وجود مشکلات بانکی و سیستم حمل و نقل و عدم رعایت شاخص‌هایی همچون قیمت و کیفیت در کالاها، باعث شده رقبای صادراتی به فکر پیشی گرفتن از ایران در بازار عراق باشند. این در حالی است که درصورت عدم توجه به معیارها، این بازار میلیارد دلاری ممکن است از دست تجار ایرانی خارج شود.
«50 سال پیش بود که نخستین کارخانه کاشی و سرامیک ایران با تولید سالانه 500هزار مترمربع راه‌اندازی شد؛ اما این تولید امروز به بیش از 500میلیون مترمربع رسیده است؛ در حالی که این صنعت با ظرفیت تولید 700 میلیون مترمربع در رنکینگ جهانی رتبه چهارم را دارد.» این بخشی از صحبت‌های محمد روشنفکر، رئیس هیات انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور است که به اعتقاد وی با وجود اینکه براساس برنامه پنج‌ساله استراتژی صنعت کاشی و سرامیک کشور، صادرات 150میلیون مترمربع در سال 94 پیش‌بینی شده اما ممکن است قبل از موعد برنامه این رقم محقق شود. این در حالی است که براساس آمار 4 ماهه ابتدایی سال جاری از کل صادرات کاشی، سرامیک و ظروف چینی کشور که در سال 91 با ارزش بیش از 500 میلیون دلار همراه بوده، نزدیک 80 درصد سرامیک و کاشی ایران به بازار عراق صادر می‌شود. به دلیل اهمیت چشم‌انداز بازار کاشی و سرامیک به عراق (یکی از بازارهای صادراتی مهم و بالقوه)، در همایش اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق که دیروز برگزار شد، علاوه بر «پتانسیل‌های بالفعل و بالقوه صادرات کاشی و سرامیک ایران به عراق» به «طرح‌ریزی و مهندسی مدیریت صادرات کاشی و سرامیک ایران در عراق» در افق پنج‌ساله نیز پرداخته شد. در این همایش، علاوه بر بررسی روند چشم انداز بازار کاشی و سرامیک در عراق، درباره بازارهای کالاهای صادراتی و وضعیت ایران در بازار این کشور نیز موضوعات مهمی مطرح شد.
رقبا در کمین نشستند
یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق با اشاره به اینکه بازار داخلی و خارجی و به ویژه منابع انسانی در حوزه کاشی و سرامیک با مشکلات متعددی رو به رو نیست، تصریح کرد: اگر بازار عراق طی چند سال آینده به سمت ثبات بیشتری هدایت شود، به طور حتم رقبای اصلی ایران به این کشور ورود پیدا می‌کنند. وی البته هشدار هم داد اگر ملاک‌های بین‌المللی را در تولید کاشی و سرامیک مورد توجه قرار ندهیم در آینده رقبای جهانی نه تنها بازارهای هدف ما را ازآن خود می‌کنند، بلکه در بازار کشور خودمان نیز حضور جدی خواهند داشت.
آل اسحاق در بخش دیگری از صحبت‌هایش به برخی از علل عدم موفقیت بخش کاشی و سرامیک در جذب بازارهای بین‌المللی اشاره کرد. به گفته وی، اولین مانع در این باره «عدم کیفیت محصولاتی» است که در بعضی مواقع تولیدکننده با درنظرگرفتن نظرات مصرف‌کنندگان اجناس درجه دو و سه را به بازارهای بین‌المللی ارسال میکند که این امر در آینده خطرات جبران ناپذیری را در از دست دادن بازارهای صادراتی به وجود خواهد آورد. از دیگر موانع اساسی در حوزه کاشی و سرامیک «عدم رعایت استانداردهای خاص عراق»، «نظام بازرسی عراق» و «عدم ثبت برند محصولات صادراتی شرکت‌های ایرانی و برندسازی» است که از دید آل‌اسحاق عوامل اصلی رکود حضور در بازارهای بین‌المللی بوده است. از دیگر موضوعاتی که درباره بازار میلیارد دلاری عراق روی آن بحث شد مسائل مربوط به امور بانکی و حمل‌و‌نقل بود که بر حجم مشکلات افزوده است.
البته رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق برای رفع موانع پیش رو، راه‌حل‌هایی نیز ارائه داد؛ «جدی گرفتن مساله ثبت برند و مالکیت حقوقی در عراق»، «ایجاد شبکه‌های پخش در مقصد»، «اجتناب از رقابت بین تولیدکنندگان» و «بازاریابی علمی و شبکه‌ای» از موضوعاتی است که بهتر است صادرکنندگان آن را مدنظر قرار دهند. آل اسحاق یکی از الزامات مهم برون‌رفت از مشکلات پیش‌روی فعالان اقتصادی را تصمیم‌گیری‌های جمعی دانست و سخنانش را با این عبارت که «باید با تقویت تشکل‌ها به صورت جمعی تصمیم‌گیری کنیم زیرا ما با رقبای بین‌المللی روبه‌رو هستیم» به پایان رساند.
بازار عراق یکبار مصرف نیست
رستم قاسمی، مشاور معاون اول رئیس‌جمهور و دبیر ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران و عراق نیز در این کنفرانس با اشاره به خرابی‌ها در عراق و ضرورت بازسازی در این کشور بر این نکته تاکید کرد که از نظر سیاسی به دلیل ارتباط ایران با دولت این کشور، بستر مناسبی برای حضور فعالان اقتصادی در عراق به وجود آمده است که البته امید است با نفوذ بیشتر، تثبیت این بازارها را به دنبال داشته باشیم. به اعتقاد قاسمی، نباید به بازار عراق به عنوان یک بازار یکبار مصرف نگاه شود، زیرا این موضوع باعث می‌شود امکان سرمایه‌گذاری در خارج از کشور برای فعالان به وجود نیاید، اگر چه مشکلات بانکی و حمل و نقل نیز در این رابطه بی‌تاثیر نیستند. دبیر ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران و عراق به تراز تجاری منفی در ایران در شرایط فعلی نیز اشاره کرد که به همین دلیل بازار عراق می‌تواند تا حدودی تراز صادرات و واردات کشور را به حد تعادل برساند؛ البته توجه به استقرار نمایشگاه‌ها و مدیریت نظام توزیع شبکه کالاهای صادراتی برای بهبود وضعیت در عراق نیز باید مدنظر قرار گیرد.
مشاور معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به برنامه‌های ساخت و ساز در عراق از احداث 200هزار واحد مسکونی در کشور عراق توسط این ستاد خبر داد. وی با بیان اینکه بخشی از هزینه‌های جنگ توسط ايران به عراق پرداخته شده و به همین دلیل بودجه عراق با ساختار بازسازی این کشور طرح ریزی می‌شود از بازار بلندمدت 10 تا 15 ساله عراق به عنوان یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری نام برد و تصریح کرد: اگر سه شاخص «کیفیت، سرعت و قیمت» در نظر گرفته شود چه بسا علاوه بر در دست گرفتن برنامه‌های بازسازی در عراق توسط سرمایه‌گذاران ایرانی، بازسازی سوریه نیز که به زودی آغاز می‌شود، می‌تواند بازار مهمی برای شرکت‌های ایرانی باشد.
اجرای 4/4 میلیارد دلار پروژه خدمات فنی در عراق
گروه بازرگانی - دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق از اجرای 4/4 میلیارد دلار پروژه فنی از سوی شرکت‌های ایرانی در عراق خبر داد.
جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق در همایش چشم‌انداز بازار عراق گفت: سال گذشته تراز تجاری ایران با عراق 7/11 میلیارد دلار بوده که این تراز 98 درصد به نفع ایران مثبت بود. این در حالی است که هدفگذاری در سال 2013 میلادی برای حضور ایران در بازار عراق، دستیابی به صادرات 5/12 میلیارد دلاری بوده است. دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق افزود: آمار 9 ماهه سال جاری نشانگر این است که ایران توانسته 7/4 میلیارد دلار کالا به عراق صادر کند که این روند در سه ماهه چهارم سال جاری گسترش یافته و به 6 میلیارد دلار رسیده است. به گفته سنجابی، پیمانکاران ایرانی هم اکنون 4/4 میلیارد دلار پروژه در عراق در حال اجرا دارند که بین 19 تا 85 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
محمد روشنفکر، رئیس انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک نیز با اشاره به اینکه ما توانستیم در سال گذشته، 70 درصد نیاز کاشی و سرامیک این کشور را تامین کنیم، تصریح کرد: از سال 88 تا کنون حجم صادرات کاشی و سرامیک به عراق سالانه 24 درصد رشد داشته است.
به اعتقاد روشنفکر، در 10 ماه نخست امسال بیش از 310 میلیون دلار انواع کاشی و سرامیک به عراق صادر شده که پیش‌بینی می‌شود این حجم تا پایان امسال به 400 میلیون دلار برسد که حتی می‌تواند به حدود یک میلیارد دلار در سال نیز برسد. (تامین‌کنندگان عمده کاشی و سرامیک عراق در سال 2012 کشورهای ایران، چین، ترکیه و اسپانیا بودند که به ترتیب 4/67 ، 3/13، 8/10 و 5/6 میلیون مترمربع کاشی و سرامیک به این کشور صادر کردند.)