ارقام برآمده از گزارشی که وزارت بازرگانی امریکا منتشر کرده نشان می‌دهد حجم صادرات فولاد در ژاپن به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ جهان کمتر شده است؛ اتفاقی که از بحران جهانی سال ۲۰۰۸ میلادی (۱۳۸۷ خورشیدی) تاکنون بی‌سابقه بوده است.
براساس گزارشی که واحد تجارت جهانی امریکا به عنوان یکی از نهادهای زیرمجموعه وزارت بازرگانی این کشور تهیه کرده است، ژاپن دومین کشور بزرگ صادرکننده فولاد در جهان است. این کشور در فصل نخست امسال میلادی (نیمه دی ۱۳۹۵ تا نیمه فروردین ۱۳۹۶) ۹/۷ میلیون تن فولاد صادر کرد که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵درصد کاهش داشت. حجم صادرات ژاپن در فصل ابتدایی سال گذشته میلادی برابر با ۱۰/۲ میلیون تن بود.
سهم ژاپن از تجارت جهانی فولاد
بنا بر گزارش واحد تجارت جهانی امریکا صادرات ژاپن ۹درصد از کل صادرات جهانی فولاد را در سال گذشته دربرمی‌گرفت. حجم صادرات فولاد ژاپن در سال گذشته کمتر از نصف صادراتی بود که بزرگترین صادرکننده جهان، چین داشت. از نظر ارزش نیز در سال گذشته فولاد ۳/۹درصد از کل حجم کالاهای صادراتی ژاپن را شامل می‌شد. بیشتر فولاد ژاپن به کره‌جنوبی صادر می‌شود و این کشور اصلی‌ترین خریدار اوست که در فصل نخست امسال میلادی ۱۶درصد از کل فولاد صادراتی ژاپن را به خود اختصاص داد. پس از کره، تایلند، چین، تایوان، ویتنام، مالزی، مکزیک، اندونزی، امریکا و هند به ترتیب رتبه‌های بعدی را در خرید فولاد از ژاپن دارند. در فصل نخست امسال، این ۱۰ کشور در مجموع ۸۱درصد از کل فولاد صادراتی ژاپن را وارد کردند و ۱۹درصد دیگر به سایر نقاط جهان اختصاص یافت.
ژاپن در صادرات محصولات فولادی خود همواره روند ثابتی حفظ کرده، اما در سال ۲۰۰۹ میلادی (۱۳۸۸ خورشیدی) و پس از بحران اقتصاد جهانی، حجم صادرات آن افت چشمگیری پیدا کرد که این افت داوم چندانی نداشت. ژاپن اما در سال‌های پس از بحران نیز حجم واردات خود را به همان رویه همیشگی ادامه داد. حجم صادرات فولاد ژاپن از افتی که در فصل نخست سال ۲۰۰۹ میلادی تجربه کرد تا میزانی که در فصل نخست امسال میلادی داشته است، گویای افزایشی ۵۵درصدی است. در فصل نخست امسال میلادی حجم تجارت فولاد ژاپن به ۸/۱ میلیون تن رسید که این رقم کاهشی ۷درصدی را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته میلادی نشان می‌دهد. این رقم در سال گذشته ۸/۷ میلیون تن بود. وب‌سایت ایفنا نیز در خبری در این مورد نوشت براساس آمار گمرکی وزارت دارایی ژاپن، صادرات محصولات فولادی این کشور در جولای (اواسط تیر تا اواسط مرداد) امسال ۲/۹۶۴ میلیون تن بود که در مقایسه با مدت مشابه سال پیش ۱۷/۲درصد کاهش داشته است. براساس این خبر این ششمین کاهش پیاپی صادرات فولاد ژاپن است.
تغییرات صادراتی در ژاپن
گزارش واحد تجارت جهانی امریکا همچنین نشان می‌دهد که در ۳ ماه نخست امسال میلادی نسبت به همان بازه زمانی در سال گذشته حجم صادرات ژاپن به اصلی‌ترین مشتری خود کره‌جنوبی ۱۰درصد کاهش داشته است. این کاهش حجم صادرات به کشورهای ویتنام و هند نیز بوده است. میزان کاهش صادرات فولاد به این دو کشور به حدود ۲۰درصد می‌رسد. سهم صادرات ژاپن از فولاد تولیدشده در این کشور در فصل نخست امسال نسبت به همان مدت در سال گذشته ۲/۶درصد کاهش داشته است. در فصل نخست سال گذشته ژاپن ۳۹/۵درصد از محصول فولاد خود را صادر می‌کرده در حالی که این رقم در مدت مشابه امسال ۳۶/۹درصد بوده است. در واقع سهم صادراتی ژاپن از فولاد تولیدی در طول سال‌های پس از بحران سال ۲۰۰۸ میلادی (۱۳۸۷ خورشیدی) یعنی از سال ۲۰۰۹ میلادی تا سراسر سال گذشته (۲۰۱۶) تغییر چندانی نداشته و میانگین آن همواره حول و حوش ۳۷درصد بوده است و تنها در فصل نخست امسال به نسبت همین بازه زمانی در سال گذشته می‌توان کاهش را دید. در سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) نسبت به سال پیش از آن، حجم تولید فولاد خام در ژاپن کاهش داشته است. در سال ۲۰۱۵ میلادی، حجم فولاد تولیدشده در این کشور ۱۰۵/۲ میلیون تن بود در حالی که در سال ۲۰۱۶ میلادی به ۱۰۴/۸ میلیون تن کاهش یافت. حجم تولید فولاد ژاپن در سال ۲۰۱۵م نیز نسبت به سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۳ کاهشی بود. در این سال‌ها ژاپن بیش از ۱۱۰ میلیون تن فولاد تولید می‌کرد. این ارقام حکایت از این دارد که حجم تولید فولاد خام ژاپن در جایگاه دومین تولیدکننده و صادرکننده فولاد جهان پس از چین در ۳ سال گذشته کاهش یافته و حجمی که از این تولید به صادرات اختصاص می‌یابد نیز در دو سال گذشته کاهشی بوده است. این کاهش درحالی اتفاق می‌افتد که هند در مقام سومین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان در تلاش است با پشت‌سر گذاشتن ژاپن به دومین تولیدکننده این فلز در جهان تبدیل شود و در مسیر پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای خود قصد دارد ظرفیت تولید فولاد خود را تا ۲۰۳۰ میلادی (۱۴۰۹ خورشیدی) ۳ برابر کند. در این بین این مسئله مطرح می‌شود که آیا ژاپن در عرصه تولید فولاد در موضع ضعف قرار گرفته یا این یک رویداد گذراست؟
نیاز داخلی، عامل کاهش صادرات
رضا زائرحیدری کارشناس بین‌الملل نگاه خود را به کاهش تولید دومین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان این چنین توضیح داد: این رویه آنچنان گسترده نشده که بتوان درباره آن اظهارنظر قطعی کرد. دلایل مختلفی می‌تواند برای این کاهش تعریف شود، حتی از نظر من اقتضائات زیست‌محیطی مانند آنچه در چین است نیز می‌تواند منجر به کاهش تولید شده باشد، اما برآورد نهایی من این است که آنچه در این مقطع باعث کاهش صادرات ژاپن شده، نیاز داخلی است؛ همان اتفاقی که درباره ورق فولادی در ایران افتاده و به دلیل نیاز بازار داخلی، صادرات آن متوقف شده است.
وی در توضیح بیشتر ادامه داد: بهبود اقتصادی به افزایش تقاضا در صنایع پایین‌دستی به عنوان مثال صنعت خودروسازی انجامیده، در نتیجه بازار داخل ژاپن به فولاد بیشتری نیاز دارد. این اتفاق را در کنار اخبار مربوط به افزایش واردات قراضه به ژاپن بگذارید که گویای رشد نیاز داخلی است و باعث شده به تازگی و به نظر من به طور موقت ژاپن صادرات را کم کند، ولی این کاهش هنوز به اندازه‌ای چشمگیر نشده که در رقابت با هند احساس خطر کند.