صنعت فولاد ایران به ۹.۱ میلیارد یورو جذب سرمایه گذاری نیاز دارد

 فولاد یکی از راهبردی ترین صنایع در جهان محسوب می شود، صنعتی که با گردش چرخ های آن بسیاری از صنایع دیگر همچون خودروسازی، صنایع فلزی، مسکن، پروژه های عمرانی و... به حرکت در خواهند آمد. ایران در سال های گذشته اگرچه در این صنعت رشد بسیاری را تجربه کرده است ولی بحران آب و خشکسالی، جا نمایی اشتباه بسیاری از واحدهای فولادسازی،عدم توازن چرخه کامل این صنعت در کشور، عدم جذب سرمایه مناسب خارجی برای کامل کردن چرخه و ... توسعه و رشد صنعت فولاد در کشور را با اما و اگر های بسیاری رو به رو سازد.

ايران در سال 1395 با توليد 5 / 18 و 3 / 17 ميليون تن فولاد خام و آهن اسفنجي به ترتيب در رتبه چهاردهم و دوم توليد کنندگان جهاني اين دو محصول قرار گرفت. درحالي که ظرفيت واحدهاي فولادسازي و آهن سازي کشور در سال گذشته به ترتيب 8 / 29 و 5 / 24 ميليون تن گزارش شده است. براساس طرح جامع فولاد کشور، ايران بايد در سال 1404 به ظرفيت توليد 55 ميليون تن فولاد دست يابد. براي اين منظور ظرفيت استخراج معادن سنگ آهن و واحدهاي کنسانتره سازي، گندله سازي و احياي مستقيم کشور بايد تا سال 1404 به ترتيب به 168 ، 86 ، 80 و 52 ميليون تن در سال برسد. اما براساس مجوزهاي صادر شده از وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنين روند پروژه هاي در دست اجرا، بروز کاستي هاي چشمگير در بخش هاي آهن سازي، کنسانتره سازي و گندله سازي، رسيدن به اين چشم انداز ناممكن خواهد بود.



ازطرف ديگر، محدوديت هاي جدي در تأمين منابع مالي پروژه ها، بي توجهي به مقياس توليد و صدور مجوزهاي غيرکارشناسي در زنجيره فولاد، جا نمايي نامناسب بسياري از پروژه ها و همچنين نبود توسعه متوازن زيرساخت های مورد نياز نسبت به واحدهای زنجيره فولاد، رسيدن به اين هدف را دشوار کرده است. اما باوجود این مشکلات کارشناسان راهکارهایی هم ارائه می دهند که شامل: اصلاح جا نمايي واحدهای در حال اجرا با درصد پيشرفت فيزيكي پايين و انتقال آنها به مناطق دارای مزاياي نسبي، تشكيل کنسرسيوم هاي بزرگ متشكل از واحدهايي در طول زنجيره فولاد به منظور رفع نگاه منطقه اي و بخشي نگري و تبيين رويكرد ملي گرايانه در اين صنعت، توجه ويژه به صادرات در حلقه هايي از زنجيره فولاد که کشور مزاياي نسبي دارد و همچنين تلاش جدی مسئولان کشور در توليد فولادهاي خاص با ارزش افزوده بالاتر است.

امروزه يكي از اساسي ترين پايه هاي اقتصادی کشورهاي جهان را صنايع آهن و فولاد تشكيل می دهند، به طوري که توليد و مصرف فولاد يكي از شاخص هاي اصلي توسعه يافتگي کشورها به شمار مي آيد. افزايش مصرف فولاد، افزايش توليد و رقابتي شدن بازار را به همراه داشته و توليدکنندگان را بر آن داشت تا با افزايش بهره وري و به کارگيري امكانات موجود، سهم بيشتري از بازار جهاني را به خود اختصاص دهند.

ايران با داشتن بيش از 1 / 3 ميليارد تن ذخاير قطعي و بيش از 6 / 4 ميليارد تن ذخاير زمين شناسي سنگ آهن، با 2 / 1 و 11 ميليارد تن ذخاير قطعي و زمين شناسي زغالسنگ و همچنين به عنوان رتبه دوم جهان در ذخاير گاز طبيعي، مزاياي نسبي چشمگيري در صنعت آهن و فولاد دارد. از طرف ديگر، سابقه پنجاه ساله اين صنعت در کشور، وجود نيروهاي متخصص بومي در صنعت توليد فولاد، مصرف روزافزون اين محصول در کشور و همچنين وجود بازار داخلي و منطقه اي مناسب، فرصت خوبی را براي پيشرفت در اين عرصه فراهم کرده است.



با اين حال براساس آمار سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران (ايميدرو)، ظرفيت توليد فولاد خام ايران در سال گذشته بالغ بر 8 / 29 ميليون تن بوده که نشان دهنده ضريب بهره وري 62 درصدي واحدهاي فولادسازي کشور است. سهم توليدکننده هاي دولتي و خصوصي در تملک واحدهاي فولادسازي به ترتيب 78 و 22 درصد است.

براساس ظرفيتهاي نصب شده کنوني (تا پايان سال 1395) ، مي توان دريافت در حلقه گندله سازي و کنسانتره سازي به ترتيب با 7 / 5 ميليون تن کمبود ظرفيت و 7 / 3 ميليون تن مازاد ظرفيت مواجهيم. ازاين رو لزوم توسعه واحدهاي گندله سازي کاملاً مشخص است که البته در اين زمينه اقدامات مؤثري انجام شد. به طوريکه در بهار 1396 واحد گندله سازي سنگان در استان خراسان رضوي با ظرفيت پنج ميليون تن وارد مرحله تست گرم شد. براساس پيشبيني ها، از سال آينده و با راه اندازي چند واحد گندله سازي در کشور، حلقه کنسانتره سازي به عنوان گلوگاه زنجيره توليد فولاد ظرفیت های خود را نشان خواهد داد.

اما در این بین يكي از بزرگترين چالش هاي پيش روي تحقق اهداف سند چشم انداز 1404 در صنعت فولاد، تأمين سرمايه مورد نياز براي تكميل و بهره برداري طرح ها است. ميزان سرمايه گذاري مورد نياز براي تكميل طرح ها در بخش کنسانتره سازي، گندله سازي، آهن سازي و فولادسازي به ترتيب حدود 2 ، 3 / 1 ، 7 / 1 و 8 / 3 ميليارد يورو و در مجموع حدود 1 / 9 ميليارد يورو برآورد شده است. بنابراين يكي از بزرگترين مشكلات پيش روي صنعت فولاد کشور براي دستيابي به اهداف سند چشم انداز 1404 ، نبود برنامه مدون براي تخصيص منابع مالي به واحدهاي در دست احداث است. ازطرف ديگر وجود تحريم هاي بين المللي عليه ايران و عدم تمايل ورود سرمايه گذاران بين المللي نيز از ديگر مشكلات پيش روي اين صنعت به شمار مي رود.



اما با وجود همه این مشکلات چاره اصلی و راهکارها چیست؟ با توجه به اهميت بسيار زياد دسترسي به آب براي تحقق اهداف تدوين شده در سند 1404 و همچنين بحران خشكسالي کشور و عدم امكان تأمين بيشتر آب از ذخاير زيرزميني، راهكارهايي ازجمله تصفيه پساب تصفيه خانه شهرها، استفاده مجدد از پساب هاي صنعتي و همچنين سرمايه گذاري بيشتر در حوزه شيرين سازي آب دريا مي تواند سبب حل مشكلات پيرامون آب شود. بي توجهي به موقعيت جغرافيايي براي احداث طرح هاي جديد در طول زنجيره توليد فولاد ممكن است آثار سوئي بر توجيه پذيري واحدهاي فولادی و همچنين بر اکوسيستم منطقه داشته باشد. علاوه براین ها افزايش انگيزه سرمايه گذاران خارجي براي توسعه زيرساخت هاي لازم اين صنعت به خصوص در بخش برق و حمل ونقل به منظور نزديک شدن به اهداف 1404 ضروري است.