رشد تولید پنج قلم کالای معادن و صنایع معدنی

، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود اعلام کرد: تاکنون بیش از 200 کانسار، نشانه معدنی و ناهنجاری آهن در ایران شناسایی شده که مجموع ذخایر آنها، بیش از 5.1 میلیارد تن سنگ‌آهن برآورد می‌شود.

بر اساس گزارش این نهاد پژوهشی مجلس، از این میزان، حدود 54 درصد جزء ذخایر قطعی و 46 درصد آن جزء ذخایر احتمالی سنگ‌آهن محسوب می‌شوند که به نظر کارشناسان، در این ذخایر میانگین سنگ‌آهن حدود 55 تا 60 درصد باشد.

همچنین در این گزارش آمده که ذخایر معدنی در ایران به ذخایر احتمالی و قطعی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ارتباط با ذخایر احتمالی و پراکندگی آن اطلاعات دقیقی در دسترس نیست ولی با توجه به اطلاعات موجود، ذخایر قطعی سنگ‌آهن از پراکندگی برخوردار است.

بنا بر این گزارش، از میان این ذخایر، حدود 87 درصد، در سه منطقه معدنی سنگان، گل‌گهر و منطقه مرکزی ایران و بقیه در استان‌های دیگر متمرکزند. از 87 درصد فوق، 22 درصد متعلق به منطقه سنگان، 34 درصد متعلق به منطقه گل گهر، 31 درصد متعلق به منطقه مرکزی ایران و 13 درصد متعلق به دیگر نواحی ایران است.

این گزارش می‌افزاید، ذخایر متمرکز معادن سنگ آهن ایران در سه منطقه سنگان، گل‌گهر و منطقه مرکزی در معادن با ذخایر مختلف پراکنده شده‌اند که در پنج رده ذخیره‌ای قابل شناسایی‌اند.

ماخذ: انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن

این جدول نشان می‌دهد تمرکز علاوه در مناطق سه گانه مذکور در معادن هم بیشتر شده و بیش از 86 درصد از ذخایر، در هشت معدن بزرگ تجمیع شده است. بنابراین با توجه به نوع ذخایر، ترکیب پراکندگی و ترکیب ذخایر معادن، می‌توان چنین نتیجه گرفت که ذخایر سنگ آهن در ایران از یک تمرکز خاص در چند معدن وجود دارد.

گزارش این نهاد پژوهشی وابسته به مجلس حاکی از این است که بیش از 86 درصد از ذخایر معدنی سنگ آهن در هشت معدن دولتی  یا نیمه‌دولتی کشور متمرکز شده و همین معادن نیز در چند آنومالی پراکنده شده‌اند.

جدول فهرست معادن دولتی

 

ماخذ: ایمیدرو، انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن

بنا بر این گزارش، بیش از 83 درصد ذخایر قطعی سنگ آهن کشور در معادن دولتی یا شبه‌دولتی پراکنده شده‌اند.

همچنین تولید سنگ آهن در داخل کشور، در دو قالب سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و کنسانتره صورت می‌گیرد که هر یک از این محصولات در واحدهای مختلف تولید می‌شود.

جدول زیر میزان تولید سنگ آهن را به تفکیک بخش دولتی و خصوصی و نوع محصول نشان می‌هد.

تولید انواع سنگ‌آهن در داخل به تفکیک بخش و محصول در سال 1391

 

مجموع تولید سنگ آهن دانه‌بندی شده و کنسانتره در بخش خصوصی و دولتی بیش از 46 میلیون تن در سال برآورد می‌شود که از این میزان، تقریبا تمام تولید کنسانتره توسط بخش دولتی و سهم بیشتری از سنگ آهن دانه‌بندی شده توسط بخش خصوصی واقعی تولید می‌شود.

این گزارش می‌افزاید، طبق فروض و اهداف در نظر گرفته شده در استراتژی فولاد، پیش‌بینی تولید 55 میلیون فولاد در افق 1404 آورده شده که از این میزان حدود 38 میلیون تن برای مصرف داخل و 17 میلیون تن با هدف صادرات پیش‌بینی شده است.

 بنا بر این گزارش، برای تحقق این امر حدود 66 میلیون تن ظرفیت تولید آهن اسفنجی با ظریب 1.2 و 95.7 میلیون تن گندله و تقریبا به همین میزان تولید کنسانتره مورد نیاز است که با توجه به ظرفیت‌های ایجاد شده در هر یک از حلقه‌های زنجیره ارزش، تحقق اهداف مذکور بعید به نظر می‌رسد ولی با همین ظرفیت‌های نصب شده در حال حاضر و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته کمبود سنگ آهن برای واحدهای کنسانتره‌سازی و کمبود ظرفیت گندله‌سازی برای واحدهای تولید آهن اسفنجی کاملاً قطعی است.

بنابراین گسترش معادن سنگ آهن و لزوم اکتشافات دقیق در عمق سنگ آهن بسیار ضروری به نظر می‌رسد.

نتیجه‌گیری حاصل از این گزارش این است که اگر سیاست دولت، تولید فولاد در داخل باشد، ماده اولیه هریک از حلقه‌های پیشین فولاد به نوعی دچار مشکل بوده که عمده‌ترین حلقه مشکل نیز نبود ظرفیت لازم گندله‌سازی است. با توجه به این موضوع باید سیاست‌ها دولت در راستای ایجاد ظرفیت لازم در بخش گندله و سیاستگذاری لازم جهت خارج نشدن سنگ آهن به صورت دانه‌بندی در قالب صادرات باشد ولی مهمترین نکته در این بین سرمایه‌گذاری نکردن متناسب و متعادل و توسعه نامتوازن حلقه‌های مختلف زنجیره ارزش در سالیان گذشته است که بخش تولید فولاد را دچار مشکل کرده است.

همچنین در حال حاضر ظرفیت بالفعل کنسانتره‌سازی حدود 22.22 میلیون تن بوده، در حالی که علاوه بر تولید این میزان کنسانتره از سنگ استخراجی، حدود 24 میلیون تن سنگ آهن دانه‌بندی شده نیز تولید می‌شود که فقط5.2 میلیون تن آن در داخل مصرف می‌شود.

در این گزارش آمده است، تا زمان به بهره‌برداری رسیدن ظرفیت‌های در حال سرمایه‌گذاری تولید کنسانتره، سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در بخش بهره‌برداری معادن سنگ آهن که بیش از 90درصد آن توسط بخش خصوصی صورت گرفته است، به چه نحوی باید مورد توجه قرار گیرد؟ آیا برای تامین مواد اولیه حلقه‌های پسین که در سال‌های بعد مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت می‌توان از همین امروز نسبت به محدودیت صادرات آنان اقدام کرد؟

واقعیت موجود حاکی از این موضوع است که نمی‌توان به دلیل رمایه‌گذاری نکردن به موقع در کارخانه‌های کنسانتره‌سازی و نبود توسعه متوازن در حلقه‌های تولید فولاد، بخش بالادستی را با اعمال محدودیت‌های مختلف مورد تنبیه قرار داده و حاشیه سود ناشی از فعالیت اقتصادی را خدشه‌دار کرد.

در این گزارش برای جلوگیری از بروز بحران در حلقه‌های مختلف چند پیشنهاد مبنی بر اقدام عاجل در زمینه تدوین، تصویب و ابلاغ برنامه راهبردی معدن و صنایع معدنی، ایجاد مشوق‌های موثر برای تکمیل طرح‌های کنسانتره سازی و ایجاد واحدهای گندله‌سازی تا ایجاد توازن کامل در کل زنجیره تولید فولاد، آزادسازی قیمت سنگ آهن، ایجاد ارزش افزوده بالاتر در کل زنجیره  ارزش فولاد، اعمال محدودیت برای صادرات سنگ آهن دانه‌بندی شده و افزایش حقوق دولتی به سیاستگذاران این بخش شده است.