در سال‌های اخیر تحولات اقتصادی معادن زغالسنگ را با تنش‌هایی روبه‌رو کرده؛ تا جایی که از نگاه برخی کارشناسان اجرای سیاست‌هایی نظیر خصوصی‌سازی و بازار رقابتی، حذف یارانه‌ها، صنایع معادن زغالسنگ را که از همان ابتدا بدون رقابت مشغول فعالیت بودند، در بخش معدن مشکل زا شدند.
به اعتقاد فعالان این حوزه ترغیب سرمایه‌گذاران برای ورود به معادن زغال سنگ هم موفقیت چندانی نداشته است. تا جایی که مسوولان روش‌های دیگری را هم انتخاب کردند که می‌توان به مهم‌ترین آنها که تشویق پرسنل معادن زغال سنگ به جدا شدن از سیستم دولتی و ادامه فعالیت به شکل خصوصی بود، اشاره کرد. اگرچه این اقدام با موفقیت نه چندان زیادی همراه بود، اما مشکلات معادن زغال سنگ را تمام و کمال برطرف نکرد.
فقط 124 معدن زغالسنگ فعال است
به نظر می رسد جای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و توسعه تجهیزات ایمنی در معادن زغالسنگ خالی است. به گفته بهروز برنا، معاون معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، از 178 فقره معدن زغالسنگ در کشور فقط 124معدن به صورت فعال به بهره‌برداری می‌رسند و 47 فقره غیرفعال و هفت معدن در حال تجهیزات است.
برنا همچنین بیشترین ذخایر زغالسنگ معادن کشور را معطوف در مناطق البرز شرقی، البرز مرکزی و البرز غربی، طبس، آذربایجان شرقی و غربی، اصفهان، تهران، گلستان، خراسان شمالی، لرستان و شمشک دانست.
او افزود: بنا بر آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، ذخایر قطعی بیش از 630 میلیون تن اعلام شده است اما ذخایر قطعی و احتمالی در کشور بیش از سه میلیارد تن برآورد می‌شود.
معاون معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با اشاره به آمار سال 92، میزان زغالسنگ در حال استخراج از معادن را بیش از دو میلیون و 350 تن اعلام کرد.
به اعتقاد این کارشناس، مشکلی که در استخراج زغالسنگ از معادن وجود دارد، این است که ضخامت‌های این مواد معدنی کم است و در عمق سطح زمین قرار دارد. به همین دلیل استخراج این مواد معدنی بسیار سخت است.
برنا با بیان اینکه روش‌های استخراجی معادن زغال سنگ باید کاملا بر موازین فنی صورت بگیرد، گفت: هزینه‌های استخراج از معادن زیزمینی بسیار گرانتر از معادن روباز درمی‌آید. چین نزدیک به 2.5 میلیارد استخراج سالانه دارد و اگر بخواهد از زغالسنگ ایران استفاده کند، یکی دو ساله ذخایر ما را به مصرف می‌رساند. کشورهایی مانند چین، لهستان، ونزوئلا، برزیل و یکسری کشورهای دیگر در مقایسه با ایران شرایط مطوب‌تری در زمینه زغالسنگ دارند.
بودجه ناکافی دلیل عمده مشکلات ایمنی
طبق قانون سالی سه بار تمام معادن زغال سنگ مورد بازرسی قرار گیرند اما به دلیل کمبود بودجه فقط یک بازرسی از معادن در سال انجام می‌شود. این بخشی از اظهارات هرمز ناصرنیا رئیس سازمان نظام مهندسی معدن است.
او نسبت به بی‌توجهی به مسائل ایمنی هشدار داد و گفت: معادنی که مسوول ایمنی ندارند، بیشتر دچار مشکلات ایمنی خواهند شد؛ چرا که بسیاری از معادن زغالسنگ در کشور مسوول ایمنی ندارند و تجهیزات ایمنی به خوبی صورت نمی‌گیرد.
به اعتقاد ناصرنیا معادنی که مشکلات ایمنی دارند عمدتا به دلیل این است که بودجه کافی نداشته تا بتوانند تجهیزات کافی خود را برای فعالیت‌های معدنی تامین کنند. از طرفی بوروکراسی اداری و تاخیر در اقدامات لازم اجازه ساماندهی به این معادن را نداده است.
به گفته وی، نظام مهندسی معدن کارهای اجرایی ندارد و بیشتر کارهای مانیتورینگ را انجام می‌دهد، به همین دلیل نمی‌توان در قبال اتفاقات ناگواری که به خاطر مسائل ایمنی در معادن رخ می‌دهد به صورت مستقیم این سازمان را مسوول دانست.
ناصرنیا همین‌طور حوادث معادن زغالسنگ را با بازرسیهایی که اخیرا صورت گرفته رو به کاهش عنوان کرد و گفت: ما از معادن زغالسنگ بازرسیهایی انجام می‌دهیم اما فقط 10 درصد معادن روباز و 20 درصد معادن زیرزمینی را می‌توانیم مورد بررسی قرار دهیم.
به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی معدن، برای ارتقای روند فعالیت‌های معدنی باید کارگری که آموزش لازم ندیده وارد معدن نشود تا بعد دوره‌های مربوطه را بگذراند و مشغول به معدنکاری شود.
تجهیزات معدنکاری بروز نیستند
کارشناسان این حوزه بر این باورند که تجهیزات یک معدن نیازمند سرمایه‌گذاری‌های لازم است. محمدرضا بهرامن، نایب رئیس خانه معدن در این باره معتقد است: برخی معادنی که به بخش خصوصی واگذار شده امروزه با چالش‌های مالی روبه‌رو هستند؛ تا جایی که بنیه مالی آنها کاملا تضعیف شده است.
به گزارش استیل ایران به نقل از ماین نیوز،نایب رئیس خانه معدن در این باره افزود: دیگر فعالان معدنی بخش خصوصی هم هستند که معادن زغالسنگ را با بهترین متد روز بهره‌برداری می‌کنند. بنابراین برای بهبود روند کلی معادن زغالسنگ و صنایع وابسته به آن بهتر است چه بخش دولتی و چه بخش خصوصی نگاه ویژه‌ای به این کار داشته باشند.
او همچنین تولید گاز در معادن زغالسنگ را کاری مشکل عنوان کرد و گفت: باید مسائل ایمنی جدی گرفته شود و برای بهره‌مندی از تکنولوژی و تجهیزات نو اقدام کرد.
بهرامن معتقد است: بخش خصوصی در بسیاری از فعالیت‌های معدنی توانسته موفق عمل کند اما به دلیل سنگینی تحریم‌ها و مسائل مالی در برخی معادن نتوانسته سیستم تجهیزات معدنکاری را به روز کند. بنابراین باید با نگاه توسعه‌ای چالش‌های فعالیت‌های معدنی را هر چه زودتر برطرف کرد.