ورس های کالایی به عنوان یکی از ابزارهای اقتصادی مهم در دنیای امروز به شمار می روند، به طوری که قیمت بسیاری از الاهای اساسی موجود در دنیا، در بورس های کالایی کشف می شود؛ در واقع در این مکانیزم، حجم عرضه و تقاضای خرید برای یک کالا و بودن و یا نبودن متقاضیان خرید، موجب تعیین قیمت آن خواهد شد.
علاوه بر این، بورس های کالایی امروزه با انتشار اوراق گوناگون و ایجاد بازارهای مالی مانند آتی و آپشن به جای اینکه کالا را مورد معامله قرار دهند، ریسک معاملات را به این بازارها معطوف کرده اند و سفته بازان برای سود بردن از نوسان قیمت ها به این بازارها مراجعه می کنند.
یکی از کالاهای پرمصرف که در بورس کالا عرضه می شود، فولاد است و از نگاه کارشناسان، این بخش صنعت توانسته است که از مزیت های بورس کالا بهره ببرد. تاکنون ذوب آهن اصفهان ۱۵۰ میلیارد تومان با انتشار اوراق سلف موازی استاندارد از طریق بورس کالا تأمین مالی کرده است و از سوی دیگر، به اعتقاد دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد، بورس کالا طی سال های اخیر توانسته به مرجع قیمت فولاد در کشور تبدیل شود. درباره نقش بورس کالا در معاملات فولاد و مزیت هایی که این بورس می تواند برای بازار این کالا ایجاد کند با «رسول خلیفه سلطانی» دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران به گفت وگو نشسته ایم که متن آن را در ادامه می خوانید.
***
به اعتقاد شما بورس کالا چه جایگاهی در صنعت فولاد کشور دارد؟ فعالان صنعت فولاد از کدام یک از مزیت های بورس کالا تاکنون بهره برده اند؟
در بسیاری از اقتصادهای مهم دنیا، بورس های کالایی و سرآمد آن ها بورس فلزات لندن در زمینه ساماندهی بازار فولاد نقش مهمی ایفا می کنند. بورس کالای ایران نیز با راه اندازی معاملات فلزات در سال های دور سعی بر ساماندهی بازار فلزات کرد. فولاد نیز به عنوان یکی از فلزات مهم و پرمصرف در صنایع گوناگون یکی از کالاهایی بود که از همان ابتدا در این بازار مورد معامله قرار می گرفت. پیش از ایجاد بورس کالا، از آنجایی که حجم عرضه فولاد به بازار محدود بود، کسانی که سرمایه بیشتری در اختیار داشتند، عمده فولاد تولیدشده در کشور را خریداری می کردند و بر این اساس مصرف کننده نهایی و صنعتگران باید فولاد مورد نیاز خود را از این تجار تأمین می کردند؛ در واقع تجار بزرگ به عنوان یک واسطه، فولاد را با قیمت پایین تر از تولیدکنندگانی مانند شرکت ذوب آهن اصفهان و فولاد مبارکه اصفهان پیش خرید می کردند و پس از تحویل که حدود چهار ماه بعد بود و با سود بیش از ۳۰ درصد، آن را به مصرف کنندگان می فروختند. علاوه بر این، مناقصاتی برای خرید فولاد برگزار می شد که مشکلات زیادی را در پی داشت؛ بنابراین، عرضه و معامله فولاد در بورس کالا تاکنون این دو مشکل عمده را حل کرده است؛ یعنی علاوه بر حذف واسطه ها، توانسته شرکت ها و مصرف کنندگان بزرگی را که در عمل به برگزاری مناقصه در معاملات بزرگ الزام دارند، نجات داده تا آن ها به صورت شفاف خرید و فروش کنند.
بورس کالای ایران، شرکت ها را از انجام تشریفات معاملات نجات داده و اجازه می دهد تا شرکت ها به صورت شفاف و مستقیم به معامله بپردازند. مکانیزم بورس کالا در سال های گذشته، مشکلات فروش و کشف قیمت محصولات شرکت های فولادی را نیز برطرف کرده است.
به نظر کارشناسان شفافیت آماری و معاملاتی یکی از ارمغان های بورس کالا برای مبادلات کالایی به شمار می رود، نظر شما در این باره چیست؟
بورس کالای ایران در معاملات مختلف به خصوص دادوستدهای حجیم به شفافیت بازار کمک به سزایی کرده است؛ به بیان دقیق تر، انجام معاملات در بورس کالا، علاوه بر اینکه شفافیت آماری و مالیاتی به همراه داشته است، در ارتباط با حجم مصرف و مدیریت بازار نیز قدرت پیش بینی را افزایش می دهد.
آیا بورس کالا در حال حاضر به مرجع قیمت فولاد در کشور تبدیل شده است؟
اگر بازار فولاد را به سه بخش عمده فروشی کلان، عمده فروشی متوسط و خرده فروشی تقسیم کنیم، بورس کالا در معاملات بخش عمده فروشی کلان مرجع قیمتی به شمار می رود؛ یعنی قیمت فولاد مورد معامله بورس در بازار کلان عمده فروشی مبنای قیمت فولاد در کشور قرار گرفته است. ناگفته نماند، باید توجه داشته باشیم که معاملات فولاد در بورس کالا به صورت عمده بوده و تاکنون عرضه ها و مصرف کنندگان خرد در تالار بورس حضور گسترده ای نداشته اند، از این رو، باید تأکید کنم که بورس کالا طی سال های گذشته توانسته است که عرضه و تقاضای فولاد در سطح کلان را ساماندهی کند و در زمینه مدیریت بازار و در حیطه وظایف خود موفق عمل کرده است.
تأمین مالی فولادسازان از طریق بورس کالا را چگونه می بینید؟ تاکنون ۱۵۰ میلیارد تومان اوراق سلف موازی برای ذوب آهن اصفهان منتشر شده است.
بورس کالا اقدامات مثبتی در راستای طراحی و اجرای ابزارهای جدید مالی انجام داده است که این اتفاق می تواند به صنایع مختلف کمک کند؛ بنابراین، شرکت های تولیدکننده برای تأمین مالی باید از ابزارهای بازار سرمایه استفاده کنند تا این روش به مرور در بین طیف وسیعی از فعالان اقتصادی جای ثابتی باز کند. معتقدم که بورس کالا می تواند برای تأمین مالی صنعت فولاد در بازار داخلی و حتی خارجی تأثیرگذار باشد.
تأمین مالی از طریق اوراق سلف موازی استاندارد، یکی از روش های نوین تأمین مالی برای صنایع به شمار می رود. تاکنون عمده تأمین مالی شرکت ها از طریق تسهیلات بانکی انجام شده که با ایجاد و راه اندازی اوراق سلف موازی استاندارد، یک انتخاب جدید پیش روی صنعتگران کشور قرار گرفته است؛ از مزیت های این روش می توان به دریافت آنی و کم بودن تشریفات اداری اشاره کرد. آنچه انتظار می رود، انتشار این اوراق برای شرکت های کوچک تر است؛ یعنی باید همه شرکت های تولیدکننده بتوانند از این مزیت استفاده کنند؛ به عبارتی، با توجه به سازوکارهای بورس کالا باید تأمین مالی تولیدکنندگان صنایع مختلف از طریق بورس کالا و با قیمت مناسب صورت بگیرد تا تأمین مالی از طریق بورس جایگزین تأمین مالی از طریق بانک ها شود.
به نظر شما این روش تأمین مالی از دریافت تسهیلات بانکی کارآمدتر نیست؟
به اعتقاد من هر نوع تسهیلاتی در جایگاه خود ارزشمند است و به رشد صنایع کمک می کند. انتشار این اوراق نباید به بسته شدن در بانک ها به روی متقاضیان دریافت تسهیلات منجر شود و بانک ها نیز باید مانند سابق به متقاضیان تسهیلات ارائه کنند.
بورس کالا درصدد توسعه بازارهای مالی از جمله معاملات گواهی سپرده کالایی، آتی و آپشن برای کالاها و محصولات مختلف است، نظر شما در این باره چیست؟
خوشبختانه امروز بورس در مسیر توسعه ابزارهای مالی قدم برداشته است که به طور قطع به توسعه بازار کالاها منجر خواهد شد؛ اما باید در نظر داشته باشیم که آیا بازار یک محصول و فعالان آن آمادگی به کارگیری ابزارهایی مانند قراردادهای آتی و آپشن را دارند یا خیر. معتقدم که باید ظرفیت بازار و فعالان آن مورد سنجش قرار گیرد تا بتوان برای یک محصول قرارداد آتی و آپشن و معاملات گواهی سپرده کالایی ایجاد کرد؛ اما در مجموع، ایجاد چنین بازارهایی برای هر کالایی ریسک بازار و سفته بازی را از بازار فیزیکی جذب خود خواهد کرد؛ یعنی کسانی که می خواهند از نوسانات قیمت یک محصول سود ببرند به جای اینکه خود کالا را ذخیره و انبار کنند و موجب کمیابی محصول در بازار شوند، در بازار آتی و آپشن حضور پیدا خواهند کرد. ناگفته نماند که آغاز به کار ابزارهای مالی از سوی بورس کالا، سختی هایی به همراه خواهد داشت، ولی به مرور با فرهنگ سازی و به کارگیری این ابزارها از سوی عده ای محدود، شاهد رونق استفاده از این ابزارها خواهیم بود.
پیش بینی شما درباره وضع سال آینده بازار فولاد چیست؟
معتقدم که صادرات فولاد در سال آینده بیشتر از امسال خواهد شد. طی سال ۹۵ با صادرات حدود ۵/۵ میلیون تن فولاد شاهد رشد ۲۵ درصدی در حجم صادرات این محصول بودیم و در سال آینده فکر می کنم که این رقم باز هم افزایش یابد.
به اعتقاد شما با عرضه فولاد در رینگ صادراتی بورس کالا می توان به رشد صادرات این کالا کمک کرد؟
برای افزایش صادرات از طریق بورس کالا باید کارهای زیادی صورت گیرد که مهم ترین آن حمایت دولت و هماهنگی با فولادسازان است. همچنین، در حال حاضر تالار صادراتی بورس کالا در جزیره کیش آن طور که باید و شاید برای فعالان صنعت فولاد و همچنین سرمایه گذاران در منطقه شناخته شده نیست که برای توسعه آن باید اقداماتی صورت گیرد؛ به اعتقاد بنده برای صادرات باید از کانال مختلف استفاده شود که بورس کالا نیز می تواند یکی از شریان های اصلی در این زمینه باشد.