ضایعات؛ موادی بازیافت پذیر هستند که رها شدهاند. اتومبیلها، صنایع ساختمانی و مواد دور ریخته شده؛ همه و همه بخشهایی قابل بازیافت دارند.
برخلاف زبالهها، ضایعات ارزش پولی قابل توجهی دارند. به ویژه ضایعات فلزی و ضایعات آهن
فرآیند
ضایعات آهن و فلزی علاوه بر محیطهای صنعتی؛ در نواحی مسکونی هم یافت میشوند؛ و معمولاً بازیافتیها با اطلاعیهای که عنوان میکند قصد جمعآوری آهن قراضه و به درد نخور را دارند؛ دست به جمعآوری ضایعات آهن و فلزی میزنند.
ضایعات آهن
ضایعات اغلب پس از جمعآوری در یک «محیط باز حیاط مانند»؛ انبار میشوند. این حیاط ها که میتوان آنها را «انبارهای ضایعات» نامید، بسته به محل، ممکن است قبل از فرآیند بازیافت به افراد علاقهمند اجازهی خرید قطعات مورد نیازشان را بدهد. به این معنی که شاید در میان قطعات انبار شده، چیزی وجود داشته باشد که به کار آید. البته این امر در مورد انبارهای بزرگ و با ظرفیت بالا بسیار کم دیده میشود. همچنین لازم است ذکر شود که فروش ضایعات آهن و غیر آهنی بر اساس کیلو (وزن) صورت میگیرد اما عملکرد قطعه (مثلاً اگر موتور ماشین باشد) در قیمت تأثیر میگذارد. باید افزود به این علت که حجم ضایعات آهن قراضه ها در انبارها بسیار بالاست و احتمال حادثه در اثر کند و کاو وجود دارد؛ معمولاً انبارهایی که اجازهی ورود افراد را میدهند در ابتدا تعهدی دریافت میکنند و مسئولیت هرگونه حادثه را به مشتری (شخصی که میخواهد انبار را بگردد و شیء مورد نظرش را بیابد) واگذار میکنند. برخلاف «انبارهای ضایعات»؛ «انبارهای آهن قراضه» همه چیز را بر اساس وزن میفروشند. برای یک انبار آهن قراضه، ارزش هر قطعه، چیزی است که کورهی ذوب برای آن میپردازد، نه عملکرد آن. در نتیجه بهطور معمول اگر یک انبار ضایعات نتواند قطعهای را بالاتر از قیمت آهن موجود در آن (به علت کارکردش) بفروشد آن را به انبار آهن قراضه منتقل میکند تا قطعه را به قیمت وزنش بفروشد. اگر قطعهای متشکل از فلزاتی گوناگون باشد میتوان آن را ارزانتر خریداری کرد؛ زیرا مدیران یک انبار دوست ندارند کارگرانشان را به جدا کردن فلزات مختلف یک قطعه بگمارند.
منابع
قیمت ضایعات آهن بسته به مکان و زمان بسیار متغیر است. قیمت معمولاً بهطور مستقیم و از طریق مذاکره بین خریدار و فروشنده و بهطور غیرمستقیم به وسیلهی اینترنت تنظیم میشود. قیمتی که در وبسایتها دیده میشود لزوماً قیمت بازار و انبارهای ضایعات آهن و آهن قراضه نیست (قیمت بازار با قیمت تخمین زده شده تفاوت دارد). علت این امر عدم بهروزرسانی مداوم وبسایتها است. در ایالات متحده امریکا تعداد انگشتشماری از نشریات مثل American Metal Market نرخ ضایعات آهن و فلزی را منتشر میکنند. سایرر نشریات غیر آمریکایی مثل The Steel Index هم قیمتهای خود را بر اساس بازار امریکا تنظیم میکنند. علت این امر این است که در سالهای اخیر، قیمت ضایعات آهن و آهن قراضه در بازارهای جهانی نقشی مهم بازی میکند. جدا کردن ضایعات آهن و فلزی، از غیر فلزات امری مهم در به دست آوردن درآمد بیشتر است. به این منظور از آهنرباهای بزرگ برای جداسازی استفاده میشود. زمانی که فلزی به آهنربا بچسبد، یا آهن است و یا فولاد؛ اگرچه قیمت فلزات غیر آهنی کمتر از فلزات آهنی است اما حجم بازیافت آنها بسیار بیشتر است؛ و باقی مانده ها فلزات غیر آهنی مثل مس، آلومینیوم و برنج هستند. پر واضح است که این فلزات قیمتی بالاتر از آهن و فولاد دارند اما باید توجه داشت که در حجمی کمتر میان بازیافتیها وجود دارند. همچنین نوسان قیمت فلزات غیر آهنی بسیار زیاد است و بازیافت کنندگان باید قیمتهای روز را بررسی کنند.
مخاطرات
در صنعت ضایعات فلزی، مخاطرات فراوانی وجود دارد. این امر به علت امکان وجود فلزات با خواص رادیواکتیو است که میتواند منجر به مرگ، صدمه و آسیبهای محیطزیستی شود. دو حادثه یک در هند ودیگری در برزیل شاهد این مدعا هستند. مواد سمی مانند آزبست یا موادی مانند بریلیوم، کادمیوم و جیوه میتوانند برای کارکنان و محیطی که در آن قرار دارند خطرات بیشماری ایجاد کنند. علاوه بر این بسیاری از وسایل موجود در انبارهای ضایعات خطرناک هستند. این وسایل غولپیکر در ابعادی وسیع و با نیروی بالا در صورت بیدقتی و اشتباهات انسانی و غیره میتوانند زمینهساز حوادث باشند.
منافع اقتصادی بازیافت فلزات
چیزی که بسیاری از مردم نمیدانند این است که بسیاری از ضایعات آهن و فلزی در گوشه گوشهی کشور، میتواند نقداً خریداری شود. پس به این «حرکت سبز» بپیوندید. فلزات موجود در صنایع ساختمانی، صنعتی و غیره را میتوان در اختیار انبارهای بازیافت ضایعات قرار داد و پول نقد دریافت کرد. در کنار صاحبان صنایع که حجم وسیعی از ضایعات فلز را در اختیار دارند، بیخانمانان (معادل نمکیها در ایران) میتوانند آهنآلاتی که مییابند را به این مکانها ببرند و بفروشند.
کاربردهای ضایعات آهن یا آهن قراضه
بازیافت ضایعات آهن یا آهن قراضه، کاربرد اقتصادی و محیطزیستی دارد.
عبارت اقتصاد چرخشی بیان میکند که همهی چیزها و ابزارهای تولیدشده باید به نحوی ساخته شوند که دوباره بتوانند به حالت بیمصرف درآیند و سپس بازیافت و تولید شوند و به شکل یک محصول نهایی درآیند. ضایعات آهن یکی از مادههایی است که میتوانند دوباره به شکلی جدید قابل استفاده باشد.
کاربردهای صنعتی
آهن قراضه یا ضایعات آلومینیوم در صنعت ساختوساز بهخصوص پروژههای جادهسازی و پلسازی بسیار استفاده میشوند؛ در صنعت حملونقل نیز میتواند در تولید خودرو، هواپیما و اشکال دیگر حملونقل استفاده شود. کاربرد جدید دیگر آنها نیز سمزدایی آبهای دفعی و هرز آبهای صنعتی است. ضایعات آهن و دیگر فلزات، در تولید ظرفها توسط شرکتهای مختلف و کمپانیها نیز به کار میآیند. بسیاری از ابزارها و لوازم معمول نیز از ضایعاتی فلزی مانند آلومینیوم ساخته میشوند.
این نوع استفاده از ضایعات فلز به محیطزیست کمک کرده تا دیگر نیاز و الزامی برای حفر و استخراج منابع طبیعی کمیاب نباشد. همچنین در تولید موارد بالا استفاده از ضایعات آهن و دیگر فلزات بسیار مقرون بهصرفهتر است.
محصولات فلزی جدیدتر و سختتر
ضایعات بازیافتی فولاد میتواند در یک فرایند (فراینده کورهی قوس الکتریکی) با استفاده از قوس الکتریکی در کوره تبدیل به ابزارهایی باکیفیت شود؛ فولاد ضد خش هم میتواند اینگونه تولید شود. در این فرایند از حرارت و انفجار و سروصدای زیادی استفاده میشود. ضایعات مس میتوانند از طریق این فرایندها به شکل محصولات مختلف درآیند. ضایعات آلومینیوم در دمای خیلی پایینتری نسبت به آلومینیوم خالص ذوب میشود پس برای آلومینیوم این فرایند به انرژی خیلی کمتری نیازمند است.
این قضیه عموماً برای همهی فلزات بازیافتی صدق میکند که نه تنها انرژی بیشتری ذخیره میشود بلکه انتشار دی اکسید کربن نیز کمتر میشود؛ درنتیجه محیطزیست حفظ میشود و در فرایند تولید، صرفهجویی اقتصادی بیشتری حاصل میشود و در نهایت محصول به دست مشتری میرسد.