از سال‌های گذشته مکانیسم قیمت‌گذاری محصولات سنگ‌آهنی بر مبنای شمش فولاد خوزستان محاسبه می‌شود. از آن زمان تاکنون این مکانیسم مورد پذیرش تمامی طرفین معامله یعنی سنگ‌آهنی‌ها و فولادسازان قرار گرفته است.
در همین حال، بازار، قیمت نهایی شمش فولاد خوزستان را تعیین میکند. یعنی با نوسان قیمت شمش فولاد در بازارهای بین‌المللی و داخلی، قیمت محصولات سنگ‌آهنی نیز تغییر میکند. البته دولت در سال گذشته درباره مکانیسم قیمت‌گذاری گندله یک فرمول جدید ارائه کرد، اما درحال‌حاضر دولت هیچ دخالتی در قیمت محصولات سنگ‌آهنی ندارد. ناصر تقی‌زاده مدیرعامل شرکت گل گهر معتقد است: درحال‌حاضر درباره قیمت سنگ‌آهن، سنگ‌آهنی‌ها با فولادسازان به تفاهم رسیده‌اند و در این زمینه مشکلی وجود ندارد. وی ادامه می‌دهد بازار باید قیمت محصولات سنگ‌آهنی را تعیین کند و این موضوع به‌خوبی در امسال به اجرا درآمده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
درحال‌حاضر وضعیت بازار داخلی و بین‌المللی سنگ‌آهن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در امسال تغییر چندانی در وضعیت بازار رخ نداده زیرا بیش از دو سال است که رکود بر بازار حاکم شده و پیش‌بینی می‌شود این وضعیت همچنان ادامه داشته باشد. به‌عنوان نمونه در سال گذشته بهای سنگ‌آهن در مقاطعی برای تحویل در بندرعباس به ۳۰ دلار نیز رسید. البته درباره شرکت گل‌گهر در مقایسه با سال پیش وضعیت اندکی بهتر شده زیرا با افزایش تولید و نیز افزایش کیفیت محصولات گل‌گهر، اوضاع این شرکت بهبود یافته است.
در همین حال بسیاری از شرکت‌های فولادی و نیز مشتریان شرکت گل‌گهر ازجمله شرکت فولاد مبارکه و فولاد خوزستان، از افزایش تولید و نیز بهبود کیفیت محصولات استقبال خوبی کرده‌اند. البته گفتنی است که قیمت‌ها در مقایسه با سال پیش تا حد زیادی بهبود یافته است. اوضاع قیمتی ابتدای امسال میلادی نیز چنین روندی را نشان می‌دهد. خوشبختانه در مقایسه با سال گذشته، بازارهای بین‌المللی سنگ‌آهن در وضعیت بهتری قرار گرفته‌اند و اکنون بهای سنگ‌آهن حدود ۵۰ تا ۶۰ دلار معامله می‌شود که در مقایسه با سال گذشته بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.
مکانیسم‌های قیمت‌گذاری سنگ‌آهن و محصولات آن مانند کنسانتره و گندله در ایران چگونه است؟
مبنای دقیق قیمت‌گذاری محصولات سنگ‌آهن درحال‌حاضر شمش فولاد خوزستان است. چند سال قبل میان وزارت معادن و فلزات سابق و ایمیدرو به‌عنوان صاحب پروانه بهره‌برداری معادن سنگ‌آهن بزرگ، واحدهای فولادی و واحدهای معدنی تفاهم شد که مبنای قیمت‌گذاری، همواره شمش فولاد خوزستان قرار گیرد. به‌عنوان نمونه قیمت گندله حدود ۲۱/۵ درصد و کنسانتره ۱۱/۵ درصد از قیمت نهایی شمش فولاد خوزستان معامله می‌شود.
در همین حال برای کشف قیمت، میانگین ۳ ماهه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. درحال‌حاضر این تفاهم به قوت خود باقی است و تاکنون هیچ‌گونه اعتراضی از سوی تفاهم‌کنندگان مشاهده نشده است. از آنجایی که شرکت فولاد خوزستان و به‌ویژه قیمت شمش آن همواره زیر ذره‌بین تمامی فولادی‌ها و سنگ‌آهنی‌ها و حتی نهادهای ناظر مانند دولت و بورس قرار دارد، تا حد زیادی مجبور است صورت‌های مالی خود را شفاف ارائه دهد تا هیچ شکی درباره قیمت شمش باقی نماند. البته در این میان حتی قیمت شمش فولاد خوزستان نیز از شیوه‌های بازار یعنی مکانیسم‌های عرضه و تقاضا و نیز نرخ‌های بین‌المللی تبعیت میکند. یعنی در صورتی که قیمت‌های جهانی شمش فولادی کاهش یا افزایش یابد، قیمت شمش فولاد خوزستان نیز به تبعیت از آن کاهش یا افزایش خواهد یافت.
این تبعیت قیمت به‌گونه‌ای است که به‌عنوان نمونه در سال گذشته بهای شمش فولاد خوزستان به پایین‌تر از ۱۰۰۰ تومان رسید و بهای محصولات سنگ‌آهن که از این مکانیسم تبعیت می‌کنند، به‌طور محسوسی کاهش یافت. قیمت محصولات سنگ‌آهن نیز در هنگام مذاکره سنگ‌آهنی‌ها و فولادی‌ها روی درصدی از شمش فولاد خوزستان تفاهم می‌شود. به‌عنوان نمونه قیمت کنسانتره ۱۱/۵ یا ۱۲ درصد از قیمت شمش تعیین می‌شود و درباره گندله نیز چنین است و درصد آن از ۲۱ تا ۲۳ درصد تغییر میکند. به این شکل که میانگین ۳ ماهه قیمت شمش را در نظر می‌گیرند، به‌عنوان نمونه ۱۲۵۰ تومان می‌شود، آنگاه مذاکرات و چانه‌زنی‌های سنگ‌آهنی‌ها و فولادسازان بر مبنای درصد از ۱۲۵۰ تومان شمش فولاد خوزستان انجام می‌شود که در نهایت قیمت کنسانتره و گندله کشف می‌شود. در نهایت باز هم باید عنوان شود که بازار، تعیین‌کننده قیمت نهایی محصولات خواهد بود.
دولت چه نقشی در تعیین قیمت سنگ‌آهن ایفا میکند؟
در سال گذشته از سوی دولت یک فرمول جدید برای قیمت‌گذاری سنگ‌آهن و گندله اعلام شد که از سوی تولیدکنندگان سنگ‌آهن مورد اعتراض واقع شد زیرا در حقیقت باید بازار، قیمت نهایی محصولات را تعیین کند. در امسال نیز تصمیم بر آن شده تا بازار به‌صورت استاندارد، قیمت‌ها را تعیین کند. درحال‌حاضر تفاهم کاملی میان تولیدکنندگان سنگ‌آهن و فولادسازان برقرار است و دولت هیچ دخالتی در قیمت‌گذاری ندارد. وضعیت عرضه و تقاضای موجود در بازارهای داخلی و بین‌المللی، تعیین‌کننده قیمت نهایی محصولات سنگ‌آهن خواهد بود. در امسال همه سنگ‌آهنی‌ها و فولادسازان بزرگ با یکدیگر توافق کردند تا در قراردادهای بلندمدت میان آنها، قیمت‌های جهانی حاکم باشد و دولت خود را از قیمت‌گذاری در محصولات زنجیره فولاد کنار کشیده است.
از نظر شما کدام مکانیسم می‌تواند بهترین گزینه برای تعیین قیمت سنگ‌آهن باشد؟
بهترین راه قیمت‌گذاری برای محصولات سنگ‌آهن، برقراری تفاهم میان تولیدکنندگان سنگ‌آهن و تولیدکنندگان فولاد خواهد بود زیرا سنگ‌آهنی‌ها بدون فولادسازان قادر به ادامه فعالیت نخواهند بود. فولادسازان مصرف‌کننده نهایی سنگ‌آهن هستند. ضمن اینکه فولادسازان نیز بدون تولیدکنندگان سنگ‌آهن نخواهند توانست به فعالیت ادامه دهند زیرا ماده اولیه و خوراک واحدهای فولادسازی از سنگ‌آهن تشکیل می‌شود. بنابراین باید به مکانیسم قیمت‌گذاری سنگ‌آهن، واقع‌بینانه نگاه کرد. در همین حال باید یک مبنا برای قیمت‌های نهایی مشخص شود و سنگ‌آهنی‌ها و فولادسازان درباره آن به توافق برسند. بنابراین ادامه حیات این دو گروه به یکدیگر وابسته است و باید در شرایط کنونی به یک توافق نهایی برسند که درحال‌حاضر این مهم میان فولادسازان و سنگ‌آهنی‌ها حاصل شده است.
این توافق نیز با قیمت‌های جهانی تعیین شده است. به‌گونه‌ای که اگر بهای جهانی با افزایش همراه بود، در ایران نیز شاهد افزایش قیمت باشیم و در صورت افت قیمت سنگ‌آهن، در ایران نیز کاهش قیمت رخ دهد. از ابتدای امسال تاکنون، چنین مکانیسمی در کشور برقرار شده و خوشبختانه هیچ‌گونه مسئله یا مشکلی درباره قیمت‌گذاری میان سنگ‌آهنی‌ها و فولادسازان پیش نیامده است.
آیا بورس کالا، مرجع مناسبی برای تعیین قیمت سنگ‌آهن است؟ نظر شما در این‌باره چیست؟
برخی از تولیدکنندگان سنگ‌آهن نیز محصول خود را در بورس کالا عرضه می‌کنند. البته شرکت‌های بزرگ که خریدار دائمی دارند، از طریق قراردادهای بلندمدت اقدام به انعقاد قرارداد می‌کنند و عرضه محصولات سنگ‌آهن درباره آنها تاکنون در عمل رخ نداده است. به‌عنوان نمونه سنگ‌آهنی‌ها از طریق tender اقدام به عرضه محصول می‌کنند. به همین منظور برای فروش داخلی قراردادهای بلندمدت و سالانه و حتی طولانی‌مدت میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان منعقد می‌شود که قیمت آن از سوی بازار تعیین می‌شود. در برگزاری tender از سوی شرکت‌های تولیدکننده سنگ‌آهن حدود ۳۰ تا ۴۰ خریدار شرکت می‌کنند و در نهایت آن خریداری در این معامله برنده می‌شود که بالاترین قیمت را پیشنهاد دهد.
این در حالی است که سنگ‌آهن عرضه‌شده در بورس کالا از نوع سنگ‌آهن دانه‌بندی است و کنسانتره سنگ‌آهن در بورس کالا عرضه نمی‌شود. در همین حال این نوع سنگ‌آهن با عیارهای متفاوتی مانند پرعیار، متوسط عیار و کم‌عیار در بورس عرضه می‌شود. بنابراین با توجه به نیاز مصرف‌کنندگان داخلی یعنی فولادسازان به گندله و کنسانتره، این نوع سنگ‌آهن مشتری چندانی در بازار داخلی ندارد و بیشتر از سوی افراد و شرکت‌های متفرقه و آن هم به میزان بسیارکم (در مقایسه با سنگ‌آهن معمولی تولیدشده در شرکت‌های سنگ‌آهنی) برای صادرات خریداری می‌شود. در همین حال قیمت‌های جهانی سنگ‌آهن و کنسانتره با توجه به میزان عیار سنگ‌آهن، روزانه در سایت‌های مختلف و مرجع اعلام می‌شوند.
با وجود تعیین‌کننده بودن بازار برای قیمت محصولات، چرا گاهی مشاهده می‌شود که برخی از فولادسازان به قیمت گندله داخلی اعتراض می‌کنند؟
متاسفانه برخی از شرکت‌ها به‌جای تبعیت از مکانیسم‌های واقعی بازار و بهبود شرایط تولید خود، بیشتر به‌دنبال مواد اولیه ارزان‌قیمت می‌روند. این در حالی است که با ایجاد رقابت در بازار عرضه و تقاضا، قیمت به‌طور واضح و حتی روزانه مشخص است و دیگر نمی‌توان با مکانیسم‌های قدیمی و چند سال گذشته قیمت‌ها را تعیین کرد. در صورتی که برخی از واحدهای فولادسازی نسبت به قیمت‌های کنونی اعتراض دارند، می‌توانند مواد اولیه مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین کنند. این در حالی است که قیمت سنگ‌آهن ایران به‌شدت زیر نرخ‌های بین‌المللی است. اگر فولادی‌ها به نرخ کنونی اعتراض دارند، بسیاری از واحدهای فولادسازی که در کنار دریا واقع شده‌اند، می‌توانند به واردات اقدام کنند.
آنگاه مشاهده خواهند کرد که هم قیمت و هم کیفیت گندله و به‌طور کلی مواد اولیه داخلی به هیچ عنوان قابل مقایسه با گندله وارداتی نیست و به‌مراتب کیفیت و قیمت بهتری دارند. این در حالی است که گندله در بازار داخلی حدود ۳۰ درصد زیر قیمت جهانی به فولادسازان داخلی عرضه می‌شود. گفتنی است که محصولات نهایی فولادسازان همواره با نرخ‌های بین‌المللی معامله می‌شود و به فروش می‌رسد.
به‌عنوان نمونه اگر شمش فولاد که در داخل تولید و صادر می‌شود، با نرخ‌های بین‌المللی مقایسه شود، به‌طور حتم قیمت داخلی گران‌تر است. ولی اگر گندله تولید داخل و قیمت گندله وارداتی، به‌عنوان نمونه از هند، با یکدیگر مقایسه شوند، تولیدات داخلی به‌طور حتم از کیفیت و قیمت بهتری برخوردار خواهند بود. در همین حال قیمت حمل گندله از گل‌گهر تا بندرعباس و نیز از هند تا بندرعباس حدود ۸ تا ۱۰ دلار است. در صورتی که فولادسازان گمان می‌کنند گندله به آنها گران فروخته می‌شود، سزای گران‌فروش نخریدن است.