هشتمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران در حالی بهمن ماه امسال برگزار می‌شود که فولادسازان و تحلیلگران، شروط بقا در بازار فولاد را در اولین نشست کمیته راهبردی همایش بررسی کردند. صنعت فولاد همواره به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه کشورها مطرح بوده؛ بنابراین بسیاری از کشورهای جهان با هدف دستیابی به توسعه و رشد پایدار در این صنعت سرمایه‌گذاری می‌کنند. پیوند قابل توجه فولاد با شرایط اقتصادی از یکسو و نقش آن در توسعه از سوی دیگر، ضرورت توجه به بازار فولاد را دوچندان کرده است. بر این اساس، در اولین نشست کمیته راهبردی هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار، چهار گروه «متولیان صنعت فولاد کشور»، «مسوولان و صاحبنظران دولتی»، «تولیدکنندگان»، «تحلیلگران و فعالان بخش خصوصی» ضمن بررسی چالش‌ها و مسائل روز صنعت فولاد، شروط بقا در بازار جهانی را نیز برشمردند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، ایران واجد یکی از مناسب‌ترین فرصت‌های توسعه در صنعت فولاد است، اما در کنار توجه به کیفیت محصولات و ارزش افزوده بالا، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش صادرات و شناخت بازارها متناسب با محصولات تولیدی، باید بهره‌وری زنجیره صنعت فولاد و تدوین برنامه‌ها و سیاست‌های بلندمدت را نیز در نظر داشت. به اعتقاد متولیان و فعالان این حوزه، صنعت فولاد کشور نیازمند تحول است. مهدی کرباسیان رئیس هیات عامل ایمیدرو، احمد دوست حسینی مدیرعامل صندوق توسعه ملی، مصطفی موذن‌زاده مشاور معاون اول رئیس‌جمهور، حسین هاشمی استاندار تهران، جعفر سرقینی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، محمدرضا بهرامن رئیس خانه معدن ایران، سیدرضا نوروززاده مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، بهرام سبحانی مدیرعامل شرکت سهامی فولاد مبارکه اصفهان، محمود اسلامیان رئیس صندوق بازنشستگی کشوری، حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران؛ علیرضا شکرریز مدیرعامل شرکت پارس دیبابنیان، محمد ابکاء مدیرعامل شرکت فولاد تکنیک، فاضل بخششی نماینده شرکت ایریتک، محمود نوریان مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو، ناصر تقی‌زاده مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، رضا اشرف سمنانی مشاور شرکت میدکو، بهرام شکوری رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران و علیرضا بختیاری، مدیرمسوول روزنامه دنیای اقتصاد از جمله شرکت‌کنندگان در جلسه کمیته راهبردی هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار بودند.
در این نشست مهدی کرباسیان، رئیس هیات عامل ایمیدرو با اشاره به ضرورت تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های بلندمدت به طرح جامع فولاد اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد که در طرح جامع فولاد علاوه بر توجه به داده‌های آماری باید به صنایع پایین‌دستی نیز توجه شود. وی همچنین با اشاره به نقش انجمن‌ها و بخش خصوصی در صنعت فولاد اظهار کرد: انجمن‌ها و فعالان بخش خصوصی باید نقش خود را پررنگ بدانند و فعال‌تر از قبل عمل کنند؛ در این مسیر دولت نیز باید از آنها حمایت کند. از آنجا که وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز به این موضوع اعتقاد دارد، باید از شرایط ایجاد شده استفاده کرد. وی همچنین بر حذف رانت از اقتصاد کشور و فعال شدن بورس در حوزه صنعت فولاد نیز تاکید کرد. کرباسیان با مقایسه شرایط فعلی با چهار سال گذشته، اظهار کرد: در زمان برگزاری چهارمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد، با یک وضعیت ناپایدار و نامناسب اقتصادی روبه‌رو بودیم و عملا امکان برنامه‌ریزی برای آینده را نیز نداشتیم، اما امروز با عبور از آن شرایط و نزدیک شدن نظرات بخش دولتی و خصوصی و رفع برخی مشکلات، موضوعات جدیدتری در صنعت فولاد کشور مطرح است که نشان‌دهنده یک گام روبه جلو است. وی افزود: معتقدم با جهت‌دار شدن همایش فولاد به نتایج خوبی خواهیم رسید. وی در عین حال بر تدوین یک برنامه کلان برای معدن و صنایع معدنی و به‌طور مشخص صنعت فولاد تاکید کرد.
جعفر سرقینی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این نشست پیشنهاد کرد در هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد، علاوه بر بحث صادرات و بازار خارجی، تامین نیاز داخل نیز مدنظر قرار گیرد. تامین نیاز بازار داخلی یکی از وظایف اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت محسوب می‌شود و این وزارتخانه باید گام‌هایی برای رفع نیاز داخلی بردارد اما این امر به معنی آن نباید باشد که برای تامین نیاز داخلی، صادرات را رها کنیم؛ چرا که در اکثر مواقع نرخ خرید در بازار داخلی پایین‌تر از بازار جهانی است و در این شرایط اجبار تولیدکنندگان داخلی به عرضه کالا در بازار داخلی به ضرر تولیدکنندگان خواهد بود. احمد دوست‌حسینی، مدیرعامل صندوق توسعه ملی در این نشست با انتقاد از تفکیک بازارها به داخلی و خارجی تاکید کرد: باید بازار را یکپارچه ببینیم. مرزبندی بین بازار داخلی و خارجی درست نیست. وی همچنین نقش مداخله‌جویانه دولت در بازار را زیر سوال برد و اظهار کرد: باید به کل بازار به‌صورت یکپارچه توجه شود و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در این بازار نقش داشته باشند. وی در عین حال درباره سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت فولاد نیز اینطور توضیح داد: تا بازار را یکپارچه و جهانی نبینیم، سرمایه‌گذاری خارجی نیز نخواهیم داشت. باید این سوال را مطرح کنیم که علت اصلی عدم توفیق در جذب مناسب سرمایه‌های خارجی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگویم یکی از دلایل اصلی آن بلاتکلیفی در تصمیم‌گیری‌ها است. وی بر این نکته نیز تاکید کرد که هر تولیدکننده‌ای که ارزش افزوده تولید میکند باید امکان عرضه کالایش را در بازاری که محصولش را بهتر خریداری می‌کنند، داشته باشد. دولت تنها باید در زمینه کالاهایی که مربوط به منابع تجدیدناپذیر است، سیاست‌گذاری کند. اما حسین هاشمی، استاندار تهران این نکته را مدنظر قرار داد که همایش فولاد به‌صورت بین‌المللی برگزار می‌شود، به همین دلیل طرح مشکلات داخلی در این همایش موضوعیت ندارد و بهتر است در این همایش اقدامات صورت گرفته در یکسال گذشته و توفیقات به دست آمده در این صنعت بررسی شود.
از سوی دیگر، در این همایش ما شاهد حضور هیات‌های خارجی نیز هستیم به همین دلیل بخشی از همایش باید به این مقوله اختصاص پیدا کند که هیات‌های خارجی که در دوره‌های قبل در این همایش شرکت کرده‌اند، چه دستاوردی برای کشور داشته‌اند. پرداختن به مقوله ورود سرمایه‌گذاران خارجی یکی دیگر از مواردی است که هاشمی معتقد است باید در این همایش بررسی و نمونه‌های موفق در این زمینه اعلام شوند.
مصطفی موذن زاده، مشاور معاون اول رئیس‌جمهوری نیز در این نشست با اشاره به اینکه هشتمین همایش فولاد در شرایطی خاص برگزار می‌شود، عنوان کرد: بعد از سال‌ها بازار شرایط بهتری پیدا کرده و از سوی دیگر شاهد حضور وزیر جدید در وزارت صنعت، معدن و تجارت هستیم که باید دیدگاه ایشان را نیز در این خصوص مدنظر قرار داد. از سوی دیگر، در حال حاضر شاهد رشد صادرات محصولات معدنی هستیم و قیمت محصولات معدنی بهبود یافته است. نکته بعدی که می‌توان به آن اشاره کرد آغاز تحرک در بخش معدن است، به همین دلیل باید چگونگی برخورد با معادن را نیز بررسی کرد. در کنار اتفاقات مثبتی که در بخش معدن رخ داد در حال حاضر با بلاتکلیفی‌هایی نیز در این بخش مواجه هستیم که در این خصوص می‌توان به بلاتکلیفی طرح جامع فولاد و نامشخص بودن وضعیت ورود به بورس اشاره کرد.
موارد مذکور موجب شده تا همایش سال جاری تاحدودی متفاوت از سال گذشته باشد و با این شرایط باید در هشتمین همایش فولاد مقوله بازار جدی تر مورد توجه قرار گیرد. رضا اشرف سمنانی، مشاور شرکت میدکو نیز در این جلسه به مقوله صادرات و چالش‌هایی که در این بخش وجود دارد پرداخت و این نکته را مد نظر قرار داد که ورود به مقوله صادرات چندان آسان نیست و تمام کشورها در کنار صادرات، واردات نیز انجام می‌دهند تا به بلوغ برسند؛ به همین دلیل می‌توان گفت جریان تجارت جهانی با نگاه بسته امکان پذیر نیست و باید به زنجیره به‌صورت کامل نگاه کرد. البته باید این نکته نیز بررسی شود که مواد اولیه به راحتی از دست نرود و به سمت صادرات مرغوب حرکت کنیم. از سوی دیگر، باید دو نکته را نیز مدنظر قرار داد: ابتدا اینکه باید مراقب باشیم که به بازار صادراتی ضربه وارد نشود؛ چرا که با توجه به محدود بودن بازارهای صادراتی جبران آن به راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود. از سوی دیگر، باید به مقوله کیفیت کالا توجه کرد و به سمت تولید با ارزش افزوده بالاتر گام برداریم تا به بلوغ در صنعت برسیم. علیرضا شکرریز، مدیرعامل شرکت پارس دیبابنیان نیز در این نشست در پاسخ به اظهارات مطرح شده از سوی استاندار تهران این نکته را مطرح کرد که در همایش‌های این چنینی باید چالش‌ها و مشکلات به بحث و بررسی گذاشته شود و نباید از طرح این موارد واهمه داشت؛ چرا که اگر قرار باشد این موارد در این نشست‌ها مطرح نشود باید جایگاه دیگری برای طرح مشکلات در نظر گرفت. شکرریز در ادامه به چالش‌هایی که در حال حاضر صادرکنندگان در بنادر با آن مواجه هستند اشاره کرد که باید برای این مشکل راهکاری در نظر گرفت. به اعتقاد وی، مساله بعدی مالیات برارزش افزوده است که تولیدکننده و صادرکننده را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است.
بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران نیز در این نشست به این نکته اشاره کرد که نمی‌توانیم فولاد را مورد توجه قرار دهیم اما معدن را نادیده بگیریم؛ چرا که در آینده دنیا دست مواد معدنی خواهد افتاد و در نتیجه اکتشافات از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد شد. نکته حائز اهمیت بعدی مقوله انرژی است که باید در بخش معدن مورد توجه قرار گیرد. به گفته شکوری، در یک دوره زمانی صنایع بالا دستی دارای اهمیت بودند، اما در حال حاضر صنایع پایین دستی حائز اهمیت شده‌اند به همین دلیل باید کالبدشکافی در زنجیره صنایع بالا دستی و پایین دستی صورت گیرد.
حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران نیز به توجه به انتشار اوراق بر حسب دارایی پس از بحران اقتصاد سال 2007 تا 2009 اشاره کرد و گفت: توجه به این مقوله موجب می‌شود تا شاهد ورود سرمایه‌ها به بازار باشیم که دورگه هستند یعنی هم ترکیب کالایی و هم ترکیب مالی دارند. روشی که تاکید بسیاری برآن شده و در حال حاضر در ایران نیز مورد تاکید قرار گرفته است. مقوله بعدی بازارهای آتی و آینده نگر است. این بازارها در ایران وجود ندارند و عرضه سلف تنها در بازار نفت اجرایی می‌شود و با این شرایط می‌توان گفت بازار به حضور افرادی نیاز دارد که بازار را پیش‌بینی کنند. سلطانی‌نژاد در ادامه به نامشخص بودن نرخ ارز اشاره کرد و این نکته را مدنظر قرار داد که پوشش ریسک ارز در بازار نامشخص است. محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران نیز برنامه راهبردی را مدنظر قرار داد و گفت:در ابتدا باید برنامه راهبردی را مدنظر قرار دهیم و پس از آن برای سایر بخش‌ها هدف‌گذاری کنیم. از سوی دیگر باید مزیت‌های سرمایه‌گذاری در کشور شفاف شود.
بهرام سبحانی، مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان نیز در این نشست با گلایه از روند قیمت‌گذاری کالا از سوی شورای رقابت به بهانه انحصار عنوان کرد: انحصار در حال حاضر به یکی از چالش‌های بخش تولید بدل شده به‌طوری که در چند سال اخیر تولیدکنندگان داخلی موفق به تولید برخی محصولات جدید شدند، اما شورای رقابت در قیمت‌گذاری این کالا ورود کرد که این امر چندان به نفع تولید نبود به همین دلیل برای اینکه بتوانیم از مقوله انحصار خارج شویم باید سایر تولیدکنندگان نیز وارد طرح‌های جدید شوند. از سوی دیگر با توجه به اینکه در چشم‌انداز 1404 تولید 55 میلیون تن فولاد پیش‌بینی شده باید تولید محصولات صادرات‌محور را نیز مورد توجه قرار دهیم؛ این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد که در حال حاضر کشورهای امارات، بحرین و... در تولید فولاد در حال خودکفا شدن هستند به همین دلیل باید بازاریابی در سایر کشورها را در دستور کار قرار داد. سبحانی در ادامه عنوان کرد که ثبات در صادرات مبحث بعدی است که باید مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که صادرات زمانبر است و نمی‌توان انتظار جواب‌گیری در کوتاه‌مدت داشت. محمد ابکا، مدیر عامل شرکت فولاد تکنیک نیز با بیان اینکه باید صادرات در حجم بالا داشته باشیم، عنوان کرد: برای بسترسازی و فراهم کردن رشد صادرات جلساتی با سازمان بنادر داشتیم تا چالش‌های موجود در این بخش از بین برود. از سوی دیگر در سال‌های گذشته با صدور حجم بسیار مجوز در کشور مواجه بودیم که بعضا غیرفعال بودند که این امر نامتوازن شدن زنجیره تولید را به همراه داشت؛ چالشی که در حال حاضر و با ابطال برخی از مجوزها تا حدودی برطرف شده است. ابکا ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاران خارجی را نیز مورد توجه قرار داد و افزود: اکتشافات یکی از جذابیت‌های این بخش برای سرمایه‌گذاران خارجی محسوب می‌شود. محمود اسلامیان، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری نیز بر توجه به مقوله آموزش در این همایش تایید کرد و افزود: یکی از چالش‌های این بخش نداشتن استراتژی صنعتی محسوب می‌شود و در کنار این چالش صنعت فولاد با مشکل نداشتن استراتژی توسعه صنعتی نیز مواجه است و در صورتی که برای تدوین نقشه راه تجربه نداریم باید از تجربه بین‌المللی استفاده کنیم. فاضل بخششی نماینده ایریتک نیز در این نشست بر توسعه بنادر تاکید کرد. محمود نوریان، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز خواستار آن شد تا بحث محیط‌زیست مورد توجه قرار گیرد. علیرضا بختیاری، مدیرمسوول روزنامه «دنیای اقتصاد» نیز در این نشست به این نکته اشاره کرد که محورهای اصلی همایش با نظرسنجی از افراد صاحب نظر در این صنعت تدوین شده است. وی‌گفت: امسال اولین سال فعالیت دولت دوازدهم است و می‌توان از سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه معدن در این همایش استفاده کرد.
محورهای همایش فولاد
هشتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار ، 10 و 11 بهمن ماه در مرکز همایش بین‌المللی صدا و سیما در تهران برگزار می‌شود. «توسعه متوازن فولاد و سنگ آهن در افق 1404»، «تولید فولاد باکیفیت صادرات محور (تکنولوژی نوین، کیفیت و...)»، «تامین مالی در صنعت فولاد»، «عوامل موثر بر قیمت تمام شده و بهینه‌سازی آن» و «فرصت‌ها و تهدیدهای خصوصی‌سازی صنعت فولاد» از جمله محورهای پیشنهادی این همایش است.