صادرات، راه نجات فولادسازان از رکود بازار داخل

دوشنبه، 13 شهریور 1396 |

بهمن تجلی زاده، معاون فروش و بازاریابی فولاد خوزستان معتقد است در سال گذشته شاهد ثبت رکورد تاریخی برای صنعت فولاد ایران بودیم. وی به آمار صادرات فولاد در سال گذشته اشاره میکند و میگوید: ایران در سال گذشته موفق به صادرات بیش از ۶میلیون تن فولاد شد که ازجمله شرکتهای صادرکننده میتوان به شرکت فولاد خوزستان، شرکت فولاد مبارکه و شرکت فولاد هرمزگان اشاره کرد. در ادامۀ متن یادداشت بهمن تجلی زاده را بخوانید:

معاون فروش و بازاریابی فولاد خوزستان در یادداشت خود، به تاریخچه ای از صادرات فولاد کشور بعد از برجام میپردازد و موضوع برندسازی فولاد ایران در سطوح بین المللی را مطرح میکند. همچنین در بخشی از یادداشت، صادرات را راه نجات فولادسازان از رکود بازار داخلی معرفی میکند و به تشریح آن میپردازد.

جهش صادرات فولاد ایران با رفع تحریم ها
تا پیش از برجام، بسیاری از مشتریان فولاد ایران با دیدۀ تردید به بازار و محصولات ایران نگاه میکردند؛ ولی رفع تحریم ها و در پی آن باز شدن فضای اقتصادی و سیاسی، ریسک خریداران فولاد ایران را پس از برجام تغییر داد. ازجمله تأثیرات مثبت برجام بر صنعت فولاد ایران، تغییر ذهنیت خریداران و احتمال کاهش ریسک خرید است. مرحلۀ بعد، آغاز همکاری نسبی برخی از بانک های جهانی و آزاد کردن حسابهای مسدودشدۀ شرکتهای ایرانی در این بانکها و نیز گرفتن السی از مشتریان بود که به صادرات فولاد کمک شایانی کرد.
اما باوجود رفع ظاهری تحریم ها همچنان محدودیتهایی در مسیر صادرات فولاد ایران وجود دارد: نخست آنکه برخی از مشتریان هنوز ذهنیت خود از دوران تحریم را حفظ کرده اند؛ دوم اینکه همچنان باوجود توافق برجام، برخی از بانکها و مؤسسات مالی به ایرانیان و شرکتهای ایرانی خدمات ارائه نمیدهند؛ به طور مثال، در حال حاضر نامه ای کلی به بانکهای جهانی ارائه شده و در آن قید شده است که بانکهای خارجی برای همکاری با ایران مشکلی ندارند؛ اما مقرراتی با عنوان compliance در بسیاری از بانکها وجود دارد که حاوی دستورالعملهای بسیار پیچیده ای است؛ به گونه ای که فهم کامل این مقررات حتی برای برخی بانکها نیز دشوار است. این مقررات همچنان مانع دسترسی ایران به برخی از بانکهای خارجی، به ویژه بانکهای اروپایی میشود. در مورد اجرای این مقررات برای ایران جلسه ای تشکیل نشده است که اجرای مفاد آن با توجه به بندهای برجام تعیین شود؛ درنتیجه همچنان برخی از مشکلات، حل نشده باقی مانده اند.

بااینحال، ازآنجاکه دستور کلی برای همکاری با ایران به تمام بانکها در سراسر جهان ابلاغ شده است، برخی از مشتریان و گروههایی که مفاد برجام را در مورد رفع تحریمها مشاهده کردند، از آمادگی ذهنی و ریسک پذیری بیشتری برخوردار شدند؛ بنابراین همکاری خود را برای دریافت فولادهای باکیفیت ایران شروع کردند.
اهمیت برندسازی فولاد ایران در جهان
برخی از شرکتهای ایرانی با برندسازی به اعتبار جهانی دست یافت اند، اما نکتۀ مهم این است که به دلیل پایین بودن قیمت داخلی تولید فولاد در مقایسه با قیمت صادرات جهانی، برخی از تولیدکنندگان داخلی که ظرفیتهای پایینی دارند و اخیرا آغاز به کار کرده اند، تنها با هدف کسب بهرۀ اقتصادی، آن هم به صورت مقطعی، از این اختلاف قیمت داخلی و بازار جهانی استفاده میکنند. این مسئله ممکن است در آینده آسیب جدی به برندسازی و اعتبار جهانی شرکتهای مطرح وارد کند؛ بنابراین لازم است سازمانهای رسمی و غیررسمی، ازجمله انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در مورد کیفیت فولاد تلاش بیشتری از خود نشان دهند. به این صورت که در درجۀ اول بر کیفیت محصولات این تولیدکنندگان دقیقا نظارت کنند و در گام بعدی مانع از تولید، صادرات و حتی فروش داخلی محصولات بی کیفیت تولیدکنندگان شوند. در این صورت از کاربرد فولادهای نامرغوب در ساختمان سازی و درنتیجه خسارتهای جانی و مالی ناشی از آن در کشور جلوگیری میشود. در این صورت همچنان رتبه و برند فولاد ایران در بازار حفظ میشود که در کنار آن کیفیت و استانداردهای لازم برای تولید فولاد داخلی نیز افزایش مییابد و تولیدکنندگان نیز ملزم به اجرای استانداردهای داخلی و بینالمللی خواهند بود.

نگاه مقطعی به مشتری در بازاریابی مدرن محکوم است
مهمترین مسئله برای صنعت فولاد ایران حفظ بازار صادراتی است که با سختی و صبر زیاد به دست آمده است. امروزه اساس کار بازاریابی مدرن این است که فروشنده همواره باید مشتری را همکار و شریک تجاری خود بداند که اگر این رابطه میان خریدار و فروشنده حاکم باشد، در این صورت فروشنده قادر خواهد بود جایگاه خود را در بازار تثبیت کند. در مقابل این موضوع، هدف کوتاه مدت نیز وجود دارد؛ به گونه ای که اگر هدف فروشنده فقط فروش مقطعی باشد، به طور حتم در فروش های آیندۀ خود در آن بازار موفق نخواهد بود. کما اینکه این مسئله در بسیاری از بازارهای کشورهای تازه استقلال یافتۀ مشترک المنافع، واقع در آسیای میانه و شرق اروپا (CIS) و همچنین عراق و افغانستان اتفاق افتاد؛ به طوریکه برخی از فروشندگان فولاد ایران که توانسته بودند بازار کشورهای یادشده را تنها در کوتاه مدت از آن خود کنند، به دلیل اینکه هدف بلندمدتی را برای حضور در بازار تعریف نکردند، به تدریج بسیاری از بازارها را از دست دادند. نمونۀ بارز آن را میتوان در عراق مشاهده کرد. اما فولادسازانی که برای حضور در بازارهای بین المللی برنامه های بلندمدت در نظر گرفتند و توانستند تقریبا بیش از ۲۵ سال با شرکای خود در بازار همکاری داشته باشند، بازارهای خود را حتی باوجود رکود ارتقا دادند.

نجات فولادسازان از زیان رکود با صادرات
باید توجه داشت که صادرات از زیان هنگفت فولادسازان ایرانی در دورۀ رکود جلوگیری کرد. اگر این شرکتها قادر به صادرات محصول خود به بازارهای جهانی نبودند، حتی امکان عرضه در بازار داخلی هم وجود نداشت و اگر محصول این شرکتها تنها در بازار داخل عرضه میشد، به دلیل تقاضای پایین فولاد در کشور، برخی شرکتها مجبور میشدند برای ایجاد تعادل و توازن میان عرضه و تقاضا، ظرفیت تولید خود را کاهش دهند. بنابراین صادرات به حفظ ظرفیت، میزان تولید و اشتغال پایدار در این شرکتها کمک شایانی کرد.
رشد صنعت فولاد تنها با توسعۀ صادرات امکان پذیر است
درگذشته بخش عمده ای از طرح های توسعه ای فولاد مبارکه از طریق جذب سرمایه های خارجی و بازپرداخت آن از محل توسعه صادرات انجام شده است.
محمود اکبری، معاون فروش و بازاریابی شرکت فولاد مبارکه ضمن بیان این مطلب در مصاحبه با خبرنگار فولاد به تشریح الزامات توسعه صنعت فولاد کشور پرداخت که شرح آن را در ادامه می خوانید:

به نظر جنابعالی، صنعت فولاد کشور در حال حاضر با چه چالشهایی مواجه است؟
در حال حاضر مهمترین چالشهای صنعت فولاد ایران، عدم توازن در زنجیرۀ تأمین، کمبود نقدینگی، بالا بودن هزینه های تأمین مالی، تأمین مواد اولیه، افزایش چشمگیر قیمت برخی مواد مصرفی، بهینه نبودن سیستم حمل ونقل و لجستیک، مشکلات بندری برای صادرات، بالا بودن تورم نسبت به کشورهای مهم تولیدکنندۀ فولاد، عدم اعتماد سرمایه گذاران به بازدهی سرمایه و... است.
بسیاری از فعالان صنعت، رکود را یکی از مشکلاتی میدانند که صنعت فولاد را متأثر ساخته است. نظر شما در این باره چیست؟

تداوم رکود در چند سال گذشته در صنایع مختلف کشور یکی از مهمترین چالشهای صنعت فولاد کشور بود که منجر به کاهش روند توسعۀ این صنعت شد و بسیاری از کارخانه های مرتبط با صنعت فولاد نیز با کاهش ظرفیت تولید همراه بوده اند و به همین دلیل در حال حاضر صنعت فولاد با کمتر از ۵۵درصد ظرفیت واقعی مشغول به فعالیت است. به همین علت روند مصرف ظاهری کشور در چند سال گذشته منفی بوده است و از ۲۲ میلیون تن در سال ۱۳۸۹ به حدود ۱۸ میلیون تن در سال ۱۳۹۵ رسید؛ اما خوشبختانه از دو سال قبل، با تلاش و مدیریت دولت محترم رشد منفی متوقف و از سال گذشته، تولید و مصرف با رشد مثبت همراه شد که امیدواریم همچنان تداوم یابد.
برای بهبود تولید صنعت فولاد کشور چه راهکارهایی پیشنهاد میکنید؟
راهکارهای بهبود تولید صنعت فولاد کشور را میتوان در دو دستۀ راهکارهای داخلی و راهکارهای برون مرزی مطرح کرد. در مورد راهکارهای داخلی لازم است جهت تقویت تولید صنایع مختلف کشور، برنامۀ ویژه ای طراحی و اجرا شود، ازجمله اعطای سرمایۀ در گردش بدون بهره برای ایجاد توسعه. از مهمترین صنایع تأثیرگذار میتوان به صنعت ساختمان و پروژه های عمرانی کشور اشاره کرد که با اعطای تسهیلات مالی و تخصیص بودجه های عمرانی مناسب میتوان در کوتاه مدت چشم انداز مناسبی برای افزایش مصرف و تولید در این صنعت ترسیم نمود. از دیگر راهکارهایی که میتواند به رونق صنایع فولادی کمک کند تسهیل در صادرات محصولات فولادی و حمایتهای لازم از صنایع داخلی به ویژه در مقابل واردات به کشور است.

مهمترین راهکار خارجی نیز صادرات محصولات فولادی است که لازم است شرکتها با بهبود کیفیت محصولات و تعامل مؤثر با مصرف کنندگان سایر کشورهای جهان، روند صادرات محصولات خود را افزایش دهند؛ البته در این خصوص نیز دولت با سیاستهای حمایتی مناسب میتواند نقش مؤثری ایفا کند.
برای افزایش تقاضای مصرف محصولات فولادی در کشور، اجرای چه اقداماتی ضروری به نظر میرسد؟
مهمترین اقدام برای افزایش مصرف محصولات فولادی تحریک تقاضا و ایجاد تحرک بیشتر در صنایع تکمیلی براساس نیاز بازارهای داخلی و صادراتی است. در این خصوص افزایش میزان بودجه های عمرانی میتواند راهگشا باشد؛ زیرا صنعت ساختمان بیشترین تأثیر را در افزایش تقاضای مصرف محصولات فولادی کشور دارد و دومین عامل مؤثر در افزایش تقاضای مصرف محصولات فولادی، ایجاد رونق در صنعت ساختمان و خروج این صنعت از رکود است. اقدامات حمایتی دولت در بازارهای صادراتی، ازجمله اعطای وام های ارزی و ریالی بدون بهره برای صادرات، اختصاص مشوق های صادراتی، انعقاد قراردادهای بلندمدت، وضع تعرفه های ترجیحی و... در جهت بهبود فضای کسب وکار و تولید کارساز هستند. صادرات محصول میتواند به تولید با حداکثر ظرفیت این صنایع و کاهش هزینه های ثابت به ازای محصول تولیدی کمک قابل توجهی نماید. همچنین صادرات کالا میتواند منجر به بهبود کیفیت محصولات تولیدی و شناسایی نیازهای جدید مصرف کنندگان در بازار وسیع تری شود . متأسفانه امروز ۵۵درصد ظرفیت فولاد کشور فعال است؛ درحالیکه متوسط ظرفیت فعال صنعت فولاد جهان حدود ۷۰درصد است.

جذب سرمایه گذار خارجی چه تأثیری در رونق صنعت فولاد خواهد داشت؟
ازآنجاکه تأمین منابع مالی خارجی میتواند بسیار ارزان تر از تأمین مالی از بازار سرمایه یا بانکهای داخلی باشد، جذب سرمایه گذاری خارجی در جهت رشد صنایع فولادی و کاهش هزینه های تولید میتواند کمک شایانی به این صنایع کند؛ البته درصورتیکه جذب این سرمایه ها همراه با توسعۀ صادرات صنایع فولادی باشد و بازپرداخت این سرمایه ها را از محل صادرات انجام دهند، موفق تر خواهند بود. درگذشته بخش عمده ای از توسعه های فولاد مبارکه به همین شیوه ایجاد میشد . بازده سرمایه در صنعت فولاد به هیچ وجه با بهره های بانک های داخلی هم خوانی ندارد و به همین دلیل رغبتی برای تأمین سرمایه گذاری های جدید از محل منابع داخلی نیست و سرمایه گذاری های قبلی هم با ظرفیت کامل فعال نیستند.

با توجه به شرایط کنونی، آیندۀ صنعت فولاد را در کشور چطور ارزیابی میکنید؟
صنعت فولاد یک صنعت مادر است و کشور ما نیز جزء کشورهای درحال توسعه و دارای منابع و امکانات لازم برای تولید فولاد به شمار میآید؛ بنابراین، چشم انداز آیندۀ صنعت فولاد مثبت است و پیش بینی های خوش بینانه و بلندمدت نیز بیانگر رشد متوسط ۵درصدی تقاضای فولاد تا سال ۱۴۰۴ است؛ البته باید به توسعۀ ظرفیتهای اقتصادی فولاد با نگاه به صادرات توجه ویژه ای کرد تا بتوان به تولید رقابتی محصولات فولادی دست یافت و سطح اشتغال را در کشور بهبود داد.