متولیان حوزه تجارت، سیاست صادراتی کشور در دوران پساتحریم را اعلام کردند. رونق صادرات، توسعه کمی و کیفی تولید، همچنین جایگزینی تولید و صادرات با واردات در حالی در دستور کار قرار گرفته است که به اعتقاد صادرکنندگان تا زمانی که سه تحریم «ویزای راننده‌ها»، «کشتیرانی» و «بانک‌ها» لغو نشود دوران پساتحریمی برای صادرات وجود نخواهد داشت.
از سویی بررسی‌ها از مقاصد صادراتی کشور در چند سال گذشته حاکی از آن است که ایران در سال‌های تشدید تحریم‌ها تنها توانسته کشورهای همسایه را به‌عنوان بازار صادراتی خود حفظ کند، این در حالی است که به نظر می‌رسد پس از لغو تحریم‌ها تحولی در بازارهای هدف صادراتی کشور رخ دهد و ایران بازبینی را در بازارهایی که قبل از تحریم‌ها مقصد صادراتی کشور بودند و حتی کشورهایی که با آنها مبادلاتی نداشتیم، صورت دهد. متولیان حوزه صادرات نیز در این مورد اعتقاد دارند که پس از لغو تحریم‌ها ایران نباید تنها بر بازارهای خاصی تمرکز داشته باشد بلکه باید به شناسایی بازارها در کل دنیا بپردازد.
در این راستا، اسدالله عسگراولادی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» بازارهایی را که برای صادرات ایران از اهمیت بالایی برخوردار هستند اولویت‌بندی کرده است. به گفته عسگراولادی، «ایتالیا»، «فرانسه»، «آلمان»، «انگلیس» و «اسپانیا» پنج کشور در قاره اروپا هستند که پس از توافق هسته‌ای باید در اولویت بازارهای هدف صادراتی کشور قرار گیرند. پس از آن «کانادا» نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و می‌تواند یکی از کشورهایی باشد که رونق اقتصادی بالایی را برای کشور رقم می‌زند. عسگراولادی ادامه داد: از سوی دیگر در آمریکای جنوبی، کشورهای «ونزوئلا»، «کلمبیا»، «برزیل» و «آرژانتین» نیز باید در اولویت‌های صادراتی کشور قرار گیرد.
این در حالی است که این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، معتقد است که در دوران پساتحریم، باید با اقداماتی بازارهای صادراتی از دست رفته را دوباره به‌دست آوریم، از این رو، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و اعزام هیات‌های تجاری کشور به بازارهای دنیا می‌تواند کمک بسیاری در توسعه صادرات به کشور داشته باشد. از سوی دیگر شرایط بانکی در کشور نیز باید اصلاح شود و همچنین برای به‌دست آوردن بازارهای دنیا باید به برخی از کشورها اعتبار نیز بدهیم؛ در حال حاضر بعضی از کشورهای اروپایی در شرایط اقتصادی نامناسبی قرار دارند و در حالی که به کالاهای ما نیاز داشته اما توان خرید آنها را ندارند، از این رو ایران می‌تواند به این کشورها اعتبار بدهد و از این طریق آنها را به سوی بازار ایران جذب کند. وی افزود: کشورهای شمال آفریقا از جمله «تونس»، «الجزیره»، «مراکش»، «مصر» و «لیبی» نیز از جمله کشورهایی هستند که در اختیار قرار دادن اعتبار به آنها می‌تواند برای توسعه بازارهای صادراتی کشور مفید باشد.
به گفته وی، از آنجا که تحریم‌های وارده به ایران از سوی غرب بوده اما عملا این تحریم‌ها روابط ایران با کشورهای آسیایی را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. وی معتقد است که کشورهای خاوردور از جمله «کره»، «ژاپن»، «چین»، «نیوزیلند»، «مالزی» و «هند» نیز باید از اولویت بالایی برای مقاصد صادراتی ایران برخوردار باشند به‌طوری‌که بازارهای مهم صادراتی ایران در این کشورها قرار دارند. وی همچنین با اشاره به سه نوع تحریم «ویزای راننده‌ها»، «کشتیرانی» و «بانکی» گفت: این سه تحریم مانع توسعه صادرات کشور بوده و تا زمانی که این تحریم‌ها برداشته نشوند، صادرات کشور دوره پساتحریمی را نخواهد داشت. عسگراولادی در ادامه گفت: از این‌رو در دوران پسا تحریم، سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران مسوولیت سنگینی را خواهند داشت.
بازپس‌گیری بازارهای صادراتی از رقبا
از سوی دیگر، سیدرضی حاجی‌آقامیری، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز در این‌باره با «دنیای اقتصاد» گفت‌وگویی داشته است. به گفته وی، تحریم‌های وارده به ایران از دو جبهه به تجارت کشور ضرر وارد کرده است، از سویی این تحریم‌ها باعث از دست رفتن بسیاری از بازارهای هدف صادراتی کشور شده و از سویی دیگر در دنیا فضایی را حاکم کرده که حتی کشورهایی که بازار صادراتی ایران نبودند نیز تمایلی به بازار ایران نشان نمی‌دهند. براین اساس، ایران در دوران پساتحریم باید استراتژی خود را برای تجارت خارجی ایجاد و برنامه‌ریزی کند تا هم نظر کشورهای جدید را به سوی بازار ایران جلب کرده و هم در بازارهایی که قبلا ایران در آنجا فعال بوده اما در دوران تحریم‌ها عملا فعالیتش متوقف شده و در این فاصله رقبای بسیاری جایگزین ایران در آن بازارها شده‌اند را به‌دست آوریم. بر این اساس، در وهله اول ایران باید نقایص عملکرد خود را در تجارت شناسایی کرده، همچنین تولیدات خود را رقابتی‌تر کند. از سوی دیگر در دوره جدید ایران باید استراتژی تجاری کشور را بازطراحی کند و با توجه به درآمد‌های صادرات غیرنفتی خود اقدام به واردات کند و از درآمد نفتی کمک نگیرد.
به گزارش استیل ایران به نقل از دنیای اقتصاد، آقامیری معتقد است، تورم در کشور نیز شرایطی را برای کشور به‌وجود می‌آورد که صادرات را غیررقابتی‌تر میکند، از این‌رو تورم باید در کشور کنترل شود. همچنین دولت نباید قیمت ارز را دستوری تعیین و در آن دخالت کند زیرا در این صورت نرخ ارز واقعی نبوده و قیمت محصولات کشور نیز رقابتی نخواهد بود. وی همچنین معتقد است که ایران در دوران پساتحریم نباید صادرات خود را فقط به کشورهای همسایه و بازارهای اروپایی تخصیص دهد. از سوی دیگر، محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز معتقد است که در تمام دولت‌ها بحث حمایت از صادرات و توسعه صادرات به‌عنوان هدف وجود داشته است اما در ایران با وجود اینکه توسعه صادرات یکی از مهم‌ترین اهداف دولت یازدهم بوده، اما نتوانسته توفیقاتی را طی این سال‌ها به‌دست آورد؛ از طرفی در سه ماه نخست سال جاری حتی با کاهش صادرات نیز مواجه بوده‌ایم. وی تصریح کرد: مسلما کسی نمی‌تواند منکر اثرات تحریم بر تجارت خارجی کشور باشد، به‌طور قطع با برداشته شدن تحریم‌ها به‌خصوص تحریم‌های مالی و بانکی، نقل‌وانتقال پول راحت‌تر صورت می‌گیرد و هزینه‌های صادرات نیز کاهش خواهد داشت.
این گفته‌ها در حالی است که دو روز گذشته، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز از سیاست این وزارتخانه در حوزه صادرات در دوران پساتحریم خبر داده بود. وی با استقبال از انجام توافق هسته‌ای، گفت: تمام تلاش ما این است که پس از انجام توافق، صادرات را به شدت رونق بخشیم؛ اما رونق صادرات مستلزم این است که تولیدات را به لحاظ کمی و کیفی توسعه داده و رفع موانع پیش روی تولید را شاهد باشیم.نعمت‌زاده گفت: تولید و صادرات باید جایگزین واردات شود و البته وارداتی که به سمت تکنولوژی و ماشین آلات متمرکز باشد، به‌طور قطع فارغ از اشکال است. وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: برخی بر این باورند که چنانچه توافق حاصل شود، درهای کشور به سمت کالاهای وارداتی باز می‌شود، در حالی که در سه ماه ابتدای سال جاری، واردات کالاهای مصرفی ۳۰ درصد کاهش یافته و به سمت واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای پیش رفته‌ایم. وی اظهار کرد: البته واردات، ساده‌تر از صادرات است، آن هم در بازارهایی که مدت‌ها از آن فاصله داشته‌ایم، چراکه باید کالاها را به این بازارها بشناسانیم و با کالاهای رقابتی دنیا نیز رقابت کنیم، اما به هر حال من به این روند خوشبین هستم.
از سویی دیگر با نگاهی به آمارهای تجارت خارجی کشور در سال‌های گذشته می‌توان گفت در دوران سخت تحریم‌ها بازارهای هدف صادراتی ایران عمدتا کشورهای همسایه بوده است و طی سال‌های تصدی دولت یازدهم تغییری در کشورهای مقصد صادراتی ایران صورت نگرفته است، به‌طوری‌که طی سال‌های 92 و 93 و سه ماه نخست 94، کشورهای «چین»، «عراق»، «امارات متحده عربی»، «هند»، «افغانستان»، «ترکیه»، «ترکمنستان»، «پاکستان»، «مصر» ، « ایتالیا» و «جمهوری آذربایجان» جزو عمده مقاصد صادراتی کشور بوده‌اند.