طرح جامع فولاد کشور با هدف ترسیم مسیر توسعه فولاد برای دستیابی به هدف ۵۵میلیون تن تولید فولاد و با رویکرد ایجاد توازن در زنجیره فولاد تدوین شده است. انرژی فراوان و ارزان، موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران و وجود سرمایه انسانی چه از نظر کمی و چه کیفی ازجمله مهم‌ترین مزیت‌هایی است که تاکنون سهم و نقش آهن و فولاد را در اقتصاد ایران قوت بخشیده است، اما آیا با توجه به زیرساخت‌های موجود و زنجیره تولید فولاد و سرمایه‌گذاری در بالادست فولاد و مشکل کم‌آبی در کشور این مهم دست‌یافتنی خواهد بود؟ البته سهم دولت‌ها را نیز باید در رسیدن به این چشم‌انداز مورد توجه قرار داد.
الزام‌های رسیدن به ظرفیت چشم‌انداز فولاد
ظرفیت تولید فولاد کشور تا پایان سند چشم‌انداز توسعه باید سالانه به بالای ۵۵میلیون تن برسد که بخشی از این تولید به مصرف داخلی و بخشی به صادرات اختصاص خواهد یافت. درباره ضرورت‌های رسیدن به این چشم‌انداز محمدرضا بنی‌اسدی مدیرعامل گروه صنایع فولادی صبح پارسیان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: تولید ۵۵میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ به اصطلاح یک چشم‌انداز است. با توجه به وضعیت موجود رسیدن به این چشم‌انداز در چند سال باقیمانده کار بسیار دشواری به‌نظر می‌رسد. بنی‌اسد در ادامه درباره این چشم‌انداز توضیح داد: تولید ۵۵میلیون تن فولاد در چشم‌انداز ۲۰ساله کشور براساس یک‌سری محاسبات پیش‌بینی شده که البته این محاسبات براساس وضعیت موجود نیازمند بازنگری است. وی با اشاره به بررسی وضعیت موجود در رسیدن به چشم‌انداز فولاد خاطرنشان کرد: با توجه به وضعیت مبادلات فولاد در جهان و با توجه به اینکه در پایان چشم‌انداز، معادن کشور در زمینه سنگ‌آهن ممکن است به پایان ذخایر خود نزدیک شوند، در نتیجه برای صنعت فولادسازی نیازمند واردات سنگ‌آهن هستیم که در این صورت فولاد ایران قدرت رقابت‌پذیری خود را از دست خواهد داد. مدیرعامل گروه صنایع فولادی صبح پارسیان در ادامه با اشاره به سایر مواردی که باید درباره چشم‌انداز فولاد در نظر گرفت، عنوان کرد: براساس محاسبات خوش‌بینانه ما در سال ۱۴۰۴میلادی نیازمند ۳۲میلیون تن فولاد هستیم، از این‌رو به موازات این منابع باید در بخش فولاد ظرفیت‌سازی کنیم. برمبنای تولید سالانه ۵۵میلیون تن باید ۲۰میلیون تن صادرات داشته باشیم تا بتوانیم در سطح جهانی رقابت کنیم. البته اگر قرار باشد سنگ از خارج وارد کنیم، این صادرات دیگر قابل رقابت نخواهد بود. بنی‌اسدی تاکید کرد: با توجه با این رویکرد که برای تولید فولاد نیازمند واردات سنگ نباشیم، در زنجیره فولاد، گلوگاه ما بالادست خواهد بود نه پایین‌دست. بالادست فولاد نیز شامل معدن و استخراج می‌شود. وی در ادامه توضیح داد: معدن و اکتشاف نیازمند سرمایه‌گذاری است، اما از آنجا که در زمینه سرمایه‌گذاری مستلزم ریسک است، سرمایه‌گذاران محدودی در این زمینه حاضر به سرمایه‌گذاری خواهند بود. از این‌رو چه سرمایه‌گذاران داخلی و چه سرمایه‌گذاران خارجی رغبت کمتری در این زمینه از خود نشان می‌دهند. حتی اگر زمینه سرمایه‌گذاری در ایران فراهم شود و قوانین ما از سرمایه‌گذاری حمایت کنند و بستر لازم برای سرمایه‌گذاری خارجی فراهم شود و در کل ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یابد، باز سرمایه‌گذاران بیشتر به سمت ذوب گرایش دارند و گرایش به سرمایه‌گذاری در مرحله تولید برایشان ریسک کمتری به همراه خواهد داشت.
فولاد را به سواحل خلیج‌فارس سوق دهیم
مدیرعامل گروه صنایع فولادی صبح پارسیان با اشاره به محدودیت‌های زیرساختی که در زمینه تولید فولاد تا چشم‌انداز ۱۴۰۴ داریم، بیان کرد: از سوی دیگر برای رسیدن به تولید سالانه ۵۵میلیون تن فولاد با محدودیت‌های زیرساختی روبه‌رو هستیم. یکی از این محدودیت‌ها تامین انرژی مانند آب و برق برای تولید فولاد است؛. چراکه تامین این زیرساخت‌ها برای تامین ۵۵میلیون تن فولاد ضروری به‌شمار می‌رود. بنی‌اسدی با توجه به آب‌بر بودن صنعت فولاد خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه کشور ما در یک منطقه نیمه‌خشک واقع شده است، برای ماندگار شدن صنعت فولاد، باید کارخانه‌های فولادسازی را به سمت خلیج‌فارس سوق دهیم، چراکه در چند سال آینده که با مشکل کم‌آبی روبه‌رو هستیم، فولادسازی در کشور غیر از سواحل خلیج‌فارس دارای توجیه اقتصادی نخواهد بود. از این‌روست که در ۲۰سال آینده مشکل آب و خشکسالی باید مورد توجه قرار گیرد. وی با تاکید بر این موضوع که چشم‌انداز فولاد در سواحل خلیج‌فارس قابل قبول خواهد بود، گفت: در سواحل خلیج‌فارس نیز غیر از منطقه ویژه زیرساخت‌ها هنوز آماده نشده است. زیرساخت‌های سواحل مکران که در برنامه ششم توسعه بر آن تاکید شده، همچنان آماده نشده است. این سواحل نه در زمینه تامین انرژی و نه در زمینه راه‌آهن آماده نیست. بنابراین با توجه به این محدودیت‌ها نباید در کل ایران زنجیره فولاد را گسترش دهیم. بنی‌اسدی ادامه داد: در چشم‌انداز فولاد در کل با توجه به محدودیت‌های یادشده باید سهم داخل را بیشتر از خارج در نظر گرفت. از سوی دیگر نیز اگر قرار است سرمایه‌گذاری شود باید این منابع و سرمایه‌گذاری به سمت معدن و استخراج که همان بالادست فولاد به‌شمار می‌رود، سوق داده شود.
تحقق چشم‌انداز سرمایه‌گذاری می‌خواهد
همچنین محمدرضا ایزدیان، کارشناس صنعت فولاد درباره چشم‌انداز فولاد در ۱۴۰۴ در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: با توجه به زیرساخت‌هایی که برای بخش صنعت فولاد در کشور وجود دارد، رسیدن به ظرفیت ۵۵میلیون کار سختی به‌نظر می‌رسد. اگر چنین تولیدی تا افق ۱۴۰۴ محقق شود، در حقیقت باید اذعان کرد، اتفاق مهمی در صنعت فولاد کشور رخ داده است. ایزدیان با اشاره به افق ۱۴۰۴ عنوان کرد: در حقیقت این چشم‌انداز، چشم‌انداز ایده‌آلی است، اما برای رسیدن به این نقطه ایده‌آل باید به فکر فراهم آمدن زیرساخت‌های آن نیز بود. البته ایده‌آل بودن باید نزدیک به واقعیت باشد تا حداقل بتوان به میزان تولید و ظرفیت اعلام‌شده نزدیک شد. وی با اشاره به زیرساخت‌های موجود عنوان کرد: در حال حاضر زیرساخت موجود برای تولید سالانه ۲۴میلیون تن فولاد در کشور مهیا است. ۱۰ تا ۱۲ واحد تولید در سطح کشور سالانه حدود ۲۴میلیون تن فولاد تولید می‌کنند که با وجود این واحدها که عمر برخی از آنها به حدود ۲۰سال نیز می‌رسد، ما توانسته‌ایم، نزدیک ۲۵ میلیون تن تولید داشته باشیم. این کارشناس حوزه فولاد با اشاره به مهم‌ترین زیرساخت‌ها برای این صنعت عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین رویدادهایی که در بخش فولاد در حال رخ دادن است، استفاده از فناوری جدید در این صنعت است که ما باید بتوانیم به این فناوری‌های جدید دست پیدا کنیم؛ فناوری‌هایی که با انرژی کمتر فولاد بیشتری را تولید خواهد کرد. ایزدیان در ادامه با تاکید بر سرمایه‌گذاری در حوزه فولاد عنوان کرد: از سوی دیگر در سند چشم‌انداز ما باید بیش از پیش به سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت فولاد فکر می‌کردیم که این مهم در سال‌های گذشته رخ نداده، البته بخشی از آن به‌خاطر تحریم‌ها امکان‌پذیر نشده است. از این‌رو تا رسیدن به این افق نیز زمان چندانی نداریم.