۰درصد تجهیزات فولادی ایران، داخلی است
به گفته کارشناسان و فعالان صنعت فولاد، اینکه ۱۰۰درصد چرخه تولید فولاد، بیشتر در بخش تجهیزات و دانش فنی آن از سوی کشور تولیدکننده فولاد تولید و ساخته شود با صرفه اقتصادی همراه نیست. از اینرو کشورهای تولیدکننده فولاد، بخشی از تجهیزات، فناوری و دانش فنی را بهوسیله دانشمندان و متخصصان خود تامین کرده و بقیه را از دیگر کشورهای دارنده فناوری وارد میکنند چراکه تامین تمام این نیاز از سوی تولیدکننده صرفه اقتصادی به همراه ندارد.
مدیرعامل کنسرسیوم «MPS»(مجموعه فولادی که با شرکتهای اروپایی پروژههای فولادی را راهاندازی و گسترش میدهند)، در گفتوگو با صمت درباره اینکه تجهیزات و فناوریهای صنعت فولادسازی ایران در چه سطحی قرار دارد، اظهار کرد: هماکنون بیش از ۸۰درصد از تجهیزات مورد نیاز کل صنعت فولاد در ایران ساخته میشود و سقف این کار نیز در ۵ سال آینده ۹۰ درصد خواهد بود. نه تنها ایران بلکه هیچ کدام از کشورها در این زمینه به ۱۰۰درصد نمیرسند و دلیلی برای تامین کامل چرخه تولید فولاد آنهم از سوی تولیدکننده وجود ندارد بلکه برخی از کشورها از صفر تا ۹۰درصد نیاز خود را از طریق واردات تامین میکنند.
به گفته علی نادری، ایران دانش فنی و بروز صنعت فولاد را نداشته و هزینه خریداری این دانش تنها ۵ تا ۱۰درصد از قیمت فولاد را در جهان به خود اختصاص میدهد. در واقع ۵تا ۱۰ درصد قیمت صرف بهرهگیری از تجهیزات پیشرفته میشود و به همین دلیل وارد کردن دانش فنی برای تولیدکنندگان فولاد، با صرفه اقتصادی همراه خواهد بود. وی درباره فعالیت شرکت «میکا سازه» که ساخت تعدادی از پروژههای فولادی ایران را برعهده دارد، اینگونه گفت: تجهیزات و دستگاههای پروژههای فولادی فولاد مبارکه، فولاد آلیاژی یزد، فولاد چهارمحال و بختیاری و فولاد صبا با کمک شرکای خارجی ساخته شده است. البته در کنار ساخت تجهیزات داخلی، طراحی داخلی، کارهای عمرانی پروژه، نصب و راهاندازی صنایع فولادی، اقداماتی مانند واردات تجهیزات و فناوریهای خارجی نیز در دستور کار قرار دارد. به گفته وی همکاری با کشورهای آلمان و ایتالیا در حوزه فولاد، زمینه را برای انتقال دانش فنی این شرکتها به ایران فراهم کرده است. وی استفاده از دانش فنی و فناوریهای نوین را برای گسترش و افزایش تولید محصولات فولادی مفید دانست و افزود: این شرکت، ظرفیت ذوب شرکت فولاد مبارکه از ۵میلیون تن به ۷/۵میلیون تن و ظرفیت فولاد آلیاژی یزد را از ۲۰۰هزار تن به ۶۰۰هزار تن رسانده است.
وی درباره اینکه شرایط تحریم تا چه اندازه بر روند کاری در حوزه ساخت تجهیزات فولادسازی اثرگذاشته، اینگونه پاسخ داد: در زمان تحریم، کسانی که قصد وارد کردن دانش فنی و تجهیزات داشتند، با بیشترین محدودیت روبهرو میشدند. از طرفی بیشتر قراردادها بر پایه یورو و دلار انجام میشد و با تحریم بانکهای ایرانی و نداشتن ارتباط با بانکهای جهانی به دلیل تحریمها، نه امکان بازکردن السی وجود داشت و نه انتقال پول ممکن بود و این اقدامات از سوی کشور سوم انجام میشد.
حذف واسطهها از معاملات برون مرزی
به گفته مدیرعامل کنسرسیوم MPS، اکنون با برداشته شدن تحریمها، چندین گشایش انجام شده یکی از آنها اینکه کشورهای خارجی به این مسئله که مشکلات ایران با دیگر کشورها روز به روز در حال رفع شدن است، باور پیدا کردند که خود موضوع بسیار مهمی است. همچنین آنها برای حضور در ایران و انعقاد قرارداد با شرکتهای ایرانی تمایل قابلقبولی پیدا کردهاند.
نادری به یکی دیگر از مزایای برداشته شدن تحریمها اشاره کرد و گفت: اکنون تجهیزات خریداری شده از دیگر کشورها به طور مستقیم به بنادر ایران انتقال پیدا میکنند و در نتیجه دیگر برای تهیه آنها نیازی به واسطهها وجود ندارد چراکه حضور واسطهها هزینه انتقال محصولات خریداری شده را بالا میبرد اما هماکنون هزینه جابهجایی و انتقال ارز به خارج بسیار کم و به طور تقریبی یک دوم شده است.
وی با بیان اینکه طرحهای اجرایی یاد شده از سوی این شرکت، با نظارت سازمان ایمیدرو است درباره سرمایهگذاری و تامین منابع مالی برای اجرای طرحها گفت: قبل از آغاز تحریم، سرمایهگذاران خارجی از طریق فاینانس در پروژهها همکاری میکردند اما شروع تحریمهای بینالمللی، ادامه حضور آنها را در ایران با مشکل روبهرو کرد. هماکنون خارجیها به ویژه آلمانیها و ایتالیاییها آمادگی فاینانس دارند که با کارفرمایان جدید وارد همکاری مشترک با ایران شوند.
صادرات تجهیزات صنایع فولادی
در حال حاضر ایران به دلیل رشد و توسعهای که در بخشهای مختلف از معدن تا صنایع معدنی بهدست آورده، توانایی صادرات خدمات فنی مهندسی و انتقال دانش فنی را به کشورهای همسایه دارد.
حضور مهندسان معدنی ایران در کشورهای همسایه برای آموزش نیروهای انسانی که چندی است آغاز شده و به دنبال آن صادرات تجهیزات و فناوری پروژههای فولادی، موید قدرت و توانمندی ایران است. برای توسعه و پیشرفت در حوزه معدن و صنایع معدنی نباید به کشورهای منطقه بسنده کرد؛ بلکه باید در ارتباط با کشورهای اروپایی ضمن ارتقای سطح دانش و فناوریهای خود، زمینه را برای همکاری مشترک با کشورهای بزرگ به ویژه در حوزه صنعت فولاد فراهم کرد.
به گفته نادری تجهیزات و فناوریهای صنعت فولاد به کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان صادر شده و قصد داریم تا امکان صادرات تجهیزات و فناوریهای خود را به کشورهای اروپایی فراهم کنیم زیرا آنها تمایل بسیاری برای همکاری و خرید از ایران دارند.
از طرفی تمام نیروهای متخصص ایرانی در حوزه ساخت پروژههای فولادی در ایتالیا آموزش دیدهاند و هماکنون در حال انتقال این دانش به کشورهای کمتر توسعه یافته هستیم.
اجرای مرحله ذوب فولاد در جنوب
با توجه به اینکه منابع آبی برای صنایع فولادی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و جزو نیازهای اساسی برای تولید است و از طرفی ایران نیز جزو کشورهای خشک و کمآب به شمار میآید باید فکری برای استفاده از روشها و تجهیزاتی که آب کمی نیاز دارند، اندیشید. در اینباره مدیرعامل کنسرسیوم MPS گفت: به طور مرتب پروژههای فولادی در حال بروزرسانی هستند.
با این حال اگر ایران بخواهد به اهداف تعریف شده در چشمانداز ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد برسد باید بخشهای آب بر خود را در جنوب کشور اجرایی کند. زیرا تا مرحله کنسانتره و ذوب و نورد به آب زیادی نیاز دارد و باید به سمت منابع بیپایان آب کشور یعنی جنوب ایران حرکت کرده و سایر بخشها همچون تولید ورقهای رنگی و... در نقاطی که آب کمتری دارند تولید شود که این موضوع نیز سختیها و مشکلات خود را دارد.