استراتژی جدید در حوزه سنگ‌آهن

توسعه اقتصادی هر کشور در گرو برنامه چشم‌انداز توسعه و تدوین استراتژی لازم است که طبعا برای بخش‌های مختلف اقتصادی مثل معدن نیز باید در راستای این سند چشم‌انداز استراتژی مناسبی تدوین و اجرا شود، اما متاسفانه این مهم تا‌کنون صورت نگرفته است.
 به تازگي استراتژی معدن بعد از سال‌ها مطالعه توسط دولت با مشارکت دانشگاه تربیت مدرس تدوین شده که به‌نظر می‌رسد نیاز به بازنگری مجدد با مشارکت بخش خصوصی دارد و موفقیت آن نیازمند ارتباط با برنامه‌های توسعه در سایر بخش‌های مرتبط مثل محیط زیست، منابع طبیعی، قوانین کار، نظام بانکی و... است. 
با توجه به برنامه‌های توسعه تولید فولاد خام تا بيش از 50 میلیون تن در سال 1404 و پتانسیل مناسب کشور در حوزه سنگ‌آهن، به‌نظر می‌رسد یکی از اقداماتی که در انجمن سنگ‌آهن باید صورت گیرد، تدوین استراتژی مناسب برای سرمایه‌گذاری در اکتشاف، استخراج و فرآوری سنگ‌آهن به منظور تامین مواد اولیه مورد نیاز زنجیره ارزش تولید فولاد در کشور و صادرات مازاد آن است.
بهرام شکوری که به‌تازگی با رای همه اعضای هیات مدیره به‌عنوان نایب رئیس انجمن تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان سنگ‌آهن ایران برگزیده شده است، هدف اصلی انجمن را در شرایط خاصی که قیمت سنگ‌آهن به پایین‌ترین سطح خود رسیده و این بخش تولیدی را تهدید می‌کند، بررسی و ارائه راهکارهایی به منظور بهبود عملکرد در بخش‌های مختلف تولید سنگ‌آهن، حمل‌و‌نقل و فروش آن مي‌داند که منتج به کاهش قیمت تمام‌شده محصول خواهد شد.
وی اظهار کرد: در این مدت به لحاظ شرایط پیش آمده، کلیه اعضای انجمن اعم از تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان متحمل خساراتی شده‌اند، ولی تولید‌کنندگان به دلیل انجام سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه اکتشاف و قبول ریسک‌های آن، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به صادر‌کنندگان سنگ‌آهن داشته اند و زیان بیشتری را متحمل شده‌اند که به حمایت اساسی دولت در این زمینه نیاز دارند. 


 توجه ویژه به حوزه اکتشاف
وی یکی از برنامه‌های انجمن را جلب اعتماد فعالان این صنف دانست و عنوان کرد: باید ترتیباتی فراهم شود تا تمامی تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان سنگ‌آهن در کشور به عضویت انجمن درآمده و این انجمن با اتکا به این مشارکت جمعی، قدرت اجرایی بیشتری در عرصه سیاست‌گذاری در بخش سنگ‌آهن کشور داشته باشد.
وی افزود: یکی دیگر از برنامه‌های انجمن‌، تشکیل بخش تحقیق و توسعه است تا بتواند با مشارکت فعالان این حوزه و دانشگاهیان، مطالعات کارشناسی دقیقی در بخش‌های مختلف صورت داده و ضمن مشاوره به دولت و مجلس در وضع و تدوین قوانین و گاه تغییر آنها در جهت توسعه این بخش، راهکارهای علمی و عملی نیز به اعضای انجمن ارائه کند تا بتوان قیمت تمام‌شده محصول را کاهش داد.
شکوری اکتشاف را یکی از بخش‌های  مهم در حوزه معدن دانست و افزود: یکی از بخش‌هایی که باید به آن اهمیت داد بخش اکتشاف است و بنا به اظهار مسوولان سازمان زمین‌شناسی کشور تاکنون تنها در 8 درصد مساحت کشور اکتشافات انجام داده که این اکتشافات در سطح و پیمایش عمقی این اکتشافات به طور متوسط 50 متر
 بوده است در حالی که در دنیا تا عمق 500 متر پیمایش شده است. به هر ترتیب نتیجه این اکتشافات جزئی سبب کشف 
57 میلیارد تن مواد معدنی شده که 5 میلیارد آن سنگ‌آهن است. 
وی با اشاره به پتانسیل بالای کشور در بخش معدن، برای افزایش میزان ذخایر و کاهش ریسک پیشنهاد‌هایی را مطرح کرد و گفت: اکتشافات در سطح بیشتری از مساحت کشور انجام گیرد و از ابزار، تجهیزات و دانش جدید در اکتشافات کشور استفاده و پروانه اکتشافات به افراد توانمند از لحاظ علمی، مالی و اجرایی ارائه شود، همین‌طور پهنای باند وسیع‌تری به بخش‌های خصوصی برای اکتشافات هوایی واگذار شده و عمق پیمایش اکتشافات تا مرز 500 متر افزایش یابد.
وی ادامه داد: البته برای این مهم لازم است بودجه لازم برای اکتشافات تخصیص داده شود، به عنوان مثال کشور کانادا همه‌ساله بیش از 10 میلیارد دلار بودجه برای اکتشافات تخصیص می‌دهد در حالی‌که در ایران این رقم نزدیک به 500 میلیون دلار است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه ریسک اکتشافات در ایران بیش از 80 درصد است، رعایت این موارد منجر به افزایش صدها برابری
 ذخایر موجود و کاهش ریسک اکتشافات معدنی خواهد شد و به سمت ریسک کمتر از 60 درصد در کشورهای پیشرفته خواهیم رفت.


 درخواست برای احیای وزارت معدن
وی یکی دیگر از برنامه‌های انجمن را همگام‌سازی برنامه‌ها و اهداف با خانه معدن و سایر تشکل‌های خصوصی دانست و گفت: همگام‌سازی انجمن سنگ‌آهن با خانه معدن برای اقناع دولت و مجلس بابت احیای وزارتخانه‌ای مستقل برای معدن کشور از جمله برنامه‌های انجمن است؛ زيرا وجود پتانسیل قوی و غنی معدنی در کشور طلب می‌کند که مثل نفت و گاز، وزارتخانه مستقلی داشته باشد. 
به‌طور نمونه در کوبا به لحاظ پتانسیل بالای کشت نیشکر و سهم آن در تولید ناخالص داخلی، وزارتخانه نیشکر تاسیس و در سایر کشورها وزارتخانه موز و... ایجاد شده است.
مدیر‌عامل گروه راه‌سازی و معدنی مبین خاطرنشان کرد: با توجه به چشم‌انداز توسعه فولاد در کشور و تولید فعلی سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله، همه ساله کشور نیازمند توسعه در این بخش‌ها همزمان با توسعه فولاد خواهد بود، بنابراين ضرورت دارد دولت براي جذب سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری بخش‌های تکمیلی زنجیره ارزش، تمام تابلوهای ورود ممنوع را برداشته و به جای برنامه‌ریزی براي وضع عوارض بر سنگ‌آهن، عوارض وضع‌شده در دولت قبلی روی کنسانتره و گندله را نیز برداشته و با این کار سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را ترغیب کند تا در این بخش‌ها سرمایه‌گذاری کنند، تا در آینده مشکلی در تامین مواد اولیه داخل کشور نداشته باشیم.
وی اضافه کرد: در دنیا به طور متوسط به ازای هر 1000 نفر شاغل در صنعت فولاد یک میلیون تن فولاد خام تولید می‌شود، شرکت‌هایی مثل شرکت دانکوک در کره جنوبی وجود دارد که به ازای هر 1000 نفر 9/3 میلیون تن فولاد تولید می‌کند، این رقم به دلیل عدم بهره‌وری بالا در چرخه صنعتی تولید فولاد در ایران زیر 500 هزار تن به ازای هر 1000 نفر است.
 وی تصریح کرد: همه اعضای انجمن بر این باورند که در راستای اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری به آن تاكيد کرده‌اند هر‌چه بهتر بتوانیم زنجیره ارزش این محصول را در داخل کشور تکمیل کنیم و هر یک از اعضای این زنجیره به تعهدات خویش پایبند باشند در کنار ارزش افزوده‌ای که ایجاد خواهد شد سبب آبادانی کشور، کاهش نرخ بیکاری و... خواهیم بود.
شکوری ادامه داد: این مهم دست‌یافتنی است مشروط بر اینکه هر بخش از تولید بتواند ارزش افزوده مناسبی ایجاد کند و بخش صنعتی این زنجیره که همان تولید‌کنندگان کنسانتره و فولاد هستند، با بالا بردن میزان بهره‌وری خود بتوانند با تولید‌کنندگان مشابه در دنیا رقابت کنند که این عرصه رقابتی به جامعه معدنی کمک می‌کند تا قیمت فروش محصول خود به تولید‌کنندگان کنسانتره و فولاد داخلی را در تراز قیمت جهانی ارائه کنند.
 نایب رئیس انجمن تولید‌کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران تاکید کرد: در صورتی که خریداران داخلی سنگ‌آهن با نرخ‌های جهانی به خرید سنگ‌آهن از تولید‌کنندگان داخل بپردازند، این انجمن تعهد می‌کند که نیاز سنگ‌آهن تولید‌کنندگان کنسانتره و سایر بخش‌های تولیدی را تامین کند.
وی تصریح کرد: برای رسیدن به تولید 50 میلیون تن فولاد، نیاز به تولید حداقل 100 میلیون تن سنگ‌آهن است که در سال گذشته فقط 52 میلیون تن آن محقق شده که لازم است با حمایت‌های دولت و ایجاد بستری مناسب و امن برای سرمایه‌گذاری، درآمد حاصله از فروش این محصول در داخل و خارج از کشور، صرف توسعه اکتشافات و تولید سنگ‌آهن بیشتری در کشور شود.


 راهکارهایی برای کاهش هزینه تمام‌شده 
وی در تشریح  سایر برنامه‌های در دست اجرای انجمن سنگ‌آهن گفت: یکی از برنامه‌های انجمن تشکیل کنسرسیومی از اعضای علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در تولید کنسانتره و گندله در کشور است که در صورت برداشتن عوارض و تامین زیرساخت‌های آن، مثل آب موردنیاز و... توسط دولت، سرمایه‌گذاری لازم در اين بخش صورت خواهد گرفت .
شکوری افزود: در سال گذشته نزديك  به 50 ميليون تن توليد سنگ‌آهن در كشور داشته‌ايم كه 22 ميليون تن آن مازاد بر نياز بوده و صادر شده است و از اين بابت مبلغ 1500 ميليارد تومان هزينه حمل‌و‌نقل پرداخت شده كه به طور متوسط 150 ميليارد تومان كميسيون به باربري‌ها پرداخت شده است.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به كمبود ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌اي و ريلي و هزینه‌های بالای حمل‌و‌نقل داخلی، يكي از اهداف انجمن ترغيب اعضا در استان‌هاي مختلف براي تشكيل تعاوني، دریافت مجوز باربري و خرید کامیون است كه طبعا باعث تقويت ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌اي در كشور شده و صرفه‌جويي مناسبي در هزينه حمل‌و‌نقل خواهد داشت كه مي‌تواند در كاهش قيمت تمام‌شده محصول موثر باشد.
وی اظهار کرد: نبود يك اسكله مناسب در بنادر صادراتي كشور به‌خصوص بندرعباس سبب شده كشتي‌هايی با ظرفيت بالاي 50 هزار تن توانايي پهلو گرفتن و بارگيري را نداشته باشند و این امر باعث شده که حمل دريايي سنگ‌آهن از ايران به بنادر كشور چين با حداقل تني 22 دلار صورت گيرد در حالي كه همين رقم از استراليا نزديك 7 دلار و از برزيل 12 دلار است.
وی تصریح کرد: از این رو يكي دیگر از برنامه‌های انجمن ترغيب اعضا براي تشكيل تعاوني به منظور احداث اسكله مناسب در بندرعباس با حمايت دولت است كه اين امر باعث خواهد شد تا بيش از 10 دلار به ازای هر تن صرفه‌جويي در هزينه حمل‌و‌نقل دريايي ايجاد شود. شکوری یادآور شد: انجمن در نظر دارد با ايجاد تشكل در صادركنندگان سنگ‌آهن، قراردادهاي درازمدت با شركت‌هاي كشتيراني منعقد کند كه در اين صورت شركت‌هاي كشتيراني در همين شرايط موجود حاضر خواهند بود 3 تا 5 دلار هزينه حمل را كاهش دهند كه اين نيز باعث صرفه‌جويي و كاهش قيمت تمام‌شده محصول خواهد بود.
وی تشكيل جلسات منظم سه يا چهارماهه با اعضای انجمن براي ارائه گزارش فعاليت‌هاي انجام‌شده و استفاده از تجارب علمي و عملي اعضا و انتقال اين تجارب بين آنها ‌به منظور توسعه اقتصادی اين بخش را از دیگر برنامه‌های انجمن عنوان کرد.


 بازاریابی گسترده و برند‌سازی
وی همچنین عنوان کرد: در بخش بازاريابي نيز به این دلیل که فقط صادرات سنگ‌آهن كشور به چين صورت مي‌گيرد و اين يك نقيصه بزرگ براي صادرات محسوب مي‌شود، بنابراين با توجه به تجربيات اعضا ‌و به خصوص هيات مديره انجمن در خصوص بازاريابي بين‌الملل، می‌توان به كشف بازارهاي جديد براي سنگ‌آهن به غير از چين و راهكارهايي براي توسعه صادرات اين محصول دست یافت.
مديرعامل شركت راهسازي و معدني مبين خاطرنشان كرد: اين شركت با دارا بودن بيش از 400 دستگاه ماشين‌آلات منحصر به فرد در كشور در بيش از 60 درصد معادن بزرگ مس، سنگ‌آهن و سرب و روي ايران فعال بوده و با انجام  عمليات باطله‌برداري و استخراج سالانه با تناژ 120 ميليون تن، بزرگ‌ترين شركت پيمانكاري معدني كشور است و همچنین توانسته است تاكنون نزديك به يك ميليارد تن عمليات باطله‌برداري و استخراج را در معادن بزرگ كشور انجام دهد.
وي تصريح كرد: اين شركت براساس تجربه و بهره‌گيري از دانش فني و تكنولوژي روز دنيا و تربيت نیروهای متخصص، توانسته است هزينه‌هاي توليد را نسبت به ساير شركت‌هاي فعال در اين حوزه كاهش دهد و خود را به استانداردهاي جهاني نزديك کند كه در اين رابطه نيز در جلسات منظمي كه با اعضای ‌انجمن خواهيم داشت حاضريم اين تجربيات را در اختيار اعضای ‌محترم انجمن قرار دهيم تا هزينه‌هاي توليد و فرآوري اين محصول در معادن كاهش یابد.
 شکوری تاکید کرد: در اين شرايط حساس برندسازي سنگ‌آهن ايران و به تبع آن جلب اعتماد خريداران نیز می‌تواند فاصله قیمت سنگ‌آهن ايران را با هند و استراليا را كاهش دهد و صرفه اقتصادي خوبي برای اعضای انجمن ایجاد کند.