بلوک سهام ذوب‌آهن برای چهارمین‌بار در فرابورس ایران عرضه می‌شود. سازمان خصوصی‌سازی بلوک سهام ذوب‌آهن را به وکالت از صندوق بازنشستگی فولاد می‌فروشد.
سازمان خصوصي‌سازي قبلا در 2نوبت يعني در اول اسفند سال94 در فروش 35درصدي سهام ذوب‌آهن و در 30خرداد سال95 در فروش 73درصدي سهام اين شركت ناكام مانده بود.
جزئيات عرضه جديد
در جريان دور تازه عرضه، قرار است ۱۶.۷۵درصد سهام ذوب‌آهن واگذار شود. اين بلوك سهام پيش از اين در 3نوبت، به‌ترتيب در تاريخ 26آبان و 29آذر سال 95 و 10تير سال‌جاري عرضه شده بود، اما هيچ‌كدام از اين عرضه‌ها موفق نبود. طبق اطلاعيه فرابورس ايران، اين بلوك سهام روز دوشنبه 13شهريور عرضه مي‌شود.
در جريان اين عرضه 5ميليارد و 556ميليون سهم ذوب‌آهن به قيمت پايه هر سهم 81تومان، به حراج گذاشته مي‌شود. عرضه قبلي دهم تير امسال انجام شد، در آن زمان قيمت پايه هر سهم ذوب‌آهن براي فروش 85تومان و ارزش كل سهام قابل فروش 472ميليارد تومان تعيين شده بود اما در چهارمين عرضه، هم شرايط پرداخت ساده‌تر شده و هم قيمت فروش 22ميليارد تومان كاهش يافته تا شايد اين بار كسي براي خريد اين بلوك سهام ترغيب شود.
طبق اطلاعيه منتشر شده در فرابورس، رقم معامله به دو طريق يكجا و نقد، يا نقد و اقساط قابل پرداخت است. در شرايط اقساطي 15درصد مبلغ نقدي دريافت مي‌شود و مابقي در اقساط مساوي شش‌ماهه طي 4سال با نرخ 13درصد قابل پرداخت است. ذوب‌آهن بهمن‌ماه پارسال سرمايه ثبت شده خود را 322درصد افزايش داد اين افزايش سرمايه از محل تجديد ارزيابي دارايي‌ها انجام گرفت به اين ترتيب سرمايه ذوب‌آهن از 786ميليارد تومان به 3هزار و 318ميليارد تومان رسيد.
بحران مالي در صندوق‌هاي بازنشستگي
اما در دور جديد تلاش‌ها براي فروش سهام ذوب‌آهن، اصلاح ساختار يكي از صندوق‌هاي بازنشستگي بحران‌زده در اولويت قرار گرفته است. صندوق بازنشستگي فولاد با كمك سازمان خصوصي‌سازي سعي دارد 16.75درصد سهام اين شركت را بفروشد تا به اوضاع مالي خود سر و ساماني دهد. دولت به‌تازگي هشدارها در مورد بروز بحران مالي در صندوق‌هاي بازنشستگي را جدي گرفته است.
گفته مي‌شود كميته‌هاي ويژه‌اي مسئول تدوين برنامه اصلاح ساختار صندوق‌هاي بازنشستگي شده‌اند. وزير سابق اقتصاد در خرداد‌ماه امسال، با صدور حكمي رئيس سازمان بورس را در رأس مهم‌ترين كميته اصلاح نظام بنگاه‌داري در صندوق‌هاي بازنشستگي قرار داد. گفته مي‌شود اين كميته پيشنهاد داده؛ صندوق‌هاي بازنشستگي براي خروج از بحران، راهكار خروج از بنگاه‌داري را پي بگيرند و به‌تدريج ساختارشان را به صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري تغيير دهند.
از طرف ديگر اوايل خرداد‌ماه امسال جلسه شوراي راهبردي وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي به رياست علي ربيعي و با حضور مديران عامل 4صندوق بازنشستگي و مديران عامل ۲۰هلدينگ تخصصي و ۲۰بنگاه بزرگ وابسته به اين هلدينگ‌ها برگزار شد. در اين جلسه مقرر شد صندوق‌هاي تأمين اجتماعي، بازنشستگي كشوري، حمايت و بازنشستگي كاركنان فولاد و صندوق بيمه اجتماعي روستاييان، كشاورزان و عشاير كه همگي زيرمجموعه وزارت كار هستند، با هدف خروج از بنگاه‌داري، به فروش سهام شركت‌هاي زيرمجموعه خود اقدام كنند.
علي ربيعي، وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي در ماه‌هاي اخير بارها از برنامه فروش سهام شركت‌هاي وابسته به صندوق‌هاي بازنشستگي در بورس و فرابورس دفاع و تأكيد كرده كه اين اقدام با هدف اصلاح نظام صندوق‌هاي بازنشستگي صورت مي‌پذيرد.
آمار صندوق‌هاي بازنشستگي
طبق آمارهاي به نسبت دقيق، 18صندوق بازنشستگي در چارچوب اقتصاد ايران فعاليت مي‌كنند كه مهم‌ترين و بزرگ‌ترين آنها صندوق بازنشستگي تأمين اجتماعي، صندوق بازنشستگي كشوري و صندوق بازنشستگي بانك‌ها هستند. براساس گزارش‌هاي غيررسمي، اغلب صندوق‌هاي بازنشستگي فعال در ايران يا عملا ورشكسته‌اند يا به مرز ورشكستگي نزديك شده‌اند. چندي پيش وزير كار ارزش كل 4صندوق بازنشستگي زيرمجموعه اين وزارتخانه را ۱۱۰هزار ميليارد تومان اعلام كرده بود.
حجت‌الله ميرزايي، معاون وزير كار هم، مجموع دارايي‌هاي 18صندوق بازنشستگي فعال در اقتصاد ايران را ۲۵۰هزار ميليارد تومان اعلام كرده كه ۱۶۵هزار ميليارد تومان آن شامل طلب صندوق‌ها از دولت است. در اين ميان صندوق بازنشستگي كشوري و تأمين اجتماعي ۹۰درصد فعاليت بازار صندوق‌هاي بازنشستگي را به‌خود اختصاص داده‌اند.
در ميان صندوق‌هاي بازنشستگي، صندوق تأمين اجتماعي عموم كارگران، صندوق بازنشستگي كشوري اغلب كارمندان دولت و صندوق كشاورزان، روستاييان و عشاير نيز جمعيت روستايي كشور را تحت پوشش قرار مي‌دهند. صندوق‌هاي بازنشستگي سازمان بنادر و دريانوردي، شركت ملي صنايع مس ايران، كاركنان بانك‌ها، صندوق حمايت و بازنشستگي آينده‌ساز، شهرداري تهران، تأمين آتيه، رفاه و آسايش كاركنان سازمان صدا و سيما، نيروهاي مسلح، كاركنان صنعت نفت و فولاد ايران هم از ديگر صندوق‌هاي بازنشستگي فعال در اقتصاد ايران هستند.
در مرز بحران
آمارها نشان مي‌دهد كه در صندوق بازنشستگي كشوري با يك ميليون و ۲۶۸ هزار مستمري‌بگير، ۷۶درصد مستمري‌ها را دولت پرداخت مي‌كند. صندوق تأمين اجتماعي نيروهاي مسلح هم با ۶۷۰ هزار بازنشسته، ۹۸درصد حقوق مستمري‌بگيران خود را با كمك دولت تسويه مي‌كند. در مورد ساير صندوق‌ها هم اوضاع چندان مناسب نيست.
آنگونه كه از آمار و ارقام برمي‌آيد، صندوق بازنشستگي كشوري از نقطه سربه‌سري خود گذشته و صندوق تأمين اجتماعي هم به نقطه سربه‌سري نزديك است. وخامت اوضاع در مورد اين دو صندوق زماني روشن‌تر مي‌شود كه بدانيم تعداد كل مستمري‌بگيران از صندوق‌هاي تأمين اجتماعي و كشوري نزديك به ۵ ميليون نفر است. از 3سال پيش به‌دنبال افزايش بحران در صندوق‌هاي بازنشستگي، دولت بخش عمده مطالبات بازنشستگان را با حداقل حقوق و دستمزد پرداخت كرده است.
اين موضوع، هم بر درآمد بازنشستگان تأثير عمده‌اي داشته و هم سطح رفاه اقتصادي آنها را به‌شدت تضعيف كرده است. اوايل سال‌جاري عبدالناصر همتي، رئيس‌كل بيمه مركزي ضمن اعلام هشدار در مورد بحران مالي صندوق‌هاي بازنشستگي گفت: من نگران رشد بدون نظارت و بي‌برنامه صندوق‌هاي بازنشستگي هستم زيرا احتمال ورشكستگي آنها قريب‌الوقوع است و اين معضلي مهم و بلندمدت است.
دلايل بحران
طبق پژوهش‌هاي انجام‌شده مشكل صندوق‌هاي بازنشستگي، عمدتا ساختاري است. اين موضوع به افزايش هزينه‌هاي مالي منجر شده است. حجت‌الله ميرزايي، معاون وزير كار با بيان اينكه تعهدات بسياري متوجه شركت‌هاي حاضر در سبد صندوق‌هاي بازنشستگي شده، اعتقاد دارد:
بسياري از بنگاه‌هاي موجود در قالب رد ديون به آنها واگذار شده و اغلب زيان‌ده هستند. علاوه براين صندوق‌هاي بازنشستگي عمدتا از رويه‌اي تحميلي در سرمايه‌گذاري‌هايشان پيروي كرده و در نتيجه نتوانسته‌اند بازده مناسبي به‌دست آورند؛ محمود اسلاميان، مديرعامل صندوق بازنشستگي كشوري در تأييد اين ادعا مي‌گويد: براساس بررسي‌هاي انجام شده ۲۸تصميم براي صندوق‌ها در ۴۰ سال گذشته اتخاذ شده كه بار مالي زيادي را به آنها تحميل كرده است.
داستان بي‌سرانجام حضور خارجي‌ها در ذوب‌آهن
پيش از اين چندبار شايعه فروش بلوك‌هاي مديريتي سهام ذوب‌آهن به سرمايه‌گذاران خارجي مطرح شده بود؛ چنان كه قرار بود در جريان عرضه روز اول اسفند94 بلوك 35.1درصدي از سهام اين شركت به سرمايه‌گذاران خارجي واگذار شود. در آن زمان از سرمايه‌گذاران ژاپني به‌عنوان مشتريان بالقوه سهام ذوب‌آهن ياد مي‌شد.
در جريان عرضه خرداد1395 هم شايعه حضور مشتري تركيه‌اي مطرح شد اما اين سرمايه‌گذار هم قبل از روز عرضه جا زد تا بلوك ۷۳درصدي سهام ذوب‌آهن به فروش نرسد. اما 2روز پس از اين ماجرا از ماجراي حضور ۲سرمايه‌گذار يكي از كره‌جنوبي و ديگري از لوكزامبورگ براي خريد سهام ذوب‌آهن اصفهان رونمايي شد اما اين ماجرا هم به سرانجامي نرسيد.