تولید فولاد خام ایران در چشم‌انداز افق ۱۴۰۴ به میزان ۵۵ میلیون تن در نظر گرفته شده است. یکی از مهم‌ترین گام‌هایی که برای رسیدن به این افق باید برداشته شود، تکمیل زنجیره فولاد از صنایع بالادستی چون معدن تا صنایع پایین‌دستی آن است.
البته در این راستا باید این موضوع مهم را در نظر گرفت که تکمیل زنجیره فولاد و اعمال مدیریت بخش خصوصی در چارچوب یک سیاست‌گذاری باز و رقابتی می‌تواند به ارتقای بهره‌وری بیانجامد. از این‌رو ترسیم افق چشم‌انداز در صنعت فولاد در گرو تکمیل زنجیره این صنعت در بستر خصوصی‌سازی ممکن خواهد بود تا از این رهگذر بتوان به بیشترین میزان بهره‌وری در این صنعت استراتژیک رسید.
فولاد را باید به بخش خصوصی توانمند سپرد
نکته قابل توجه در تکمیل زنجیره فولاد، توجه به خصوصی شدن این صنعت راهبردی در کشور است. برای افزایش بهره‌وری در صنعت فولاد باید به فکر تکمیل زنجیره فولاد در راستای خصوصی‌سازی آن بود و در تکمیل زنجیره فولاد باید از توان بخش خصوصی و تشکل‌های صنعتی نهایت بهره را برد. هرچند دست‌اندرکاران این حوزه معتقدند فولادسازی را باید به اهلش و کسانی که در این زمینه صاحب‌نظر هستند سپرد. در این‌باره احمد کیوان‌آرا، رئیس هیات‌مدیره آهن و فولاد سرمد ابرکوه اظهار کرد: مسئله قابل توجه این موضوع است که بخش خصوصی بیش از اینکه به فکر گسترش توسعه صنعت باشد، به‌دنبال تجارت است.
کیوان‌آرا در ادامه خاطرنشان کرد: هرچند تسهیلاتی به بخش خصوصی از سوی دولت ارائه شده، اما تمام واحدهای تولیدی در رکود به‌سر می‌برند و در این حالت رکود چندان نتوانسته‌اند ادامه دهند. وی با اشاره به اینکه واحدهای تولیدی در بخش خصوصی در شرایط رکودی چه اقدامی می‌کنند، عنوان کرد: در زمان رکود بخش خصوصی ابتدا کارگران را تعدیل کرده و پس از مدتی به فکر واگذاری کارخانه برمی‌آید. رئیس هیات‌مدیره آهن و فولاد سرمد ابرکوه با اشاره به اینکه برای واگذاری واحدهای فولادی به بخش خصوصی باید بررسی لازم شود، عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه کرد این مسئله است که این واحدها به کسانی واگذار می‌شود که اهلیت لازم در این زمینه را دارا باشند.
کیوان‌آرا در ادامه با اشاره به اینکه تمامی بخش‌های زنجیره فولاد نیازمند واگذاری به بخش خصوصی نیست، عنوان کرد: زنجیره فولاد از بخش‌های مختلف تشکیل شده است، از این‌رو می‌طلبد که بخش خصوصی بیش از پیش در صنایع پایین‌دستی ورود پیدا کند.
سود دلالی بیشتر از سود تولید
همواره سود واحدهای تجاری از واحدهای تولیدی بیشتر است. در صنعت فولاد نیز این موضوع مصداق پیدا میکند. در هر صنعتی زمانی که بتوانیم سود تجاری آن را همگام با توسعه صنعت آن پیش ببریم توانسته‌ایم رشد آن صنعت را به پیش ببریم. در این‌باره عزیز قنواتی، مدیرعامل فولاد امیرکبیر کاشان عنوان کرد: تا زمانی‌که در کشور میزان سود تجارت و بازرگانی بیش از سود واحدهای تولید است، اتفاق مثمرثمری در بخش خصوصی نیز روی نخواهد داد. بنابراین برای افزایش بهره‌وری در صنعت فولاد باید دست‌اندرکاران به سمتی پیش روند که بازدهی واحدهای تولیدی را بیش از واحدهای بازرگانی و تجاری کنند. قنواتی با تاکید بر دلال‌بازی‌های مختلف که در واحدهای خصوصی شکل می‌گیرد، عنوان کرد: هم‌اکنون در بیشتر واحدهای تولیدی ملاحظه می‌کنیم تجاری‌بازی سود بیشتری به همراه دارد. بنابراین با این سیستم چندان نمی‌توان در زمینه شکوفایی صنعت گام برداشت.
وی در ادامه توضیح داد: علاوه بر این بخش خصوصی چندان با دغدغه و مشکل خاصی دست و پنجه نرم نمی‌کند، از سوی دیگر مالیات خاصی نیز پرداخت نمی‌کند. مدیرعامل فولاد امیرکبیر کاشان خاطرنشان کرد: در کل بخش خصوصی مشکلات واحدهای بخش دولتی را ندارد. از این رو سعی میکند فرار از مالیات داشته باشد. بنابراین تا زمانی‌که سود تجارت همواره بیش از سود تولید واقعی و هدفمند باشد، راه به جایی نخواهیم برد. قنواتی تاکید کرد: اگر سوددهی در واحدهای تولیدی به هر نحوی به‌درستی تنظیم شود، از آن به بعد می‌توانیم به‌تدریج بخش دولتی را به بخش خصوصی واگذار کنیم.
فولاد نیازمند سرمایه‌گذاری کلان
برخی کارشناسان و دست‌اندرکاران فولاد معتقدند چون سرمایه‌گذاری در فولاد در مقیاس کلان و وسیع سودآور خواهد بود، از این‌رو بخش خصوصی که توانایی سرمایه‌گذاری در این بخش را داشته باشد، بسیار اندک است و یا وجود ندارد، بنابراین نمی‌توان به‌سادگی بخش خصوصی قدرتمندی را توان سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد را داشته باشد، چراکه فراهم کردن زیرساخت‌هایی که فولاد به آن نیازمند است از عهده بخش خصوصی برنخواهد آمد.
در این‌باره مدیرعامل فولاد امیرکبیر کاشان گفت: هزینه‌های سرمایه‌گذاری در تولید فولاد بسیار بالاست، بنابراین نیازمند بخش خصوصی توانمند در این زمینه است. قنواتی با اشاره به ظرفیت تولیدی که واحدهای فولادسازی را توجیه‌پذیر خواهد کرد، یادآور شد: فولادسازی زیر ۵میلیون تن همراه با توجیه اقتصادی نخواهد بود. البته به‌جز تولید آلیاژهای خاص و ویژه که مصارف خاص دارند، در غیراین صورت تولید پایین در فولادسازی توجیه‌پذیر نخواهد بود. چراکه فولادسازی در ظرفیت بالا سبب کاهش نرخ تمام‌شده خواهد شد. وی در ادامه یادآور شد: از این‌رو با هزینه‌های سرمایه‌گذاری و حجم بالا در فولادسازی بخش خصوصی به سادگی قدرت ورود به این عرصه را نخواهد داشت. وی تاکید کرد: با توجه به زنجیره تولید فولاد بهترین گزینه این خواهد بود که واحدهای پایین‌دست به بخش خصوصی ورود پیدا کنند.
کلام آخر...
در زنجیره فولاد در افق چشم‌انداز این صنعت مشارکت بخش خصوصی به‌طور یقین می‌تواند سبب ارتقا و افزایش بهره‌وری شود. اما باید به این موضوع توجه داشت که صنعت استراتژیک فولاد نیازمند هزینه‌های کلانی است، بنابراین باید با بررسی و مطالعه و اولویت‌بندی بخش‌هایی که در این زنجیره مستعد سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی هستند را شناسایی و با ارائه تسهیلاتی واگذار کرد.