پیشتازان مصرف آب در صنایع

با بحرانی شدن وضعیت تامین آب در کشور و درخواست مسوولان وزارت نیرو مبنی بر ضرورت مدیریت مصرف آب در تمام بخش‌های مصرفی (اعم از خانگی، تجاری، صنعتی و کشاورزی) وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشتازان مصرف آب در بخش صنعت را معرفی کرد. در این گزارش که از سوی دفتر آمار و فرآوری داده‌های معاونت برنامه‌ریزی وزارتخانه منتشر شده اطلاعات کارگاه‌های بالاتر از 10 نفر کارکن حاصل از سرشماری مرکز آمار ایران مورد تحلیل قرار گرفته است. بر اساس این گزارش، ارزش آب مصرفی کارگاه‌های بالاتر از 10 نفر کارکن در سال‌های گذشته صعودی بوده و همین روند برای میزان مصرف نیز صادق است. نکته قابل تامل آن است که رشد میزان مصرف آب همواره کمتر از رشد ارزش مصرف است که این مربوط به افزایش قیمت آب است. با در نظر گرفتن شروع قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، در سال 90 کاهش چشمگیر مصرف آب در صنعت مشهود است.  
نتایج این بررسی براساس سرانه مصرف آب (سرانه مصرف آب در هر گروه صنعت تقسیم بر تعداد شاغلان است) نشان می‌دهد که بیشترین میزان مصرف مربوط به کد فعالیت 24 (صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی) است؛ این گروه فعالیت در سالیان گذشته روندهای متناوبی را طی کرده ولی در سال 90 کاهش چشمگیر سرانه مصرف را تجربه کرده است. گروه فعالیت «تولید کاغذ و محصولات کاغذی» رتبه بعدی را در اختیار دارد که روند قبلی خود را حفظ کرده است. نکته قابل تامل مربوط به کد فعالیت 23 (صنایع تولید زغال کک- پالایشگاه‌های نفت و سوخت هسته‌ای) است. این گروه در سال‌های اخیر همواره به‌عنوان رتبه اول در سرانه مصرف آب در بخش صنعت معرفی شده است، ولی بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، مصرف آب در صنعت مذکور با کاهش روبه‌رو شده است؛ به نحوی که میزان مصرف آب در این صنعت از 8/2 هزار مترمکعب به ازای هر نفر در سال 89 به 1/9 هزار مترمکعب به ازای هر نفر در سال 90 رسیده است. 
البته سرانه مصرف آب این صنعت در چند سال اخیر روند نزولی داشته و در سال 90 به کمترین میزان خود رسیده است. استفاده از چاه‌های آب اختصاصی در کارگاه‌های کد فعالیت 23 (صنایع تولید زغال کک- پالایشگاه‌های نفت و سوخت هسته‌ای) می‌تواند یکی از دلایل این کاهش باشد. میزان مصرف آب در این صنعت در سال 84 معادل 16/4 هزار مترمکعب به ازای هر نفر بوده که از سال 86 به 16/8 هزار مترمکعب به ازای هر نفر می‌رسد. اما از سال 87 روند نزولی مصرف آب در این گروه شروع می‌شود؛ به‌طوری‌که در سال 87 مصرف آب در این گروه به 12/7 هزار مترمکعب به ازای هر نفر می‌رسد و در سال 88 نیز مصرف آب در این گروه به 8/5 هزار مترمکعب به ازای هر نفر کاهش می‌یابد.
تقریبا در تمامی صنایع پرمصرف یعنی «صنایع مواد غذایی و آشامیدنی»، «تولید کاغذ و محصولات کاغذی»، «صنایع تولید زغال کک-پالایشگاه‌های نفت و سوخت‌های هسته‌ای»، «صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی» و «تولید فلزات اساسی» (گروه فعالیت‌های 15، 21، 23، 24 و 27) عمدتا کاهش سرانه مصرف مشهود است. 
براساس داده‌های جدول پیش‌رو، در سال 90 بالاترین سهم مصرف آب در میان گروه‌های فعالیت صنعتی در بخش «صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی» (گروه فعالیت 24) است. «صنایع مواد غذایی و آشامیدنی» و «تولید فلزات اساسی» جمعا بیش از 40 درصد آب مصرفی صنعت را استفاده کرده‌اند. این سه گروه فعالیت تقریبا بیش از 80 درصد آب صنعتی در کارگاه‌های بالاتر از 10 نفر کارکن را استفاده می‌کنند. رشد سهم گروه فعالیت 24 در سال‌های اخیر بسیار چشمگیر بوده است، به نحوی که در سال 84 این گروه فعالیت فقط 2/12 درصد از آب صنایع را مصرف کرده است و در رتبه سوم پرمصرف‌ترین صنایع قرار داشته است، این در حالی است که در سال 86 رشد قابل ملاحظه‌ای در این گروه را شاهد هستیم و مصرف آب در این گروه به 5/28 درصد رسیده است. در سال 89 نیز بار دیگر شاهد رشد بسیار زیاد مصرف آب (6/37درصد) در این صنعت هستیم. گروه فعالیت 23 (صنایع تولید زغال کک-پالایشگاه‌های نفت و سوخت‌های هسته‌ای) اما روندی معکوس نسبت به گروه فعالیت 24 (صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی) داشته است. این گروه فعالیت در سال 84 تقریبا 33 درصد از کل آب مصرفی بخش صنعت را استفاده کرده و در ادامه سهم مصرف این گروه با روندی تقریبا کاهشی روبه‌رو بوده؛ به نحوی که در سال 89 معادل 8/13 درصد سهم از آب بخش صنعت را داشته و در سال 90 این سهم به 3/5درصد رسیده است.