صنعت فولاد جزو صنایع استراتژیک در کشور به‌شمار می‌رود و افزایش میزان بهره‌وری در این صنعت می‌تواند نقش مهمی در افزایش تولید و قیمت تمام‌شده آن داشته باشد.
کارشناسان این حوزه معتقدند روزآمد شدن فناوری در صنعت فولاد، بهینه کردن مصرف انرژی و نیروی انسانی می‌تواند در میزان ارتقای آن نقش مهمی داشته باشد.
مهم‌ترین عامل بهره‌وری
تهیه مواد اولیه یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در میزان بهره‌وری و قیمت تمام‌شده در صنعت فولاد به‌شمار می‌رود. مهم‌ترین مواد اولیه مورد نیاز در یک کارخانه فولادسازی شامل سنگ‌آهن، زغال‌سنگ، آهک و آهن قراضه هستند. در ایران باوجود معادن سنگ‌آهن و زغال‌سنگ تا حد زیادی تامین مواد اولیه با مشکلی روبه‌رو نیست. در این‌باره محمدرضا بنی‌اسدی مدیرعامل گروه صنایع فولادی صبح پارسیان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: مهم‌ترین عامل موثر در صنعت فولاد تامین مواد اولیه است. این عامل تاثیرگذار حدود ۸۰ تا ۸۵درصد می‌تواند در قیمت تمام‌شده نقش داشته باشد.
نقش نیروی انسانی در فولادسازی
نیروی انسانی نیز یکی از عواملی به‌شمار می‌رود که می‌تواند در میزان بهره‌وری صنعت فولاد بسیار تاثیرگذار باشد. بنی‌اسدی در این‌باره عنوان کرد: براساس آمارهای اعلام‌شده در صنعت فولاد، نقش نیروی انسانی در قیمت تمام‌شده آن از ۵ تا ۸درصد گزارش شده است. وی در ادامه توضیح داد: البته در تبیین نقش نیروی انسانی در فولاد نقش تکنسین اهمیت بیشتری دارد تا نقش مهندسان و کارگران آن، بنابراین مهم‌ترین نیروهایی که در فولاد سبب ارتقای بهره‌وری خواهند شد تکنسین‌کاران هستند. بنی‌اسدی با توضیح این موضوع که بخش‌های مختلف فولاد به یک میزان به نیروی انسانی نیازمند نیست، خاطرنشان کرد: بخش‌های مختلف در فولادسازی به فراخور عملکرد آنها نیازمند نیروی انسانی خواهد بود؛ برای مثال بخش گندله‌سازی چندان نیازمند نیروی انسانی متخصص نیست، چراکه ماشین و انفعالات شیمیایی در این بین می‌تواند بیشترین کارآیی را داشته باشد.
باتوجه به این موضوع احیا یا همان گندله‌سازی در مدت‌زمان کوتاه به پایان کار خود می‌رسد. از این‌رو در این بخش به نیروی متخصص چندانی نیاز نیست و می‌توان با کمترین زمان ممکن به ظرفیت کارخانه نزدیک شد. مدیرعامل گروه صنایع فولادی صبح پارسیان در ادامه بیان کرد: در بخش ذوب، نیروی انسانی و مهارت‌های آن مهم تلقی می‌شود، چراکه زمان ذوب‌گیری می‌تواند در افزایش بهره‌وری تاثیرگذار باشد. به‌طور معمول باوجود نیروی انسانی ماهر زمان ذوب‌گیری بین ۵۰ تا ۶۰ دقیقه طول خواهد کشید، اما در کشور ما این زمان به ۱۲۰ دقیقه هم می‌رسد. بنابراین اگر مهارت‌های نیروی انسانی در این بخش افزایش یابد، در تولید نهایی به‌طور یقین موثر خواهد بود.
نقش فناوری در فولادسازی
موضوع فناوری و دانش روز نیز می‌تواند در میزان بهره‌وری فولاد تاثیرگذار باشد. البته این تاثیرگذاری در خود فولادسازی یا صنایع پایین‌دستی آن می‌تواند تاثیرگذاری متفاوتی داشته باشد. در این‌باره بنی‌اسدی عنوان کرد: موضوع ارتقای فناوری به یک میزان نمی‌تواند در تمام بخش‌های فولاد یک تاثیر داشته باشد، چراکه ارتقای فناوری در فولاد آلیاژی بسیار مهم‌تر به‌شمار می‌رود. به عبارتی این صنایع پایین‌دستی فولاد هستند که باید بیش از پیش به فکر ارتقای فناوری خود باشند تا بتوانند به بیشترین میزان به بهره‌وری دست پیدا کنند، چون فولادسازی به‌طور تقریبی دارای فناوری یکسان است و ارتقای فناوری تاثیر چندانی در این زمینه نخواهد داشت. وی ادامه داد: به عبارت دیگر بهره‌وری در زنجیره و حلقه‌های مختلف فولاد هر یک برحسب نیازشان بستگی به عوامل مختلف خواهد داشت. همان‌گونه که گفته شد نقش نیروی انسانی در بخش ذوب بیشتر دیده می‌شود، اما از ذوب که خارج می‌شویم آنچه اهمیت می‌یابد، فولاد آلیاژی است.
بهره‌وری بیشتر در فولاد آلیاژی
در کل فولاد آلیاژی نقش مهمی در صنعت فولاد به‌عهده دارد، چراکه این بخش در فولاد جزو صنایع پایین‌دستی به‌شمار می‌رود و با ارزش‌افزوده بالایی همراه است. مدیرعامل گروه صنایع فولادی صبح پارسیان در تاکید بر اهمیت فولاد آلیاژی عنوان کرد: اگر خواهان ارزش‌افزوده بیشتر در فولاد هستیم باید هرچه بیشتر به سمت تولید فولاد آلیاژی و فولادهای خاص برویم. در حال حاضر نیز با توجه به انباشتی که در فولاد ساختمانی وجود دارد و با توجه به کاهش تقاضا برای این محصول، برای افزایش بهره‌وری در فولاد بهتر است به سمت تولید فولاد آلیاژی پیش برویم، چراکه از سوی دیگر بیشترین واردات ما مربوط به فولاد آلیاژی است؛ از این‌رو اگر ظرفیت‌های تولیدی را به سمت فولاد آلیاژی پیش ببریم، می‌توانیم گام‌های بزرگی در این زمینه برداریم. بنی‌اسدی در ادامه خاطرنشان کرد: در بخش فولاد آلیاژی موضوع بهره‌وری بیشتر در موضوع‌هایی چون فناوری و دانش متبلور می‌شود.
تجمیع فولادسازها
میزان مصرف انرژی و آب در فولادسازی نیز یکی از عوامل اصلی در قیمت تمام‌شده و بهره‌وری آن به‌شمار می‌رود. در این‌باره سیدبهادر احرامیان، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در گفت‌وگو با عنوان کرد: یکی از موضوع‌هایی که سبب افزایش مصرف انرژی می‌شود، پراکندگی واحدهای فولادی و تمرکز بیشتر آنها در مناطق کویری است. کارخانه‌هایی که با ظرفیت بالا در مناطق کم‌آب در دولت‌های گذشته ایجاد شده‌اند، چندان نمی‌توانند با صرفه اقتصادی همراه باشند. احرامیان در ادامه پیشنهاد کرد: برای ایجاد یک وحدت رویه در فولادسازی‌ها باید این واحدها را در جنوب کشور و نزدیک خلیج‌فارس تجمیع کرد. وی با اشاره به بررسی و مطالعه دقیق برای ایجاد طرح‌های فولادی عنوان کرد: باید این طرح‌ها به‌طور دقیق بررسی شوند و در صورتی که در بازنگری همراه با توجیه اقتصادی نبودن، از ادامه آن پیشگیری کرد، چراکه بازنگری باید با محور توسعه پایدار باشد تا درنهایت موجب بهره‌وری بالا در این صنعت شود.
سخن آخر...
بهره‌وری در صنعت فولاد مادر به عوامل مختلفی بستگی دارد. هر یک از این عوامل می‌توانند به نوبه خود سبب ارتقای صنعت فولاد و کاهش قیمت تمام‌شده شوند. اما مهم‌تر از این عوامل که در تهیه مواد اولیه، ارتقای فناوری و تربیت نیروی انسانی وجود دارد، مطالعه در جهت ایجاد واحدهای فولادسازی جدید است. از سوی دیگر نیز آنچه می‌تواند بهره‌وری در فولادسازی را افزایش دهد، توجه به صنایع پایین‌دستی آن خواهد بود، چراکه این صنایع بیش از پیش توان ایجاد ارزش‌افزوده را به همراه خواهند داشت.