به 3 دلیل اروپایی‌ها از سال 2016 روی واردات فولاد به جامعه اروپا حساسیت زیادی پیدا کردند:
• واردات اروپا از سال 2015 افزایش قابل‌توجهی یافت و بعضی از کارخانه‌های فولاد ترجیح دادند بعضی از خطوط خود را در اروپا متوقف کنند (نظیر سالزگیتر) و محصول مورد درخواست را وارد کنند. در سال 2016 برای نخستین‌بار طی هشت سال، واردات اروپا از صادرات این کشور بیشتر شد؛ یعنی تراز فولاد اروپا هم‌اکنون نیز منفی است. • تعطیلی کارخانه‌های قدیمی اروپا نظیر ایلوای ایتالیا (که به نوعی شرکت مادر فولاد مبارکه محسوب می‌شود) و تاتا استیل یا کروس در انگلیس بازتاب‌های منفی گسترده‌ای در اروپا به همراه داشت. • عکس‌العمل یورفر کاملا طبیعی بود همانگونه که تولیدکنندگان فولاد ایران عوارض واردات را افزایش دادند.
سوال بسیار مهم در این میان آن است که آیا ایران واقعا دامپینگ میکند؟ تعریف سازمان تجارت‌جهانی در این خصوص، تعریف دقیقی نیست، بنابر‌این با توجه به شرایط، تفسیر‌های مختلفی وجود دارد. بر اساس این تعریف که مورد استناد کمیسیون اروپا نیز هست، دامپینگ به معنای صادرات کالا با قیمتی کمتر از بهای متعارف آن است و در بهای کمتر از بهای متعارف، فروش با قیمتی کمتر از قیمت کالا در کشور سازنده یا کمتر از هزینه تولید است یا فروش به بهای کمتر از یک کشور ثالث صورت می‌گیرد. آن چیزی که البته در مورد فولاد بحث بر‌انگیز است و در تعریف دامپینگ وجود ندارد، فروش با قیمتی است که پایین‌تر از هزینه‌های تولید در بازار هدف باشد و ایران با توجه به بهای گاز طبیعی و سنگ‌آهن قادر است با قیمتی بسیار رقابتی محصول خود را در اروپا عرضه کند که این موضوع مصداق دامپینگ نیست ولی حساسیت کشورها دقیقا روی همین بخش است.
یوروفر تا همین‌جا هم به بخشی از هدف خود دست یافته و توانسته ساختار صادرات ایران را تغییر دهد طوری‌که اروپا با صادرات فولاد یعنی فولاد خام به‌صورت شمش یا اسلب مخالفتی ندارد، چرا‌که با توجه به محدودیت‌های تولید گازهای گلخانه‌ای شرکت‌های اروپایی علاقه‌ای به تولید فولاد خام ندارند، ولی آنها با ورود محصولات نهایی بیش از همه HRC مخالف هستند چون تبدیل اسلب به ورق آلودگی چندانی ندارد و از ارزش افزوده برخوردار است. در این بین بررسی این نکته که ایران چقدر به اروپا صادرات داشته است، نیز مهم است. بر خلاف گزارش رویترز ایران سومین صادرکننده ورق گرم (موضوع بررسی‌های اتحادیه اروپا) نیست. در واقع صادرات ایران به اروپا در سال 2016 پس از روسیه، چین، ترکیه و اوکراین در رتبه پنجم قرار می‌گیرد. از طرف دیگر باید گفت توقف صادرات فولاد ایران امکانپذیر نیست. واقعیت این است که صادرات ده ماهه فولاد ایران که اغلب آن پس از ادعای یورفر صورت گرفته، حدود 45 درصد رشد نشان می‌دهد (البته با ترکیبی دیگر) و این روند ادامه خواهد داشت.در پایان نیز باید گفت در دنیای تجارت بین‌الملل بحث‌های مربوط به دامپینگ و آنتی‌دامپینگ میان کشورها همیشه وجود دارد و ایران هم به تازگی به این بازی وارد شده که نشانه بدی نیست.
رضا زائر حیدری
تحلیلگر مستقل بازار فولاد