ارزش صادرات ۷ واحد بزرگ فولادسازی کشور در نیمه نخست امسال به ۸۵۰ میلیون و ۴۲۸ هزار و ۳۵۸ دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی رشد ۲۴ درصدی را نشان می‌دهد.
آمارهای سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) نشان می‌دهد مجتمع‌های فولاد هرمزگان، فولاد اکسین، فولاد خراسان، فولاد آلیاژی ایران، فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوب آهن اصفهان در این مدت ۲ میلیون و ۶۷۷ هزار و ۷۸۵ تن تولیدات فولادی صادر کردند.
آمار وزنی صادرات واحدهای یادشده در ۶ ماهه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد. این واحدها در نیمه نخست سال گذشته یک میلیون و ۸۲۲ هزار و ۶۷۶ تن انواع تولیدات فولادی را به کشورهای هدف صادر کردند. همچنین شهریور ۹۵ واحدهای هفتگانه فولادی ۳۲۳ هزار و ۳۵۱ تن تولیدات فولادی خود را به ارزش ۱۱۰ میلیون و ۹۶۸ هزار و ۳۹ دلار صادر کردند که از نظر وزنی در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته رشد ۱۰ درصدی داشت اما از نظر ارزشی تفاوت موثری نشان نمی‌دهد. میزان تولیدات فولادی صادرشده در شهریور سال گذشته بیش از ۲۹۲ هزار و ۸۰۵ تن به ارزش ۱۱۰ میلیون و ۵۹۴ هزار و ۷۹۶ دلار بود.
بررسی عملکرد واحدهای فولادسازی یاد شده در شهریور ۹۵ نشان می‌دهد ذوب‌آهن اصفهان با صدور ۹۰ هزار و ۱۷ تن به ارزش ۲۸ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۴۱۳ دلار انواع تولیدات خود نسبت به شهریور پارسال، رشد ۱۸۶ درصدی از نظر وزنی و ۱۳۱ درصدی را ارزشی ثبت کرد که این واحد تولیدی را در بین هفت واحد یاد شده در جایگاه نخست قرار داد. سال گذشته ذوب آهن در شهریور، ۳۱ هزار و ۴۴۳ تن صادرات تولیدات فولادی به ارزش ۱۲ میلیون ۳۲۴ هزار و ۵۴۷ دلار داشت. علاوه بر این، فولاد خوزستان نیز با رشد ۹۵ درصدی وزنی در صادرات شهریور امسال در بین هفت واحد فولادسازی به رتبه دوم رسید.
شهریور ۹۵ فولاد خوزستان ۱۴۱ هزار و ۶۹۹ تن تولیدات فولادی صادرات داشت که ارزش آن ۴۴ میلیون و ۶۱۷ هزار دلار بود که نسبت به ۷۲ هزار و ۵۵۲ تن به ارزش ۲۶ میلیون و ۳۱۹ هزار دلار شهریور سال گذشته از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب رشد ۹۵ و ۷۰ درصدی را نشان می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان چهاردهمین فولادساز جهان محسوب می‌شود که در افق ۱۴۰۴ دستیابی به ظرفیت ۵۵ میلیون تن را هدف‌گذاری کرده است. سال گذشته برای نخستین بار، کشورمان با صادرات ۴/۱ میلیون تن فولاد به رکورد بی‌سابقه‌ای در این زمینه دست یافت.
رشد ۷۰ درصدی صادرات فولاد
سیاست اقتصاد مقاومتی بر پایه اتکا به توانمندی داخلی و درونزایی و برونگرایی است و صنعت فولاد کشور با ثبت رشد ۷۰درصدی صدور در ۴ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نگرش بهره‌گیری از ذخایر کشور و صادرات‌محوری در همین مسیر گام برمی‌دارد. آنگونه که رهبر معظم انقلاب تاکید کرده‌اند «اقتصاد مقاومتی، اقتصادی درونزاست که از دل ظرفیت‌های کشور و مردم می‌جوشد، رشد این نهال به امکانات کشور متکی است اما اقتصاد مقاومتی درونگرا نیست. یعنی اقتصاد کشور، محدود و محصور به داخل کشور نمی‌شود. این اقتصاد با اقتصاد جهانی تعامل دارد و با قدرت با آنها روبه‌رو می‌شود. پس اقتصاد مقاومتی درونزاست ولی درونگرا نیست.
بنابراین دولتمردان جمهوری اسلامی سیاست‌های اقتصادی دستگاه‌های اجرایی مربوط به خود را باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که حاصل عملکرد آنها با شرایط روز دنیا تطبیق داشته باشد. در همین پیوند، مسئولان و فعالان صنعت فولاد مانند مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران بر این باورند که مهمترین دغدغه‌های این بخش از اقتصاد کشور، ایجاد توازن در زنجیره فولاد است.
اکنون دستیابی به این امر در دولت یازدهم روی میز سیاستگذاران قرار گرفته است و به‌طور ویژه در طرح جامع فولاد تجلی دارد. مسئولان جمهوری اسلامی و دست‌اندرکاران بخش‌های اقتصادی بر این نکته تاکید می‌کنند که اجرای توافق برجام از اواخر دی ۱۳۹۴ زمینه گسترش ارتباطات بین‌المللی را فراهم کرد که یکی از مزیت‌های آن، گشایش راه برای استفاده از فناوری‌های روز، تامین مالی و همکاری با همتایان خارجی بوده است.
آمارهای جهانی فولاد و سهم ایران
آمارهای سال ۲۰۱۵ میلادی به نقل از انجمن جهانی فولاد نشان داد، مجموع تولید فولادسازان جهان به یک‌میلیارد و ۶۲۳میلیون تن رسید که چین با ۸۰۳میلیون و ۸۰۰هزار تن فولاد خام همچنان یکه‌تاز این عرصه محسوب می‌شود و ۵۰درصد تولید بازار را در اختیار دارند. جمهوری اسلامی سال گذشته با تولید ۱۶میلیون و ۷۰۰هزار تن فولاد خام سهم یک درصدی از تولید جهانی داشت، گرچه برای نخستین بار در تاریخ صنعت فولاد صادرات ۴میلیون و ۱۰۰هزار تنی را در این بخش رقم زد و رکوردهای پیشین را شکست.
افت قیمت فولاد و تشدید رقابت در بازار
کارشناسان صنعت فولاد درباره قیمت هر تن فولاد صادراتی می‌گویند در ۲/۵سال گذشته هر تن فولاد صادراتی بیش از ۵۰۰ دلار ارزش داشت و نرخ هر تن سنگ‌آهن با عیار ۶۲/۵درصدی نیز ۱۲۰ دلار بود. همچنین قیمت هر بشکه نفت افزون بر یکصد دلار رقم خورد. کاهش بهای نفت سبب شد به‌طور طبیعی هزینه تولید نیز در دنیا کاهش یابد و این امر بر همه بخش‌های اقتصادی مانند فولاد اثر گذاشت؛ به گونه‌ای که سبب کاهش قیمت فولاد و تشدید رقابت‌ها برای عرضه محصولات شد.
کسب رتبه هفتمی فولادسازی
مهمترین هدف اجرای طرح جامع فولاد، پیاده‌سازی توازن در زنجیره فولاد است که این امر در چارچوب نقشه راه سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ به چشم می‌خورد. به گفته مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران، براساس طرح جامع فولاد، ظرفیت تولید تا سال ۱۴۰۴ باید به ۵۵میلیون تن برسد و در واقع با تحقق این امر، جایگاه جمهوری اسلامی ایران بین فولادسازان جهان از رتبه چهاردهم کنونی به هفتم ارتقا می‌یابد. براساس اطلاعات انجمن جهانی فولاد، پس از چین که تولید خود را از مرز ۸۰۰میلیون تن فراتر برده و جایگاه نخست را از آن خود کرده است، ژاپن با اختلاف ۱۱۰میلیون تنی رتبه دوم را دارد و سپس امریکا، کره‌جنوبی، روسیه و هند با تولید کمتر از ۱۰۰میلیون تن قرار دارند. بنابراین دست‌اندرکاران صنعت فولاد بر این باورند که فولادسازان ایران توانایی لازم برای دستیابی به جایگاه هفتم جهان را دارند، زیرا کشورهای توسعه‌یافته، دیگر به افزایش ظرفیت‌های فولادی خود نمی‌اندیشند.
ذخایر غنی معدنی ایران
امروز فعالان بخش معدن و صنایع معدنی کشور بر این باورند که جمهوری اسلامی ایران قابلیت‌ها و مزیت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در این بخش دارد که ذخایر گسترده ازجمله آنهاست.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران، کشور ما اکنون ۳ میلیارد تن ذخیره سنگ‌آهن دارد و سازمان ایمیدرو نیز در دولت یازدهم به ذخایر جدیدی دست یافته است. براساس تفاهمنامه امضاشده میان سازمان‌های ایمیدرو، زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت که از دی ۱۳۹۳ به اجرا درآمد، اکتشاف ۲۵۰ هزار کیلومتر از مساحت کشور در ۳ مرحله در دستور کار قرار گرفت که از نتایج مقدماتی آن کشف ۴۰۰میلیون ذخیره جدید سنگ‌آهن بود. از سوی دیگر، ایران از منابع غنی گاز برخوردار است که انرژی مورد نیاز تولید فولاد را تامین میکند و در منطقه نیز نقشی ممتاز دارد که قادر است در بازسازی کشورهایی مانند عراق، افغانستان و... به ایفای نقش بپردازد.
واحدهای جدید مستقر در کنار آب
شرایط برجام جمهوری اسلامی را در کانون توجه شرکت‌های مختلف صنعتی و معدنی قرار داد.
همچنین در یک سال گذشته با پیگیری‌های شرکت ملی فولاد ایران، شماری از سرمایه‌گذاران شاخص این صنعت در استان هرمزگان، برنامه ایجاد شرکت‌های بزرگ را دنبال کرده‌اند و با توجه به مشکل کم آبی، رویکرد ساخت واحدهای جدید کنار آب به‌عنوان یک گزینه نوین مطرح است. به گفته مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران، باید کارخانه‌های جدید فولادسازی در مناطق ساحلی جنوب تاسیس شود تا با بهره‌گیری از آب‌های آزاد، ظرفیت‌های جدید راه‌اندازی شود. امروزه تعریف ظرفیت‌های اقتصادی اروپایی برای واحدهای جدید فولادسازی حدود ۵میلیون تن و در چین ۱۰میلیون تن است.
آمادگی سپیددشت در بخش احیا
اینک ۷ طرح فولاد استانی به‌عنوان مهمترین گام دولت یازدهم برای فعال‌سازی این بخش در حال اجراست که بر پایه اعلام مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران، طرح سپیددشت در استان چهارمحال و بختیاری در بخش احیای مستقیم پیشرفت بیش از ۹۶درصدی دارد و مشکل آب آن منطقه نیز با همکاری مقام‌های کشوری و استانی برطرف شده و آب در مسیر انتقال قرار دارد. به گفته وی، این طرح به سرعت روند تست گرم را آغاز کرده و آماده بهره‌برداری است. پس از طرح سپیددشت، واحد احیای مستقیم فولاد شادگان در خوزستان در نوبت بعدی راه‌اندازی قرار دارد که این طرح نیز از پیشرفت ۹۵درصدی برخوردار است. کارخانه آهن اسفنجی فولاد میانه در نیمه دوم امسال وارد مدار تولید می‌شود.
فولاد بافت نیز با توجه به موقعیت منطقه‌ای و کمبود آب، به طرح گندله‌سازی تغییر پیدا کرده است که این واحد، دارای بخش تولید کنسانتره نیز خواهد شد. به گفته مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران و براساس طرح جامع فولاد (سند چشم‌انداز افق ۱۴۰۴) باید بیش از ۱۵میلیون تن صادرات داشت، بنابراین موضوع نوع محصول صادراتی باید مشخص شود. آنگونه که عبدالمجید شریفی می‌گوید براساس افق ۱۴۰۴ به یک‌هزار و ۵۰۰ کیلومتر خط ریلی جدید نیاز است و باید ظرفیت را برای جابه‌جایی نزدیک به ۱۷۰میلیون تن مواد در افق چشم‌انداز آماده کرد.
البته دستیابی به تولید ۵۵میلیون تن فولاد، به ۳برابر این میزان جابه‌جایی مواد نیاز دارد. نکته دیگر، راه‌اندازی هر دو بخش احیای مستقیم و فولادسازی طرح‌های فولاد استانی است و پس از راه‌اندازی، واگذاری و نظارت بر آنها اهمیت دارد. ۷ طرح فولاد استانی شامل فولاد سپیددشت (چهارمحال و بختیاری)، شادگان (خوزستان)، نی‌ریز (فارس)، قائنات (خراسان جنوبی)، میانه (آذربایجان‌شرقی)، بافت (کرمان) و سبزوار (خراسان رضوی) می‌شود. براساس تازه‌ترین گزارش انجمن جهانی فولاد که مربوط به دوره ۸ ماهه ۲۰۱۶ میلادی (دوازدهم دی ۱۳۹۴ تا دهم شهریورماه امسال) است، با وجود کاهش ۰/۹درصدی فولاد خام تولید شده در ۶۶ کشور جهان، تولید جمهوری اسلامی ایران در این بخش به رشد ۱/۵درصدی دست یافت. در این مدت کشورهای فولادساز اتحادیه اروپا و خاورمیانه به ترتیب با تولید ۱۰۷میلیون و ۹۳۱هزار تن و ۱۸میلیون تن فولاد خام نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۵میلادی به ترتیب۲/۵ و ۶/۲درصد کاهش را تجربه کردند.