تغییر مسیر قیمت در کالاهای صادراتی

گزارش شاخص بهای کالای صادراتی از سوی بانک مرکزی، بر اساس تغییرات کالاها در گروه‌های اصلی و منتخب فرعی با وزن‌های متفاوت، تعیین می‌شود. با مقایسه این شاخص در ظرف‌های زمانی مختلف می‌توان تغییرات قیمتی در کالاهای صادراتی را بررسی کرد. 

رشد ماهانه در بهاي کالاهای صادراتی

آمار بانک مرکزی از دی‌ماه نشان می‌دهد که شاخص صادراتی پس از 7 ماه روند کاهشی، تغییر مسیر داده و در این ماه، 2 درصد رشد کرده است. این در حالی بود که در ماه آذر رشد قیمتی در کالاهای صادراتی منفی پنج درصد گزارش شده بود. بر اساس این گزارش‌ها به‌نظر می‌رسد، این افزایش در قیمت‌های صادراتی تا حدودی کاهش ماه قبل را جبران کرده است، با این وجود در مدت زمان 2 ماه و نسبت به آبان، سطح قیمت‌ها در کالاهای صادراتی، حدود 3 درصد کاهش داشته است.

آمار منتشر شده حاکی از افت سالانه در شاخص بهای صادراتی است، نسبت به دی‌ماه سال گذشته، شاخص بهای صادراتی حدود 6/9 درصد کاهش یافته است، حال آنکه، در آذرماه این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 7/2 درصد کاهش داشته است. 

همچنین در 10 ماه نخست سال‌جاری نسبت به دوره مشابه قبل، حدود 4/57 درصد به متوسط قیمت کالاهای صادراتی افزوده شده است. در حالی که این آمار برای 9 ماه اول سال‌جاری، نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 70 درصد رشد داشته است. این آمار بر کاهشی بودن روند شاخص بهای کالای صادراتی، صحه می‌گذارد. آمار تغییرات میانگین قیمت نیز روندی مشابه دارد، چنانچه در 12 ماه منتهی به دی‌ماه سال 1392 نسبت به 12 ماه منتهی به دی‌ماه سال 1391، افزایش در کالای صادراتی 70 درصد گزارش شده است، اما در 12 ماه منتهی به آذر ماه نسبت به مدت مشابه، این رشد حدود 88 درصد بوده است. 

تاثیر نرخ ارز در صادرات

در محاسبات شاخص بهای کالای صادراتی، علاوه بر نرخ تمام شده کالاهای صادراتی، نوسانات قیمت ارز بر تغییرات بهای کالای صادراتی تاثیر می‌گذارد، زیرا محاسبات شاخص بهای کالاهای صادراتی بر اساس واحد رسمی پول کشور و برابری آن با نرخ ارز صورت می‌پذیرد؛ بنابراین هر تغییر در نرخ ارز، قیمت کالاهای صادراتی را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، این موضوع را می‌توان با بررسی ماه به ماه و از ابتدای سال‌جاری مشاهده کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به غیر از سه ماه نخست سال‌جاری، روند تغییرات در قیمت ارز و کالاهای صادراتی همسو با یکدیگر حرکت کرده است. به عنوان مثال نرخ ارز در تیرماه سال‌جاری 6/8 درصد کاهش یافت و در همین زمان شاخص بهای کالاهای صادراتی در حدود 1/7 درصد افت کرد یا در مهر ماه سال‌جاری از نرخ ارز حدود 5/4 درصد کاسته شد و در همین ماه تغییرات شاخص بهای صادراتی منفی 4/3 درصد گزارش شده بود. این آمار عنوان می‌کند که در ده ماه نخست امسال، کاهش در نرخ ارز 15 درصد بوده است و شاخص بهای کالای صادراتی نیز در همین بازه زمانی حدود 18 درصد کاهش یافته است. همسویی در قیمت ارز و کالاهای صادراتی باعث شده که برخی از کارشناسان نسبت به روند کاهشی در نرخ ارز هشدار دهند، زیرا کاهش در نرخ ارز حجم صادرات در کشور را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد. از سوی دیگر برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که نرخ ارز باید بر اساس تورم ماهانه تعدیل شود، زیرا با تورم مثبت ماهانه و ثابت نگه داشتن نرخ ارز از ارزش واقعی آن کاسته می‌شود. این موضوع با سیاست قیمت‌گذاری ارز بر اساس برابری قدرت خرید مردم نیز سازگاری ندارد؛ بنابراین اگر قیمت نهاده‌ها در داخل کشور افزایش پیدا کند، اما قیمت نرخ ارز به تناسب آن زیاد نشود، رقابت صادرکنندگان داخلی با مشکل مواجه خواهد شد. همچنین نکته قابل توجه واکنش سریع قیمت کالای صادراتی به نوسانات نرخ ارز است، زیرا تغییرات ماهانه در شاخص کالای صادراتی و نرخ ارز همسو با یکدیگر و بدون وقفه صورت می‌گیرد. 

جزئیات از نوسانات گروه‌ها

گزارش شاخص بهای صادراتی بر اساس تغییرات قیمتی 16 گروه «اصلی و منتخب فرعی» و یک گروه اختصاصی «پتروشیمی» محاسبه می‌شود. این گروه‌ها در گزارش بانک مرکزی، وزن‌های متفاوتی از هم داشته و درصد تاثیر‌گذاری آنها در تعیین شاخص صادراتی یکسان نبوده است. وزن هریک از این گروه‌ها بر اساس درصد در گزارش بانک مرکزی منعكس می‌شود.

 به عنوان مثال، محصولات پتروشیمی که یک گروه اختصاصی بوده است، حدود 22 درصد از شاخص کل را تشکیل می‌دهد و بیش از یک پنجم از وزن شاخص صادرات را از آن خود کرده است. آمار حاکی از آن است که در دی‌ماه 5/3 درصد به بهای شاخص کالاهای صادراتی افزوده شده است. علاوه بر این، قیمت محصولات پتروشیمی صادراتی، نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 4/15 درصد کاهش یافته است.

دیگر گروهی که سهم زیادی در تغییرات قیمت شاخص صادراتی دارد محصولات معدنی است. این گروه که 19 درصد از وزن شاخص را تشکیل می‌دهد، در دی‌ماه 3/3 درصد افزایش قیمت را پشت‌سر گذاشته است. همچنین نسبت به مدت مشابه سال قبل (دی‌ماه سال گذشته)، 7/15 درصد از قیمت محصولات معدنی کاهش یافته است. 

گزارش‌ها از برخی کالاهای این گروه نشان می‌دهد که در این ماه پروپان مایع 9/3 درصد، بوتان مایع شده 6/3 درصد، سیمان 3/1 درصد و قیر 9/0 درصد افزایش قیمت داشته‌اند. 

 در دی‌ماه امسال شاخص فلزات معمولی و مصنوعات نیز حدود 6/0 درصد افزایش یافت. رشد بهای شمش آلومینیوم، 7/1 درصد، انواع لوله گالوانیزه 9/0 درصد و در مقابل کاهش 2/0 درصدی در بهای تیر آهن، باعث شد که شاخص بهای این گروه در بازه ماهانه افزایشی گزارش شود. همچنین در مقایسه با دی‌ماه سال گذشته از قیمت این گروه حدود 5/15 درصد کاسته شده است.

با نگاهی به گروه‌های اصلی می‌توان دریافت که روند تغییرات در بازه زمانی ماهانه و سالانه تقریبا مشابه هم بوده است و نوسانات نرخ ارز در یکسال اخیر سرنوشت کالاهای صادراتی را تا حدودی رقم زده است. در نتیجه آینده تغییرات در شاخص بهای کالاهای صادراتی با روند نرخ ارز، به هم گره خورده است.