پروژه تولید ریل ملی ایران از طریق شرکت ذوب‌آهن اصفهان خاتمه یافته و در حال تولید و تنظیم نهایی تجهیزات نهایی است که تاکنون حدود ۳۰۰ تن تولید آزمایشی موفقیت‌آمیز داشته است.
در حال حاضر نیز منتظر اعلام برنامه تولید براساس قرارداد نهایی با راه‌آهن است و تولید به‌صورت انبوه را آغاز کرده است. همچنین لازم به یادآوری است که درباره تجهیزات مرتبط با قفسه‌های تولید ریل و کل موارد مربوط به مکانیک و هیدرولیک و حتی اتوماسیون آن با قاطعیت می‌توان ادعا کرد صددرصد این تولید بومی‌سازی شده است. تولید محصول ریل از نظر فنی با تولیدات مصالح ساختمانی دارای تفاوت‌هایی است، از نظر متالورژیکی، فولاد ریل با مارک۲۶۰R فولاد با کربن بالا است که گراف حرارتی آن در کوره‌های حرارتی و همچنین تولید آن شرایط خاصی دارد، اما از نقطه نظر فنی و مرتبط با ریل، فولاد با کربن بالا مقاومت به سایش و خمش بالایی را دارا است.
این دو پارامتر از پارامترهای بسیار مهم ریل هستند. وجود کربن بالا از تا شدگی تاج ریل و همچنین سایش زودهنگام که عیوب بزرگی هستند، جلوگیری میکند. در مقابل فولادهای ساختمانی با کربن حداکثر ۲۵ صدم درصد، دارای انعطاف‌پذیری بالاتر و مقاومت به سایش کمتری هستند که پارامتر اصلی در فولادهای ساختمانی همان انعطاف‌پذیری یا تافنس است. این امر باعث می‌شود در مقابل زلزله و حوادث غیرمعمول طبیعی و ویرانی یکباره، سازه استقامت کنند. درواقع هرچه کربن بالاتر رود، استحکام فولاد بیشتر می‌شود.
به همین دلیل هم در قبل و هنگام تولید ریل سخت‌گیری‌های بسیار بالایی برای کنترل کیفیت آن انجام می‌شود و استاندارد در اینجا دامنه بالایی از تست‌ها را پیش‌بینی کرده است. درباره ظرفیت کارگاه و تولید ریل در این کارگاه نیز باید یادآور شد که کل ظرفیت کارگاه با توجه به ترکیب تولید متداول آن حدود ۷۰۰ هزار تن در سال است که در صورت اشغال کامل این ظرفیت با ریل حدود ۴۰۰ هزار تن ریل در سال تولید خواهد شد. در کارگاه‌های نورد، توانایی تولید ریل را با مقیاس کیلوگرم در واحد متر محصول می‌سنجند و در این کارگاه و با اجرای این پروژه امکان تولید ریل تا ۸۵ کیلوگرم بر متر وجود دارد. برای اینکه این مقیاس بهتر درک شود، باید توجه کرد که ریل موردنیاز راه‌آهن جمهوری اسلامی۳۳ Uبا وزن واحد متر ۴۶/۲کیلو و۶۰ UICبا ۶۰/۲ کیلوگرم بر متر است. درباره استاندارد و کنترل کیفی تولید ریل تست‌های مختلفی انجام شده است، کنترل کیفی تولید ریل از دقت و سخت‌گیری بسیار بالایی برخوردار است.
نخستین مراحل سخت‌گیری تولید ریل، از فولادسازی شروع می‌شود و بعد از آن تست‌های غیرمخرب خط نورد شروع خواهد شد که شامل چند بخش است: ۱- اندازه‌گیری اتوماتیک ابعاد در خط به‌وسیله دستگاه laser profile gage که اطلاعات مربوط به ابعاد نمونه بعد از قفسه نهایی و قبل از برش را به داخل کامپیوتر پست نهایی خط تولید فرستاده و زمانی که پروفیل به دامنه خارج از استاندارد نزدیک شود، هشدار لازم به اپراتور داده می‌شود و اپراتور خط تولید نیز بر اساس اطلاعات دریافت شده اقدام به اصلاح پروفیل میکند. ۲- تست‌ها و آزمون‌های کنترل ابعاد براساس استاندارد ۱۳۶۷۴ و نوع کلاس تولید ریل با لوازم اندازه‌گیری دستی شامل شابلن‌های تصریح شده در استاندارد، کولیس و میکرومتر انجام می‌شود. ۳- تست‌های آزمایشگاهی با ارسال نمونه آزمایشگاهی به آزمایشگاه تکمیل می‌شود و شامل چقرمگی شکست، رشد ترک ناشی از خستگی، آزمون خستگی، تنش‌های پسماند در پاشنه ریل، استحکام کششی و درصد ازدیاد طول نسبی و… است. ۴- تست‌های غیرمخرب آنلاین که به‌وسیله تجهیزات نصب شده در مرکز آزمون انجام می‌شود از تجهیزات hi-tech تشکیل شده‌اند.
محمدامین یوسف‌زاده
سرپرست کارگاه نورد ذوب‌آهن