صنایع فولاد نسبت به سایر صنایع امروزه بیشتر مورد توجه دولت یازدهم قرار گرفته و اقدامات فراوانی در جهت توسعه و پیشرفت آن انجام شده است. چراکه ایران به دلیل برخورداری از ظرفیت بالا در تامین مواد اولیه موردنیاز آن مزیت بالایی در بهبود چرخه تولید محصولات صنعتی که به فولاد نیازمندند دارد، به گونه‌ای که توسعه این بخش زمینه رونق اقتصادی و خروج از رکود را فراهم خواهد کرد.
فولاد که به عنوان فلز پایه و اساسی در صنعت شناخته شده و نقش مهمی در توسعه و پیشرفت آن دارد در حال حاضر میزان تولید آن کمتر از سرانه مصرف سالیانه است. از این رو دولت با انجام مطالعات و بررسی ظرفیت موجود با تدوین سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ برای تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد با فعال‌سازی ۷ طرح فولادی در نقاط مختلف کشور رسیدن به این امر را تسهیل کرده است. حال نکته‌ای که در خصوص اجرای این طرح‌ها وجود دارد سرمایه و منابع مالی مورد نیاز برای راه‌اندازی این طرح‌ها است که با کمک بخش خصوصی ضعف ناشی از کمبود نقدینگی جبران شده است.
طرح فولاد قائنات که پس از طرح فولادی سپید دشت چهارمحال و بختیاری دومین طرح از ۷ طرح فولادی به شمار می‌آید با استفاده از تسهیلات فاینانس چین (سرمایه‌گذاران شرکت ام‌سی‌سی چین) راه اندازی آن از سر گرفته شد که آنها در فاز دوم برای تبدیل آهن اسفنجی به شمش و بیلت فولاد فعال خواهند شد. حال این طرح فولادی که در منطقه خراسان جنوبی واقع شده است به ذخایر سنگ آهن که تامین کننده مواد اولیه مورد نیاز فولاد است به اندازه کافی دسترسی دارد و این موضوع به عنوان یک مزیت برای فعال شدن این طرح است.
در گفت‌وگو با علی اکبر فلاحتی مدیر طرح فولاد قائنات ضمن بررسی چگونگی اجرای آن به مزیت راه‌اندازی آن پرداخت شده که وی معتقد است این طرح به دلیل نزدیکی به بازار افغانستان می‌تواند زمینه صادرات فولاد ایران به این کشور را فراهم کند. در زیر متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
مشخصات طرح فولاد قائنات چیست؟
طرح فولاد قائنات که دومین طرح از ۷ طرح فولادی کشور است، به منظور تولید یک میلیون تن فولاد در سال برنامه‌ریزی شده است. این طرح شامل دو واحد احیای مستقیم و واحد ذوب و فولادسازی به شیوه قوس الکتریکی است. مواد اولیه مورد نیاز در این مجتمع گندله سنگ‌آهن بوده به این ترتیب که در واحد احیای مستقیم این کانی به آهن اسفنجی تبدیل شده و در مرحله بعد در واحد ذوب و فولادسازی از این محصول فرآوری شده برای تهیه و تولید بیلت فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این طرح چه میزان پیشرفت فیزیکی داشته است؟
در واقع طرح فولاد قائنات خراسان جنوبی در سال ۱۳۸۶ کلید خورد. این طرح در فاز اول اجرایی خود که همان واحد احیای مستقیم است تاکنون ۸۶ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و در واحد ذوب و فولاد سازی نیز شاهد رشد ۳۴ درصدی فیزیکی طرح هستیم. همچنین در بخش جانبی و پشتیبانی طرح فولاد قائنات رشد ۴۲ درصدی فیزیکی صورت گرفته که به طور کلی در حال حاضر طرح فولاد قائنات رشدی ۵۱ درصدی را تجربه کرده است.
میزان سرمایه مورد نیاز برای این طرح چقدر است؟
طرح فولاد قائنات نیز مانند برخی دیگر از طرح‌های اجرایی در صنایع معدنی به صورت فاینانس با سرمایه‌گذاری یک شرکت چینی در حال انجام است. در واقع این شرکت یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاران چینی بوده که حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد ظرفیت‌های معدنی و فولاد سازی چین توسط این شرکت مهندسی، طراحی و اجرا شده است.
اما نکته‌ای که درخصوص سرمایه‌گذاری در طرح‌های فولادی وجود دارد این است که میزان سرمایه و انجام طرح‌ها به صورت متمرکز توسط سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی انجام می‌شود و مدیریت کلان ۷ طرح فولادی برعهده این سازمان است. اجرای فاز اول طرح فولاد قائنات نیازمند ۸۵ میلیارد تومان است که از سوی سازمان ایمیدرو تامین خواهد شد که بخشی از این تامین مالی باید به واحد پشتیبانی تزریق شود و همچنین برای خرید تجهیزات رقمی بالغ بر ۲۵ میلیون یورو مورد نیاز است.
مدت زمان اجرای این طرح چقدر بوده و چه زمانی به پایان می‌رسد؟
طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای این طرح در صورتی که منابع مالی مورد نیاز طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده تامین شود می‌توان در فاز اول که احیای مستقیم مواد اولیه است در شهریور ماه ۹۴ به بهره‌برداری رسید. همچنین واحد فولادسازی نیز با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا پایان سال ۹۶ اجرایی شده و زمینه ساخت و تولید فولاد را تامین خواهد کرد.
تامین تجهیزات مورد نیاز برای اجرای این طرح به چه صورتی انجام می‌گیرد؟
شرکت چینی تهیه بخشی از تجهیزات مورد نیاز برای اجرای طرح فولاد قائنات را بر عهده گرفته است. سرمایه‌گذار چینی باید با توجه به نظر کارفرمای ایرانی و نسبت به تامین تجهیزات عمل کرده و آنها را به مکان مشخص شده پروژه منتقل کند. از سوی دیگر تهیه مابقی تجهیزات بر عهده پیمانکاران ایرانی است تا با تجهیز این پروژه راه را برای توسعه و پیشرفت آن هموار کنند.
نتایج این طرح در آینده چه خواهد بود؟
نکته روشنی که در صنایع فولادی کشور وجود دارد بالا بودن میزان مصرف سرانه این فلز نسبت به تولید سالانه آن است. از این رو اجرای ۷ طرح فولادی برای تامین فولاد مورد نیاز کشور نقش بسزایی خواهد داشت. چراکه در مجموع ۷ طرح فولادی با تولید ۷ میلیون تن فولاد علاوه بر تامین فولاد از خروج ارز از کشور نیز جلوگیری خواهند کرد. با توجه به اینکه ۷ طرح فولادی در استان‌های محروم و کمتر توسعه یافته قرار گرفته‌اند (از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به طرح فولاد قائنات اشاره کرد) باعث رشد و توسعه این مناطق خواهد شد. از سوی دیگر با اجرای این طرح ایجاد شغل برای ۱۲۰۰ نفر به طور مستقیم و ۱۰ هزار نفر به صورت غیرمستقیم را فراهم کرده و باعث حل شدن معضل بیکاری حاکم بر این منطقه خواهد شد. همچنین به دلیل قرار گرفتن طرح فولاد قائنات در محدوده‌های مرزی با کشور افغانستان که از بازار مصرفی مناسبی برای فولاد برخوردار است می‌توان در آینده نسبت به صادرات این محصول اقدام کرده و با ایجاد ارزش‌افزوده و سودآوری برای صنعت فولاد ایران روند توسعه و پیشرفت را در صنایع معدنی تسریع بخشید.