آمارهای گمرک از تجارت خارجی کشور، از مثبت بودن تراز تجاری سال 94 حکایت دارد که به نوع خود در تاريخ تجارت خارجي ایران بی سابقه بوده است. اگر چه این امر را می‌توان علامتی مثبت در بخش بازرگانی کشور دانست اما با این وجود آمارها نشان می‌دهد که در سال 94 هم صادرات و هم واردات کشور در سطح پایین تری از سال ماقبل آن قرار دارد که مستلزم آن است در سال 95، با بهبود ساختارهای تجاری این روند تغییر کند. براساس آمارهای گمرک، صادرات غیرنفتی کشور (با احتساب میعانات گازی) در سال 94 معادل 42میلیارد و 415 میلیون دلار (93 میلیون و 520 هزار تن) رقم خورده که نسبت به رقم مشابه سال گذشته افت ارزشی بیش از 16 درصدی و افت وزنی هفت درصدی را تجربه کرده است.
بر این اساس با توجه به رقم هدف گذاری شده 1/ 61 میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی کشور در سال 94، می‌توان گفت در این سال سهمی معادل 69 درصد رقم هدف‌گذاری شده، محقق شده است. واردات کشور نیز در سال 94 معادل 41 میلیارد و 499 میلیون دلار (35 میلیون و 70 هزار تن) ثبت شده که نسبت به رقم مشابه در سال 93 افت ارزشی 5/ 22 درصدی و افت وزنی 5/ 18 درصدی را به خود دیده است. بر اساس آمارها می‌توان گفت، در سال گذشته شاهد افزايش ميانگين قيمت كالاهاي صادراتی کشور بوديم كه از كاهش نسبتا محسوس خام‌فروشي حكايت دارد؛ به‌طوري‌كه متوسط قيمت هر تن كالاي صادراتي كشور در سال گذشته به ۴۶۱ دلار رسيد و 22/ 1 درصد افزايش يافت. همچنين متوسط قيمت هر تن كالاي وارداتي به يك هزار و ۱۸۳ دلار رسيد كه نسبت به رقم مشابه سال 93، معادل ۵درصد كاهش داشته و نشان مي‌دهد سهم مواد اوليه از واردات ایران در سال گذشته افزايش يافته است. همچنین در سال 94، حجم تجارت خارجی کشور معادل 83 میلیارد و 914 میلیون دلار ثبت شده و تراز تجاری کشور نیز مازاد 916 میلیون دلاری را تجربه کرده است. «افت قیمت نفت و به تبع آن افت قیمت سایر کالاها» و «انتظار فعالان اقتصادی به برداشته شدن تحریم ها» در سال 94 را می‌توان دو عامل مهم کاهش تجارت خارجی کشور در سال 94 دانست.
بررسي اقلام عمده كالاهاي صادراتي كشورمان در سال 94 نشان مي‌دهد جايگاه ميعانات گازي در ميان كالاهاي صادراتي به‌شدت افت داشته است؛ به‌طوری‌که سال گذشته 5/ 52 درصد صادرات ميعانات گازي افت داشته و تاثير قابل‌توجهي بر افت صادرات غيرنفتي كشور گذاشته كه تحت تاثير نوسانات شديد قيمت نفت صورت گرفته است. با اين وجود صادرات انواع محصولات پتروشيمي و ساير كالاها با روند كاهشي بسيار كمتري مواجه بوده و فقط ۲ درصد كاهش داشته است كه البته در صورت تفكيك محصولات پتروشيمي از ساير كالاها شاهد افزايش صادرات پتروشيمي‌ها هم خواهیم بود. در مجموع عمده كالاهاي صادراتي به ترتيب شامل گازهاي نفتي و هيدروكربورهاي گازي شكل مايع شده به ارزش یک میلیارد و 572 میلیون دلار و سهم 40/ 4 درصد از كل ارزش صادرات، پروپان مايع شده به ارزش یک میلیارد و 422 میلیون دلار و سهم ارزشی 98/ 3 درصدي از کل ارزش صادرات و قير نفت به ارزش یک میلیارد و 239 میلیون دلار با سهم ارزشی 47/ 3 درصدي از کل ارزش صادرات بوده است. عمده كالاهاي وارداتي كشور نیز به ترتيب شامل ذرت دامي به ارزش یک میلیارد و 405 میلیون دلار با سهم 39/ 3 درصدي از كل ارزش واردات، گندم خوراکی به ارزش 867 میلیون دلار با سهم ارزشی 09/ 2 درصدي، لوبياي سويا به ارزش 728 میلیون دلار با سهم ارزشی 75/ 1 درصدي، برنج به ارزش 680 میلیون دلار با سهم ارزشی 64/ 1 درصدي و كنجاله سويا به ارزش 672 میلیون دلار و سهم ارزشی 62/ 1درصدي قرار دارد.
عمده‌ترين كشورهاي واردكننده و صادركننده
همچنین در سال 94 به ترتيب كشورهاي چين، عراق، امارات متحده عربي، افغانستان و هند عمده‌ترين خريداران كالاهاي ايراني بوده‌اند كه سهم كشورهاي امارات متحده عربي و افغانستان از كالاهاي صادراتي ايران در مقايسه با سال ۱۳۹۳ افزايش داشته و سهم هند نيز تقریبا ثابت مانده است؛ اما سهم چين از كالاهاي صادراتي ايران بيش از ۲۳ درصد كاهش داشت. براساس آمارها در سال 94، صادرات ایران به چین معادل هفت میلیارد و 227 میلیون دلار بوده که از ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور (بدون احتساب میعانات گازی) سهمی معادل 20 درصد را به خود اختصاص داده است. همچنین سهم ارزشی صادرات ایران به عراق 17 درصد، سهم ارزشی صادرات ایران به امارات متحده عربی 14 درصد، سهم صادرات به افغانستان 7 درصد و سهم ارزشی صادراتی ایران به هند از کل ارزش صادرات 94 نیز معادل هفت درصد رقم خورده است. عمده‌ترين كشورهاي صادركننده كالا به ايران در سال گذشته نيز به ترتيب شامل چين، امارات متحده عربي، كره جنوبي، تركيه و سوئيس بوده‌اند كه مهم‌ترين نكته در اين خصوص كاهش ۱۸ درصدي واردات كالاي چيني به ایران در سال ۱۳۹۴ بوده است. همچنين آمارها نشان مي‌دهد سهم سوئيس به‌عنوان كشوري كه محل انجام معاملات كالاهاي ساير كشورها در آنجا بوده از تجارت خارجي كشورمان به ميزان ۵ درصد افزايش يافته و سهم امارات متحده عربي در انجام معاملات كالاهاي وارداتي به ايران نیز ۳۶ درصد كاهش داشته است. بر این اساس سهم واردات ایران از چین از ارزش کل واردات کشور در سال 94، معادل 25 درصد بوده و سهم ارزشی واردات ایران از امارات متحده عربی 19 درصد، از جمهوری کره 9 درصد، از ترکیه هفت درصد و از سوئیس 6درصد بوده است.
همچنین در سال ۱۳۹۴ با اجرايي شدن سياست جلوگيري از واردات خودروهاي بالاي ۲۵۰۰ سي‌سي يا لوكس و چشم‌پوشي دولت از درآمدهاي حاصل از آن، واردات خودرو بيش از ۵۰ درصد كاهش يافت و تعداد ۵۱ هزار و ۵۲۲ دستگاه انواع خودرو وارد كشور شد. ميزان واردات خودرو در سال ۱۳۹۳ به تعداد ۱۰۳ هزار و ۹۱۸ دستگاه بود. از سوي ديگر، ارزش واردات خودرو هم كاهش قابل‌توجهي داشت و با 43 درصد كاهش به يك‌ميليارد و ۲۳۰ ميليون دلار رسيد. در سال ۱۳۹۳ به ميزان ۲ ميليارد و ۱۵۱ ميليون دلار صرف واردات انواع خودرو شده بود.
منبع:دنیای اقتصاد