مصرف فولاد با توجه به درجه توسعه یافتگی کشورها می تواند تغییر کند به این معنی که کشورها در ابتدای مسیر توسعه میزان قابل توجهی فولاد مصرف کرده و پس از آنکه به توسعه رسیدند از مصرف خود می کاهند با توجه به این واقعیت انتظار بر آن است که کشورهای توسعه یافته فولاد کمتری مصرف کنند و در مقابل کشورهای در حال توسعه مقدار بیشتری فولاد به مصرف برسانند، لذا میزان توسعه یافتگی کشورها را می‌توان با مصرف سرانه فولاد آنها مورد مطالعه قرار داد.
مصرف فولاد در کشورهای در حال توسعه
بر این اساس کشورهای مثل ایران، کره جنوبی، هند، چین، برزیل و ترکیه بعنوان کشورهای در حال توسعه درنظرگرفته شده اند. ایران به عنوان کشوری در حال توسعه دارای سرانه مصرف فولاد ٧/٢٣٨ کیلوگرم است که این میزان نسبت به دوره 6 ساله گذشته به میزان 15 درصد افت داشته است. میزان سرانه مصرف فولاد در خاورمیانه در این مدت 252 کیلوگرم ثبت شده، به این ترتیب میزان مصرف سرانه فولاد در جمهوری اسلامی ایران به میزان ١٣/٣کیلوگرم کمتر از خاور میانه است. سهم ایران از تولید فولاد با روش کوره قوس الکتریکی (احیای مستقیم) در 4 ماهه 2017 طی سال گذشته ٨٧/٨درصد بود درحالیکه متوسط دنیا به میزان ٢٥/٣ درصد ثبت شد یعنی سهم ایران با روش تولید احیای مستقیم نزدیک به ٢/٥برابر متوسط جهان است و بقیه به روش کوره بلند (استفاده از زغالسنگ) صورت می گیرد.
رشد اقتصادی جهان و مناطق مختلف در افزایش یا کاهش تولید فولاد نقش قابل توجهی برجای می‌گذارد هنگامی که اقتصاد جهانی با رونق روبروست تولید این صنعت افزایش می یابد و با بروز کردن برنامه‌ی رکود در آن، میزان تولید فولاد کاهش می یابد.
رشد اقتصاد جهانی در سال 2016 برابر3/2 درصد بوده که این نرخ در حدود0/1درصد کمتر از میزان پیش بینی شده در ژوئن 2016 میلادی بوده است، و با توجه به پیش بینی بانک جهانی، رشد اقتصاد جهانی با افزایش اندک به 2/7 در سال 2017 و 2/9 در سالهای 2018 و 2019 خواهد رسید . لذا، با توجه به اصلاحیه پیش بینی بانک جهانی در خصوص دستیابی کشورهای در حال توسعه به رشد اقتصادی 3/4درصدی در سال 2017، که ایران نیز در زمره این کشورهاست، به رشد اقتصادی 2/4 درصد (کاهش 0/1 واحدی) این واحد را تقویت می کند که چنانچه رشد مثبت در کشورهای در حال توسعه بوجود آید، تقاضا برای فولاد طی 2 سال آتی افزایش خواهد یافت.
تاثیر قیمت سنگ آهن روی مصرف فولاد
با توجه به اینكه سنگ آهن و انرژی دو ماده اولیه و حیاتی برای تولید فولاد در کشور هستند مطالعه درست و برنامه ریزی دقیق در این دو مورد بسیار مهم است در صورتی که سیاست های بلند مدت برای آن مشخص نشده و برای تولید کنندگان فولاد معلوم نیست که دولت کدام سیاست‌گذاری را برای تعیین قیمت سنگ آهن و انرژی دنبال می کند.
تولیدکنندگان ایرانی فولاد، از وجود سنگ آهن فراوان با کیفیت بالا و انرژی ارزان که برای تولید آهن اسفنجی نیاز است، بهره می‌برند اما بخش فولاد در ایران به وسیله تعرفه های واردات، محافظت می شود و در عین حال برای تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا، نیاز به غلبه بر چالش های متعددی از جمله بهره وری نیروی کار است.
در این خصوص رییس خانه معدن پیش بینی از وضعیت تقاضای سنگ‌آهن داشت و عنوان كرده كه افزایش تقاضای داخلی برای تولید سنگ آهن با احتمال زیادی تشدید خواهد شد زیرا ایران خواستار سه برابر کردن تولید فولاد در 10 سال آینده است.
برنامه‌ریزی برای تولید 55 تا 60 میلیون تن فولاد تا سال 1404 باید در حالی مطرح شود که زیرساخت‌های آن فراهم شده و با توجه به مشکل آب نیز ممکن است تغییراتی در جانمایی کارخانه‌های فولاد صورت گیرد چراکه چالش دیگر درصنعت فولاد کشور این است که آیا جانمایی صورت گرفته برای احداث این کارخانه ها درست بوده یا اینکه برخی کارخانه های جدید الاحداث به دلیل جانمایی نامناسب نمی توانند پس از بهره برداری نرخ بازگشت سرمایه را تامین کرده و محصولی رقابتی را وارد بازار کنند؟
ظرفیت های مصرف فولاد در ایران
با توجه به اینکه تولید فولاد در ایران با روش احیای مستقیم صورت می گیرد و به گاز و برق زیادی برای تولید نیاز دارد، این سوال به وجود می‌آید که آیا کارخانه های فولاد در ایران می توانند پس از واقعی کردن قیمت ها، محصولی رقابتی را وارد بازار کرده و آن را صادر کنند؟
بر اساس طرح جامع فولاد هدف نهایی، برای صنعت فولاد ایران دستیابی به ظرفیت تولید (60-55 میلیون تن) فولاد خام و حداقل سرانه مصرف 421 کیلوگرمی در سال 1404 در نظر گرفته شده است در حالی که هم اکنون ظرفیت تولید فولاد خام در کشور در مرز 24 میلیون تن قراردارد.
برآورد سرمایه گذاری برای اجرای طرح های منتخب فولادی به 12.2 میلیارد یورو می رسد که این رقم 1.6 میلیارد یورو نیز برای ایجاد زیرساخت ها همچون آب، برق، گاز، خطوط حمل و نقل ریلی و جاده ای، تاسیسات بندری و .. را باید افزود.
تولید جهانی فولاد در سال 1900 برابر با 3/28 میلیون تن بوده است. این مقدار با افزایش 7/6 درصدی به رقم 6/191 در سال 1950 رسیده و در نهایت به 1609 میلیون تن در سال 2016 میلادی افزایش یافته است. اگر میانگین میزان تولید فولاد سالیانه در اقتصاد جهانی در بازه‌های ده ساله درنظر گرفته شود، در تمامی این دوران، تولید فولاد علیرغم مواجه شدن با نوسانات، به خصوص در سال‌هایی که بحران مالی جهانی رخ داده است روندی رو به رشد و صعودی داشته است.
آمارها حاکی از رشد فولاد جهان به بیش از 40% طی دو دهه اخیر بوده است. 59 برابر شدن تولید فولاد طی 115 سال گذشته نشان از اهمیت بالای این صنعت و نقش آن در اقتصاد جهانی دارد.
میزان مصرف فولاد در دیگر کشورها
صنعت فولاد در فرآیند توسعه کشورها به شدت مورد تقاضا قرار دارد و یکی از مهم ترین بخش هایی است که می تواند مواد مورد نیاز سایر بخش‌هایی که در فرآیند توسعه نقش دارند را تأمین کند.
در طی سالیان اخیر بیشترین حجم تولید فولاد مربوط به کشورهای آسیایی بوده و از سهم اروپا و آمریکا به شدت کاسته شده است. در بین مناطق درنظر گرفته شده تنها دو منطقه خاورمیانه و آسیا توانسته است سهم 1/37 درصدی خود را از سال 1995 افزایش و به 2 و 69 درصدی در سال 2015 برسانند، و بیشترین تولیدکنندگان فولاد در سال 2016 میلادی کشورهای چین، ژاپن و هند بوده اند.
تولید چین در این سال برابر 4/808 میلیون تن بوده است و تولید فولاد این کشور تقریباً 8 برابر تولید فولاد ژاپن و 10 برابر تولید هند به عنوان سومین تولیدکننده فولاد در دنیاست و این 3 کشور در حدود 63 درصد فولاد دنیا را تولید می کنند.
منطقه آسیا به دلیل تأمین 63 درصد از فولاد دنیا نه تنها در مقابل نوسانات بازارهای جهانی ایستادگی کردند بلکه نوسانات این منطقه به دیگر نقاط جهان نیز سرایت کرد و بازارها را تحت تأثیر نوسانات خود قرار داد.
منطقه خاورمیانه نیز از جمله مناطقی بود که از سال 1997 تا به امروز تنها در دو سال 1998 و 2015 که بحران های مالی شرق آسیا و مازاد ظرفیت فولاد بوجود آمده رشد منفی را تجربه کرده است و در دیگر سالها همواره با افزایش تولید فولاد خود روبرو بوده است، بطوریکه این منطقه رشد 6/6 درصدی را از سال 1997 تا 2016 تجربه کرده است. تولید این منطقه در سال 2015 در حدود ٠/٥درصد کاهش و سپس در سال 2016 در حدود 7 درصد افزایش داشت.