یکی از مشکلاتی که همچنان صنعت فولاد با آن دست به گریبان است، نبود سرمایه در گردش مناسب در واحدهای تولیدی در این صنعت است.
موضوعی که سبب شده بسیاری از واحدها با قدرت مالی و رقابت‌پذیری ضعیف در بازار فعالیت داشته باشند. واحدهای تولیدی از یک‌سو به دلیل نوسان نرخ ارز جرأت دریافت تسهیلات ارزی را ندارند و ازسوی دیگر نیز تسهیلات ریالی نیز چندان توانی به آنها نمی‌بخشد. هرچند به گفته کارشناسان یکی از مزیت‌های کشور ما در تولید فولاد وجود انرژی ارزان‌قیمت است اما اگر نرخ انرژی را با نبود سرمایه در گردش مناسب در نظر بگیریم، انرژی مزیت خود را از دست می‌دهد و درنهایت سبب کاهش قدرت رقابت‌پذیری در واحدهای تولیدی می‌شود.
هیچ واحدی جرأت دریافت تسهیلات ارزی را ندارد
نحوه ارائه تسهیلات‌دهی به واحدهای تولیدی در صنعت فولاد بسیار مهم است. درباره گردش مالی واحدهای فولادی و نحوه تسهیلاتی که این واحدها دریافت می‌کنند، بابک نظری مدیر بهره‌برداری و عضو هیات‌مدیره چدن‌سازان اصفهان اظهار کرد: در صنایع فولاد آن دسته از تولیدکننده‌هایی که شمش یا مواد اولیه آلیاژی بالایی مصرف نمی‌کنند غیر از قطعات یدکی و مصرف الکترود و مواد اولیه‌ای مثل فروآلیاژهای سیلیسی و فرومنگنز که وارداتی است، به نسبت نیازمند گردش مالی متوسطی هستند، هرچند در این واحدها نرخ انواع قراضه و نوسان آن در روند کاری آنها موثر است. یا برخی مواد موردنیاز این واحدها اگر کمیاب یا گران شود در قدرت مالی آنها تاثیرگذار خواهد بود، برای مثال باید الکترود را در نظر گرفت که در امسال کمیاب شده و به‌دنبال این اتفاق بهای آن افزایش پیدا کرد. این ماده نیز به نوبه خود بسیار تعیین‌کننده شد و اگر نتوان ارز آن را تامین کرد روند کار برای واحدها بسیار مشکل می‌شود. نظری در ادامه با اشاره به اینکه عمده فعالیت و تولید واحدهای فولادی مبتنی بر سرمایه در گردش آنهاست، گفت: از نظر منابع مالی با توجه به اینکه عمده تولید صنایع فولادی براساس سرمایه در گردش و مواد اولیه آنهاست، بنابراین سهم بالایی از نرخ تمام‌شده را مواد اولیه به خود اختصاص می‌دهد. وی با تاکید بر اینکه چگونه تامین سرمایه در گردش واحدهای فولادی موضوع مهمی به‌شمار می‌رود، گفت: اگر سرمایه در گردش واحدهای تولیدی از طریق وام با بهره بالا تامین شود در نرخ تمام‌شده تاثیرگذار است و سبب افزایش نرخ تمام‌شده و کاهش قدرت رقابت‌پذیری آنها می‌شود. مدیر بهره‌برداری و عضو هیات‌مدیره چدن‌سازان اصفهان در ادامه تاکید کرد: به‌ویژه شرکت‌های کوچکی که تا سقف ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن تولید دارند به‌طور معمول نیز سرمایه در گردش پایینی دارند و قراضه محدودی هم در اختیار دارند تا بتوانند نوسان نرخ آن را جبران کنند. به علاوه اینکه اگر این واحدها برای سرمایه در گردش خود وام بگیرند قدرت رقابت‌پذیری خود را از دست می‌دهند. نظری همچنین با توجه به نوسان نرخ ارز و تاثیر آن بر واحدهای تولیدی عنوان کرد: موضوع دیگر نوسان بهای ارز است. با توجه به نوسان نرخ ارز هیچ تولیدکننده‌ای جرأت گرفتن تسهیلات ارزی بلندمدت را ندارد، چراکه ممکن است در چند ماه آینده با کلی افزایش رشد بهای ارز روبه‌رو شود. وی در ادامه خاطرنشان کرد: واحدهای تولیدی در صورتی تمایل به دریافت تسهیلات ریالی دارند که خیلی سریع بتوانند آن را وارد عرصه تولید کنند، چراکه برای خرید موادی که قرار است دپو شود، این تسهیلات مقرون به‌صرفه نیست، برای مثال اگر قرار باشد ماده‌ای را خریداری کرده و تا ۶ ماه آینده در انبار نگه دارید، تسهیلاتی مقرون به‌صرفه خواهد بود که خیلی سریع بتوان آن را به متریال تبدیل کرده و وارد بازار کرد.
بی‌تحرکی بازار، عامل گردش پایین
در صنعت فولاد گردش مالی مناسبی وجود ندارد. این موضوع را فرهاد منفرد، مدیرعامل شرکت ایران غلتک عنوان کرد و گفت: برای آن دسته از فولادسازانی که در بالادست قرار دارند و واحدهای ذوبی دارند، نرخ قراضه آهن تعیین‌کننده نرخ فولاد می‌شود. اما مسئله این است که در قراضه آهن سامانه باثبات قیمت‌گذاری وجود ندارد. از آنجایی که واحدهای فولادسازی در کشور با کمبود قراضه روبه‌رو هستند این عامل باعث شده دچار نوسان‌هایی در نرخ تمام‌شده فولاد شوند. منفرد در ادامه خاطرنشان کرد: از آنجا که درحال‌حاضر پروژه‌های زیرساختی چندانی در کشور فعال نشده‌اند، سبب شده تحرک لازم در زمینه بازار فولاد ایجاد نشود. همچنان شکاف عرضه و تقاضا در صنعت فولاد وجود دارد که تمامی این مسائل سبب شناوری نرخ فولاد و درنهایت سبب شده واحدهای تولیدی فولاد با مشکل گردش سرمایه و نقدینگی روبه‌رو شوند. وی با تاکید بر این موضوع که صنعت فولاد از کمبود گردش نقدینگی در رنج است، عنوان کرد: کمبود نقدینگی سبب شده صنعت فولاد کشور حال بیمارگونه‌ای به خود بگیرد. ازسوی دیگر موضوع واحدهای تولیدی است که طرف حساب آنها شرکت‌های دولتی به‌شمار می‌روند، چراکه بسیاری از شرکت‌های دولتی به‌طور معمول پرداخت به‌موقع ندارند اما در مقابل شرکت‌های تولیدی و فولادی باید همان مبالغ طلب خود را به بنگاه یا سازمان‌های دیگر مثل تامین اجتماعی یا اداره دارایی پرداخت کنند. برای مثال اگر معوقه واحد تولیدی نزد شرکت‌های دولتی ۴ تا ۵ ماه باقی بماند، اداره دارایی تاخیر پرداخت را قبول نخواهد کرد و مبلغ خود را در صورت تاخیر با جریمه همان ماه وصول یا حساب تولیدکنندگان را مسدود خواهد کرد که این موضوع سبب می‌شود مطالباتی که باید به گردش دربیاید در یک نقطه‌ای قطع شود و گردش نقدینگی به‌راحتی جریان پیدا نکند. در نتیجه موجب می‌شود واحد فولادی نتواند مواد اولیه موردنیاز را فراهم کند و این مشکلات مانند یک زنجیره سبب ایجاد مشکلات دیگری می‌شود.مدیرعامل شرکت ایران غلتک یادآور شد: بی‌تحرکی بازار سبب گردش پایین نقدینگی واحدهای تولیدی شده است، از این‌رو برای افزایش تحرک بازار منتظر تحرک در بخش ساخت‌وساز و پروژه‌های دولتی در کشور است. در این زمینه نیز تسهیلات مسکن که قرار است ازسوی دولت ارائه شود، بی‌تاثیر نخواهد بود، چراکه قرار بر این شده که تسهیلات بالایی برای مسکن اختصاص داده شود که این امر می‌تواند انبوه‌سازان را به تحرک وا دارد و سبب افزایش تحرک بازار فولاد شود.
منفرد به عوامل خارجی که ممکن است موجب رونق بازار شود نیز اشاره کرد و گفت: ازسوی دیگر به‌دلیل سیاست‌های دولت چین و کاهش واحدهای فولادی این کشور و کاهش میزان تولید فولاد از ۸۰۰ میلیون تن به ۶۰۰ میلیون تن و همچنین کاهش قدرت دامپینگ این کشور، وضعیت صادراتی برای واحدهای داخلی ممکن است افزایش پیدا کند.
نقدینگی و تعامل مشکل اصلی فولاد
وی در ادامه تاکید کرد: اما در کل مشکل اصلی صنعت فولاد یکی گردش نقدینگی و دیگری نبود تعامل بین مجموعه‌های تولیدی با دولت ازسوی سازمان تامین اجتماعی و اداره دارایی است. این نبود هماهنگی همانند یک دومینو می‌تواند عمل کند و ممکن است سبب افتادن تمام واحدهای تولیدی یکی پس از دیگری شود. دولت اگر به فکر جی‌دی‌پی (تولید ناخالص داخلی) باشد باید بخش فولاد را در نظر بگیرد، چراکه می‌توان از طریق صنعت فولاد این جی‌دی‌پی را افزایش داد. از این‌رو اگر شرکت‌های خصوصی متوسط بتوانند تعاملی مناسبی با دولت داشته باشند چرخه صنعت فولاد به حرکت در خواهد آمد. اگر این چرخه ازسوی وزارتخانه‌ای مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت تقویت نشود، گردش نقدینگی ضعیف، بسیاری از واحدهای تولیدی فولاد را از چرخه تولید خارج خواهد کرد. مدیرعامل شرکت ایران غلتک در پایان خاطرنشان کرد: برخی طرح‌های فولادی نیمه‌تمام نیز به‌دلیل نبود نقدینگی متوقف شده‌اند و حمایتی از آنها نمی‌شود. اگر این واحدها نیز تکمیل شوند می‌تواند کمک شایان توجهی به این صنعت کند.