قیمت محصولات فولادی در حدود یک ماه اخیر با رشد قابل توجهی روبهرو شده است. برخی برآوردها از رشد 20 تا 25 درصدی قیمت در بازار مقاطع فولادی حکایت دارند و این در حالی است که عملا در بخش تقاضا اتفاقی در بازار داخل نیفتاده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند افزایش قیمت جهانی فولاد در هفته‌های اخیر از یکسو و رشد بهای دلار در بازار از سوی دیگر باعث شده است تا بازار شمش با کمبود عرضه نیز مواجه شود که به همین دلیل روندی افزایشی را تجربه خواهد کرد. در حال حاضر قیمت شمش در دامنه هزار و 550 تا هزار و 600 تومان قرار دارد و به نظر می‌رسد کسب جایگاه‌های بالاتر قیمتی از اهداف این کالا است.
در بازار جهانی، طی هفته‌های اخیر قیمت در حدود 50 دلار در هر تن افزایش یافته است و این مساله به معنای آن است که فولاد در بازارهای جهانی در حال بازیابی موقعیت‌های گذشته خود است. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که کمبود شمش در بازار یکی از مهم‌ترین مواردی است که به هیجان در این بازار دامن زده است. فعالان بازار معتقدند به‌دلیل افزایش قیمت شمش میزان صادرات این محصول افزایش یافته و این مساله به کمبود شمش در داخل منجر شده است با این حال تولیدکنندگان کوچک‌تر و بخش خصوصی در تلاشند تا عطش بازار داخل را در این شرایط با محصولات خود رفع کنند و از طرفی از موقعیت فعلی به نفع خود بهره ببرند.
در این بین برخی کارشناسان از احتمال تداوم وضعیت فعلی خبر می‌دهند. به عقیده آنها مادامی که قیمت جهانی فولاد روند افزایشی خود را حفظ کند و صادرات به قوت خود باقی بماند احتمال افت جدی قیمت‌ها در داخل ضعیف است؛ اما تصمیم‌گیری درباره تغییر وضعیت تجاری فولاد نکته‌ای است که دولت علاقه‌ای به حضور در برنامه‌های صادراتی شمش ندارد. در این بین اما کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گویند آنچه صادرات را تشویق کرده افزایش قیمت یا تلاش برای استفاده از فرصت افزایش قیمت‌های جهانی محصولات فولادی نیست، بلکه کشش بسیار پایین بازار فولاد و نبود تقاضا عامل اصلی این موضوع بوده که باعث شده تولیدکنندگان برای جلوگیری از تعطیلی بنگاه‌های خود به بازارهای جهانی پناه ببرند. در این بین نکته حائز اهمیت آن است که هنوز میزان تقاضا در بازار تغییر مثبتی نداشته و در چنین شرایطی افزایش قیمت‌ها منطق بازاری ندارد و بیشتر به دلیل رشد قیمت مواد اولیه رخ داده است. با نگاهی به آمارهای منتشرشده نیز مشخص است که میزان تولید شمش با میزان مصرف آن در کشور همخوانی ندارد. از طرفی شرکت‌های دولتی عملا فروش خارجی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و وظیفه تامین نیاز داخل بر عهده بخش خصوصی قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان صادرات فولاد در دو ماه نخست امسال بالای یک میلیون تن بوده که در مقایسه با رقم 4 میلیون تنی سال 95 نشان می‌دهد رشد صادرات فولاد استارت زده شده است. در این رابطه اخیرا معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از رشد 8 درصدی صادرات فولاد خبر داده است.
به گفته وی مجموع صادرات فولاد خام پارسال به رقم 8/ 5 میلیون تن رسید که از این رقم سه میلیون و 950 هزار تن به فولاد خام و بقیه به تولیدات فولادی مربوط بود. معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت همچنین اعلام کرده است که پارسال با تولید 5/ 18 میلیون تن فولاد خام، جمهوری اسلامی برای نخستین بار رکوردشکنی در زمینه تولید داشت و در واقع نشان داد دستیابی به ظرفیت 55 میلیون تنی تولید فولاد خام در قالب سند چشم‌انداز 1404، بلندپروازی نیست و انتظار می‌رود در قالب سند یادشده، میزان صادرات کشورمان حداقل به 15 میلیون تن برسد.
کارشناسان بازار معتقدند اگر وضعیت تقاضا در داخل کشور بهبود یابد، می‌توان به حل این مشکل امیدوار بود؛ چراکه برای تولیدکننده به‌صرفه‌تر است که محصول خود را به‌صورت نقد و بدون مشکلات نقل و انتقال وجه و کالا در داخل به فروش برساند با این حال بازار فولاد هنوز در شرایط عدم اطمینان به سر می‌برد. از بعد آماری در دو ماه ابتدای سال‌جاری از سوی فولادسازان بزرگ عمومی 944 هزار تن محصول روانه بازار داخلی شده که رشد منفی یک درصدی را نسبت به مدت مشابه پارسال داشته و این در حالی است که بخش خصوصی با تولید 646 هزار تن شمش در دو ماه نخست سال جاری 7 درصد رشد تولید داشتند.
نکته دیگر انتقال اثر صادرات شمش به مقاطع فولادی است که نمونه آن را در بازارهای میلگرد و تیرآهن دیدیم. با این حال فعالان بازار با اشاره به تقاضای پایین می‌گویند زمانی که تقاضای واقعی در بازار نباشد افزایش قیمت تاثیر خاصی را در بازار ایجاد نمی‌کند؛ چراکه تغییرات قیمتی باید به‌عنوان یک سیگنال و یک عامل تنظیم‌کننده عمل کند و این در حالی است که چنین موضوعی در شرایط فعلی دیده نمی‌شود. بررسی‌ها اما حکایت از آن دارد که امیدها به افزایش تحرکات در بازار نیز کم نیست و پیش‌بینی‌های متعادلی از ورود بازار به رونق وجود دارد. البته افزایش شدید قیمت که در حال حاضر شاهد آن هستیم موضوعی است که می‌تواند به‌صورت یک متغیر منفی بر بازار مردد و شکننده فولاد اثرگذار باشد. با این حال محرک‌های دیگر مثلا طرح‌های عمرانی که انتظار می‌رود به زودی با رونق روبهرو شوند می‌توانند به کمک روند فعلی بیایند. در این بین یکی از موضوعاتی که از چشم صاحب‌نظران بازار دور نمانده آن است که بازار فولاد ناگزیر است به زودی از شرایط موجود خارج شده و به سمت رونق حرکت کند. این مساله به دلایل متعددی به یک ضرورت در بازار تبدیل شده است. از جمله حساسیت بازارهایی همچون بازار اروپا نسبت به محصولات فولادی ایرانی است که باعث می‌شود تا همواره این بازار با شرایط وسواسی روبهرو باشد. کاهش واردات بازارهای جهانی و حرکت برخی فولادسازان به سمت مصرف فولاد داخلی نیز موضوع دیگری است که این ضرورت را تقویت میکند. در چنین شرایطی مشکلات مرتبط با فضای کسب‌وکار نیز بر مشکلات این بخش می‌افزاید که از آن جمله می‌توان به موضوع مالیات و حمل‌و‌نقل اشاره کرد. البته دولت در سال‌های اخیر با حل چالش‌های موجود در مسیر صادرات و از طرفی وضع تعرفه‌های مناسب از تولید فولاد حمایت کرده است. با این حال برخی نرمش‌های دیگر در فضای کسب‌وکار فولاد ضروری است. باید به این نکته نیز اشاره کنیم که چالش‌هایی نیز در مسیر جهانی فولاد دیده می‌شود که می‌تواند در آینده بر توان تولیدی فولادسازان داخلی موثر باشد. وضعیت تقاضای جهانی برای فولاد یکی از این موضوعات است. متاسفانه برآوردها از روند کاهشی تقاضای فولاد در آینده حکایت دارد که یکی از دلایل آن افت تقاضا برای غول صنعتی دنیا یعنی چین است.
به علاوه کاهش قیمت نفت در سال‌های اخیر باعث شده قیمت فولاد در بازارهای جهانی با کاهش شدیدی روبهرو شود؛ البته انتظار می‌رود با توجه به رفتارهای شمش در هفته‌های اخیر در بازارهای جهانی این روند تاحدی اصلاح شود؛ اما نمی‌توان انتظار داشت قیمت‌ها به سرعت به ارقام گذشته خود برگردند. به علاوه اینکه کشورهایی همچون چین، کره، ژاپن و هند صنعت فولاد خود را به امکاناتی برای کاهش هزینه‌های تولید مجهز کرده‌اند که این موضوع نیاز این کشورها را به فولاد وارداتی به‌شدت کاهش می‌دهد. این در حالی است که در گذشته بخش قابل‌توجهی از فولاد تولیدی جهان به این کشورها صادر می‌شد، به همین دلیل بخشی از کاهش تقاضا در شرایط فعلی متوجه این موضوع خواهد بود. به همین دلیل تولیدکنندگان ایرانی باید به دنبال کسب بازارهای جدید برای صادرات محصولات خود باشند؛ به‌خصوص اینکه انتظار می‌رود در سال‌های آینده رشد تولید فولاد در کشور با روند افزایشی روبهرو شود. در این زمینه به عقیده کارشناسان باید زمینه‌های دسترسی به بازارهای جدید در دستور کار تولیدکنندگان قرار بگیرد.