خشکسالی، آب و صنعت ۳ کلید واژه‌ای هستند که سال‌ها است ذهن‌ها را درگیر خود کرده زیرا استفاده از آب در صنایع گوناگون امری لازم است و بدون این ماده حیاتی صنایع قادر به ادامه حیات نخواهند بود.
البته ذهنیت افکار عمومی به نحوی سازمان یافته که صنایع را عامل خشکسالی و مانع رونق کسب‌وکار خود می‌دانند اما آنچه در حال حاضر از اهمیت برخوردار است استفاده از راهکارهای گوناگون برای کاهش مصرف آب در صنعت فولاد است. در ایران که سال‌هاست درگیر دوره خشکسالی است این مشکل به‌صورت جدی‌تری نمایان شده به‌ویژه اینکه بخش عمده‌ای از تولید فولاد در مرکز کشور که بیشترین تاثیر را از خشکسالی‌های اخیر متحمل شده، مستقر است و این امر بر کیفیت زندگی مردم در استان‌های مرکزی کشور تاثیر منفی گذاشته است. ازجمله استان اصفهان که به تنهایی بار فولاد کشور را تا حد زیادی بر دوش می‌کشد.
با پیش‌بینی کارشناسان هواشناسی از ادامه دوره خشکسالی در ایران و با گوشه چشمی به گشایش‌های احتمالی بعد از برجام در حوزه تامین آب برای صنایع فولادی به سراغ کارشناسان رفته‌ایم تا ببینیم ممکن است چه اتفاقاتی برای تامین آب در مرکز کشور برای صنایع رخ دهد؟
حمیدرضا فولادگر، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی گفت: اصفهان به‌دلیل وجود ۲کارخانه مهم فولادسازی کشور یعنی فولاد مبارکه و ذوب‌آهن و شرکت‌های خصوصی دیگر که از ظرفیت‌های کمتری برخوردارند قطب صنعت فولاد کشور به شمار می‌آید و ۶۰درصد ظرفیت تولید فولاد کشور مربوط به اصفهان است.
وی می‌افزاید: در فولادسازی مسائل استانی مطرح نیست بلکه اهمیت فولاد و حل مسائل فولاد اهمیت دارد زیرا فولادسازی پروژه ملی است و حتی گزینش نیروها هم از سراسر کشور انجام می‌شود، آگهی‌ها سراسری است و مالیات‌ها هم به خزانه واریز می‌شود.
وی خاطرنشان میکند: تنها مسئله‌ای که حکم استانی دارد مسائل زیست‌محیطی و آلایندگی است که در منطقه و اطراف ایجاد میکند و در استان باید پیگیری شود.
فولادگر درباره اینکه چرا با وجود بحران آب این صنایع به اصفهان آمده، بیان میکند: احداث کارخانه ذوب‌آهن اصفهان در دهه ۴۰ آغاز شد و علت انتخاب این منطقه به خاطر آب زاینده‌رود بوده که این پروژه از سوی روس‌ها انجام شد.
وی خاطرنشان میکند: ذوب‌آهن از آب زاینده‌رود سهمیه دارد و در حقیقت یکی از علل احداث سد زاینده‌رود به خاطر تامین آب ذوب‌آهن بوده البته یک دلیل دیگر احداث این کارخانه در اصفهان نزدیکی به معادن بزرگ سنگ‌آهن در چغارت و چادرملو بود بنابراین احداث کارخانه فولاد در جایی که نزدیک به آب و معادن سنگ‌آهن باشد، منطقی بوده است.
نماینده مردم اصفهان درباره اینکه در حال حاضر برای مشکل کم آبی چه باید کرد، می‌گوید: باید دید اگر اکنون گروهی می‌آمدند تا اینجا را مکان‌یابی کرده و برای آن طرح توجیهی در نظر بگیرند آیا باز هم همین منطقه را انتخاب می‌کردند؟ منطقه‌ای که ذوب‌آهن در آن احداث شده یکی از حاصلخیزترین مناطق استان است که برنج آنجا بسیار مرغوب است و بسیاری از اصفهانی‌ها مصرف این برنج به دیگر برنج‌ها ترجیح می‌دهند اما این منطقه کشاورزی در حال حاضر به منطقه صنعتی تبدیل شده اگر خودمان قرار بود در این‌باره تصمیم‌گیری کنیم ترجیح می‌دادیم ذوب‌آهن در جای دیگری باشد. به گفته وی؛ در حال حاضر در کشور و استان بحران آب وجود دارد اما زمانی جمعیت استان و بهره‌برداران آب چه برای شرب و چه برای کشاورزی از آب سد زاینده‌رود استفاده می‌کردند
فولادگر افزود: تونل اول کوهرنگ قبل از انقلاب و به‌وسیله روسیه زده شد که حقابه ذوب‌آهن از این قسمت بوده ولی تونل دوم را جمهوری اسلامی احداث کرده، بنابراین براساس قراردادها آنچه به دیگران می‌توان واگذار کرد از تونل دوم امکانپذیر است. وی تصریح کرد: در سال‌های اخیر میزان جمعیت افزایش یافته در نتیجه بر تعداد بهره‌برداران آب افزوده شده همچنین از یک سو چاه‌های غیرمجاز حفر شده و از سوی دیگر برداشت‌های بی‌رویه موجب کاهش آب استانی شده است.
فولادگر درباره اینکه در وضعیت فعلی ذوب‌آهن و فولاد مبارکه چه کار باید کنند، گفت: این ۲ کارخانه بزرگ باید پول آب خود را به قیمت واقعی پرداخت کنند و در صندوقی که از سوی شورای عالی آب هم تصویب شده ذخیره کرده و نام آن را صندوق خسارت خشکسالی بگذارند، هر زمان که آب بود از آن استفاده کرده و زمانی که آب نباشد خسارت آن را پرداخت کنند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: این ۲کارخانه باید طرح بازیافت آب و پساب‌های خود را هم‌مدرن کنند زیرا هر چه در این زمینه سرمایه‌گذاری بیشتری انجام شود کمتر دچار مشکل می‌شوند.
وی در پاسخ به این سوال که امکان استفاده از طرح انتقال آب خلیج‌فارس به «گل‌گهر» و «چادرملو» برای تامین آب فولاد مبارکه و ذوب‌آهن است یا نه؟ اظهار کرد: این کار برای کشاورزی و شرب به صرفه نیست چراکه هزینه شیرین کردن آب بالا است اما برای صنعت چون قرار است بخش خصوصی وارد عمل شود نه دولت به نفع آنها است. البته این طرح برای گل‌گهر صرفه دارد اما مشخص نیست این‌کار برای کارخانه‌ها هم اقتصادی باشد یا نه.
برداشت آب زاینده‌رود از سوی فولاد مبارکه
این کارخانه باید برای مقابله با کم آبی و تامین آب مورد نیاز صنعت‌شان برنامه‌هایی دارند.
مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان می‌گوید: سهم برداشت فولاد از ۱/۵میلیارد مترمکعب آب زاینده‌رود در اوج مصرف ۲۹میلیون مترمکعب و در مجموع ۱/۹درصد آب زاینده‌رود است.
بهرام سبحانی با اشاره به اینکه خشکی زاینده‌رود غم بزرگی برای اصفهان است، اظهار کرد: متاسفانه در چند سال گذشته زاینده‌رود دچار کم‌آبی شده و با توجه به صنعتی بودن استان اصفهان، انگشت اتهام به سمت صنایع رفته که آنها عامل خشکی رودخانه هستند.
وی با بیان اینکه باید سهم صنعت در مصرف آب استان را به‌طور دقیق محاسبه کرد، می‌افزاید: سهم آب در دنیا در بخش کشاورزی ۷۰درصد، صنعت ۱۸درصد و خانگی ۱۲درصد است که در ایران این سهم ۹۲/۵ برای کشاورزی، ۶/۱۳ برای شرب و ۱/۲۴ برای صنعت برآورد شده است.
وی با بیان اینکه ظرفیت تولید فولاد استان در سال ۷۰، معادل ۲/۴میلیون تن بوده است، می‌گوید: در سال ۷۰ مصرف آب فولاد مبارکه ۴۰میلیون مترمکعب برابر با ۱۶/۷مترمکعب برتن بوده که اکنون به ۵/۶ مترمکعب بر تن رسیده است.
سبحانی با اشاره به اقدامات فولاد مبارکه برای مصرف بهینه آب ازجمله ایجاد تصفیه‌خانه، اظهار میکند: در این زمینه فولاد مبارکه قراردادهایی با شهرهای همجوار خود همچون مبارکه، زرین‌شهر و طالخونچه برای جمع‌آوری و تصفیه پساب‌های شهری با سرمایه‌گذاری ۱/۶۴۵میلیارد ریال برای تامین یک سوم آب مورد نیاز خود منعقد کرده است.
برداشت ۱۵ مترمکعب آب برای زاینده‌رود
مهرداد اسماعیلی، مدیر آبرسانی ذوب‌آهن اصفهان نیز می‌گوید: از مجموع یک‌میلیارد و ۴۰۰میلیون مترمکعب آب مصرفی در سال آبی گذشته (مهر سال ۹۳ تا مهر سال ۹۴)، حدود ۱۸ میلیون مترمکعب میزان کل مصرف آب ذوب‌آهن اصفهان بوده است.
این در حالی است که افکار عمومی بر این باورند که اعداد و ارقام بسیار فراتر از این آمارها است، در حالی که اینچنین نیست. وی درباره مقایسه میزان تولید این شرکت و در کنار آن مصرف آب، تصریح میکند: ذوب‌آهن در سال‌های۷۸- ۷۷ به ازای تولید هر تن فولاد، حدود ۱۵ مترمکعب آب از رودخانه برداشت می‌کرد که این رقم در سال ۹۳ به ۶ مترمکعب کاهش یافت که نشان‌دهنده کاهش حدود ۵۰درصدی برداشت آب است این کاهش ادامه خواهد داشت تا بتوانیم از این نعمت ارزشمند استفاده بهینه‌تری کنیم.
اسماعیلی در پاسخ به این سوال که برای آبیاری فضای سبز ۱۶هزار هکتاری ذوب‌آهن اصفهان از چه مکانیزمی استفاده می‌شود، می‌گوید: از ۱۶هزار هکتار فضای سبز شرکت که در بین سایر صنایع کشور منحصربه‌فرد است تنها ۲ هزار هکتار آن با روش قطره‌ای و غرقابی آبیاری می‌شود و مابقی به صورت دیم هستند. به‌طور تقریبی تمام آب مصرفی در فضای سبز از پساب تصفیه‌شده تامین می‌شود. این در حالی است که عموم بر این باور هستند که در ذوب‌آهن اصفهان تنها حدود ۱۰۰میلیون مترمکعب آب، برای آبیاری فضای سبز شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی اظهار میکند: درحال حاضر میزان مصرف آب به ازای هرتن فولاد در شرکت ذوب‌آهن در مقایسه با میانگین جهانی قابل قبول است ولی با توجه به شرایط منطقه و کاهش منابع آب لازم است اقدامات بیشتری به منظور کاهش مصرف آب انجام داد. در این زمینه پروژه تصفیه‌خانه پساب صنعتی در دست احداث است که با اتمام آن حدود ۲۰درصد از برداشت آب از رودخانه کاسته می‌شود.
استفاده از استاندارد برای مصرف آب
مهدی تولائیان، معاون خرید شرکت فولاد مبارکه نیز در این زمینه بیان میکند: تجارب و روش‌های استفاده آب در چرخه تولید فولاد مبارکه از کشورهای اروپایی الگوبرداری شده و در حال استفاده است. مهدی تولائیان استانداردهای جهانی مصرف آب در صنعت حدود ۱۵ مترمکعب به ازای تولید یک تن فولاد است که در حال حاضر استاندارد فولاد مبارکه کمتر از۵ مترمکعب است که اگر میزان مصرف نورد سرد و نیروگاه شرکت را از آن کم کنیم، در آن صورت مصرف آب فولاد مبارکه برای تولید فولاد خام و ورق به ازای هرتن تولید به ۳/۶مترمکعب کاهش می‌یابد.
تولائیان می‌افزاید: در طول ۱۰ سال گذشته پروژه‌های متعددی در فولاد مبارکه در زمینه تصفیه و بازچرخانی دوباره آب در چرخه تولید تعریف و اجرا شده که احداث تصفیه‌خانه شیمیایی برای تصفیه پساب‌های واحد قلع‌اندود و گالوانیزه، بازچرخانی آب در تصفیه خانه واحد ۲۱، سیستم‌هایی که در واحد کولینگ تاور تعریف و به‌کار گرفته شده است، همچنین خرید پساب‌های شهری شهرستان‌های زرین‌شهر و مبارکه و سرمایه‌گذاری ۳۰۰میلیارد تومانی در این بخش از این اقدامات بوده است.
منبع:گسترش صمت