انجمن جهاني فولاد (WSA) مجموعه‌اي از 65 كشور توليد‌كننده فولاد را در بر مي‌گيرد. اين انجمن هر ساله گزارشي جامع از روند توليد و تقاضاي فولاد جهان تهيه و منتشر مي‌كند. آنچه در ادامه مي‌خوانيد خلاصه‌اي است از آخرين گزارش اين انجمن كه به صنعت فولاد جهان تا پايان سال 2013 پرداخته و به تازگي منتشر شده است:
توليد فولاد جهان در سال 2013 ميلادي معادل 1606 ميليون تن بود كه نسبت به سال قبل 3درصد و نسبت به سال 2010 معادل 12درصد افزايش داشته است، در چهل سال گذشته روند توليد فولاد جهان همواره سير صعودي داشته است اما از سال 2000 به بعد و با ظهور كشور چين در عرصه توليد فولاد، اين افزايش با شيب تندتري اتفاق افتاده است.
نمودار شماره 1 روند توليد فولاد را از سال 1970 تا 2013 ميلادي و در دوره‌هاي زماني پنج ساله نمايش مي‌دهد. در دوره 30 ساله بين 1970 تا 2000 ميلادي كل ميزان توليد فولاد در جهان 250 ميليون تن افزايش داشته است. حال آنكه اين افزايش در 13 سال بعدي يعني 2000 تا 2013 ميلادي به 750 ميليون تن يعني 3 برابر رسيده است.
چين: توليد نيمي از فولاد دنيا
افزايش توليد فولاد در 13 سال اخير عمدتا به‌خاطر رشد اقتصادي و روند تصاعدي توليد فولاد در كشور چين بوده است. 10 سال پيش در سال 2003 اين كشور با توليد 195 ميليون تن فولاد خام سهمي معادل 9/22 از كل توليد جهان را داشت. از آن سال تاكنون توليد فولاد خام اين كشور با رشدي خيره‌كننده به 779 ميليون تن يعني چهار برابر در عرض 10 سال رسيد به‌طوري‌كه امروزه 5/48 درصد يعني حدود نيمي از توليد فولاد خام جهان مربوط به كشور چين است.
ساير كشورهاي برتر توليد‌كننده فولاد در 2013
بعد از چين كشورهاي ژاپن با 110 ميليون تن و ايالات متحده با 87 ميليون تن در رده‌هاي بعدي توليد فولاد قرار دارند. رتبه‌هاي چهارم تا هفتم به ترتيب به هند، روسيه، كره جنوبي و آلمان تعلق مي‌گيرد. كشور در حال توسعه هند در 13 سال گذشته رشد چشمگيري در توليد فولاد داشته و خود را در ميان 5 توليد‌كننده برتر دنيا جاي داده است، به‌طوري‌كه از 27 ميليون تن توليد سال 2000 به 2/81 ميليون تن در سال 2013 رسيده است. در ميان كشورهاي منطقه، كشور تركيه با 7/34 ميليون تن در رده هشتم جهاني قرار دارد. توليد اين كشور در سال 2000 معادل 3/14 ميليون تن بوده و در رتبه هفدهم جهاني قرار داشته است. همچنين كشورمان ايران از 6/6 ميليون تن توليد و رتبه 22 در سال 2000 به توليد 4/15 ميليون تن دست يافته و با 7 پله ارتقا به رده پانزدهم جهان رسيده است. جدول موجود در متن ميزان توليد و مقايسه رتبه 15 كشور برتر توليد فولاد در سال‌هاي 2000 و 2013 را نشان مي‌دهد.
اعداد جدول حاكي از رشد توليد فولاد در كشورهاي در حال توسعه و در عين حال توقف يا كاهش توليد فولاد در كشورهاي صنعتي و توسعه يافته است. توليد فولاد خام در كشور در حال رشد چين در 13 سال گذشته از 128 به 780 ميليون تن رسيده و 6 برابر شده است. همچنين كشورهايي مانند هند، تركيه و ايران نيز صعود قابل توجهي در اين جدول داشته‌اند. اين در حالي‌است كه توليد فولاد كشورهايي مانند ايالات متحده، آلمان، انگليس، فرانسه، كانادا و ايتاليا حتي كاهش نيز داشته است كه اين امر عمدتا به دلايل زير رخ داده است:در دهه گذشته به علت افزايش قيمت انرژي و به‌خصوص مسائل زيست محيطي، سياست كشورهاي پيشرفته و اروپايي كاهش تدريجي توليد فولاد خام و انتقال سايت‌هاي جديد توليدي به كشورهايي مانند چين و هند بوده است. اين كشورها به جاي افزايش توليد فولاد خام به فروش دانش فني و ساخت تجهيزات و پلنت‌هاي فولادي روي آورده‌اند. از طرفي اين كشورها در حال جايگزيني فولادهاي ساده و مقاطع ساختماني با فولادهاي آلياژي و گريد‌هاي خاص هستند كه قيمت بالاتري دارند. به عنوان مثال يك چهارم توليد فولاد آلمان يعني حدود 11 ميليون تن به فولادهاي آلياژي و با ارزش افزوده بالا اختصاص دارد كه قيمتي دو تا سه برابر فولاد معمولي و ساختماني دارند.
غول‌هاي فولادي جهان
اما بر‌اساس گزارش انجمن جهاني فولاد، در سال 2013 مجموعه كارخانه‌هاي Arcelor Mittal كه متعلق به ميلياردر معروف هندي يعني لاكشمي ميتال يكي از ثروتمند‌ترين افراد جهان است، با 1/96 ميليون تن توليد فولاد خام، مانند سال‌هاي قبل رتبه اول شركت‌هاي فولادي را به خود اختصاص داده است. اين شركت چند مليتي در حال حاضر مالك 61 كارخانه در 27 كشور جهان است كه در چهار قاره پراكنده است و درآمد آن در سال 2013 حدود 80 ميليارد دلار (بيش از 2 برابر درآمد نفت ايران در همين سال) بوده است.
در رتبه بعدي شركت Nippon Steel ژاپن قرار گرفته كه در سال 2013 معادل 1/50 ميليون تن (بيش از 3 برابر توليد فولاد ايران) فولاد خام توليد كرد. رتبه سوم تا پنجم متعلق به سه شركت چيني Hebei Steel، BaoSteel و Wuhan Steel است كه توليدي معادل 39 تا 46 ميليون تن داشته‌اند. رتبه ششم كارخانه‌هاي توليد فولاد جهان به شركت كره‌اي POSCO با 38 ميليون تن تعلق دارد. در رتبه‌هاي هفتم تا نهم مجددا سه شركت چيني قرار دارند و بالاخره رتبه دهم مربوط به شركت ژاپني JFE است. يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي توسعه و نشانه صنعتي بودن هر كشور، ميزان مصرف سرانه فولاد در آن كشور است. چنانچه توليد 1606 ميليون تني فولاد را بر جمعيت 1/7 ميلياردي جهان در سال 2013 تقسيم كنيم متوسط سرانه مصرف فولاد خام جهان 225 كيلوگرم به ازاي هر نفر به‌دست مي‌آيد كه اين عدد در سال 2000 حدود 150 كيلوگرم به ازاي هر نفر بوده است. بخش زيادي از اين رشد مصرف به خاطر افزايش چشمگير مصرف فولاد در كشور 4/1 ميليارد نفري چين است. سرانه مصرف فولاد اين كشور از 100 كيلوگرم سال 2000 با رشدي كم نظير به بيش از 515 كيلوگرم در سال 2013 يعني معادل مصرف سرانه كشور ژاپن رسيده است. به‌طور كلي سرانه مصرف فولاد در كشورهاي صنعتي و همچنين كشورهاي در حال توسعه كه رشد اقتصادي مناسبي دارند بالاتر از ساير كشورها است. كشورهايي مانند ايالات متحده، كانادا، آلمان، ژاپن، كره جنوبي و سوئد كه سال‌ها است در رده كشورهاي صنعتي قرار دارند طي سال‌هاي گذشته همواره مصرف سرانه‌اي بالاي 300 كيلوگرم داشته‌اند. البته در اين ميان كشور كره جنوبي يك استثنا است. اين كشور با اينكه سال‌ها است در جمع كشورهاي توسعه يافته قرار دارد اما سرانه مصرف فولاد آن در 10 سال گذشته همواره بالاي1000 كيلوگرم بوده است. همچنين كشورهايي مانند تركيه (415 كيلوگرم) و چين (515 كيلوگرم) كه هنوز در حال توسعه و رشد هستند داراي مصرف سرانه فولاد بالايي هستند كه البته بخشي از اين مصرف به‌دليل حجم فعاليت‌هاي توسعه و عمراني درحال انجام در اين گونه كشورها است. اما بر اساس آمار انجمن جهاني فولاد، در كشور ايران سرانه مصرف فولاد در سال‌هاي 2012 و 2013 با كاهش قابل ملاحظه‌اي مواجه شده است. نمودار شماره 2 روند مصرف سرانه فولاد ايران و جهان را از سال 1995 تا 2013 نمايش مي‌دهد. همان‌طور كه در نمودار مشخص است براي اولين بار در هفت سال گذشته سرانه مصرف فولاد ايران به زير ميانگين جهاني رسيده است. چنانچه بخواهيم مصرف سرانه فولاد ايران را با ساير كشورهاي خاور ميانه مقايسه كنيم لازم به ذكر است كه در سال 2011 سرانه مصرف ايران 280 و متوسط ساير كشورهاي خاور‌ميانه 239 كيلوگرم بوده است و در پايان 2013 سرانه مصرف فولاد ايران به 219 و متوسط خاور‌ميانه به 241 كيلوگرم رسيده است.
