دکتر احسان دشتیانه، عضو هیئت مدیره ذوب آهن اصفهان در یادداشت خود به چیلان ضمن برشمردن 5 عامل اصلی التهاب بازار فولاد کشور راهکارهایی را هم ارائه کرده است از جمله احیای اختیارات بورس کالا.
التهاب، هیجان، افزایش افسار گسیخته، رشد بی رویه، ترمز بریده شده قیمت ها و … کلماتی است که در این روزها زیاد می شنویم نه فقط در بازار فولاد بلکه در هر بازاری که کالا در آن بر اساس قیمت های جهانی ارزش گذاری می شود. کالایی که ارزش صادرات دارد و یا جایگزینی برای نوع وارداتی آن در دسترس بازار نیست. اما کمی عمیق به موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم چه اتفاقی افتاده و آیا واقعا این افزایش افسار گسیخته و بی رویه است یا خیر؟ و چه راهکارهایی برای بهبود شرایط بازار می توان به کار برد.
اثر روانی در اقتصاد ایران
در ابتدا باید توجه داشت در اقتصاد ایران هر اتفاقی بیشتر از اثر واقعی اش تحت تاثیر فضای روانی قرار می گیرد. البته این بدین معنی نیست که مثلا در اثر یک اتفاق سیاسی خاص (تحریم، FATF و ..) نمی بایست تغییری در ارزش پول ملی به وجود بیاید و این تاثیر غیرواقعی و صوری است بلکه بدین معنی است اگر اثر واقعی اقتصادی تحریم نفتی و به تبع آن کاهش درآمدهای ارزی دولت در واحد ارزش پول ملی در بازه فعلی و با توجه به نوسانات قبلی نرخ ارز باید ۱۰ واحد مثبت یا منفی باشد بر اثر فضای روانی این اتفاق بیش از ۱۰ واحد و با شیب سریعتری در یک بازه زمانی کوتاه مدت به وقوع می پیوندد. اما مسئله اینجاست که معمولا دولت تلاش می کند تا جلوی هر اتفاق عادی را با دخالت تحت عنوان تنظیم بازار بگیرد و این تفاوت دارد با معنای صحیح رگولاتوری ( تنظیم) بازار که در همه جای دنیا صرفا با ابزارهای تعریف شده همانند تعرفه، قوانین محدودکننده و ابزارهای تشویقی یا تنبیهی امری است طبیعی. در ایران اما تنظیم بازار متاسفانه تبدیل شده به مفهومی منفی که دخالت هیجان زده و غیر کارشناسی دولت را در ذهن متبادر می سازد.
دلایل اصلی افزایش قیمت فولاد
پیرامون بازار فولاد و شرایط امروزش ۵ دلیل عمده را می توان دلیل افزایش قیمت ها دانست:
-
حدود نیمی از تولید و مصرف فولاد ایران در حوزه فولاد تخت و از خانواده ورق می باشد. در چند ماه اخیر تصمیم به تغییر رویه فروش فولاد مبارکه بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسی این شرکت بزرگ که رهبر مطلق بازار ورق در کشور می باشد، باعث شده اکنون بازار کاملا از دست خارج شود و در نتیجه امروز هیچ کس نمی داند چه اتفاقی برای ورق می افتد و هیچ گونه دخالتی هم نمی تواند کنترل کننده بازار ورق باشد. در نتیجه به پیروی از قیمت ورق فولادی سایر مقاطع فولادی هم حرکت افزایشی خود را آغاز کردند.
-
کاهش ارزش پول ملی ( افزایش دلار) خود محرک افزایشی است که این افزایش نرخ ارز هم به صورت واقعی در بازار ارز اتفاق افتاده هم انتظار افزایش ناشی از تحلیل بودجه ۹۹ و به خصوص کسری قابل توجه پیش بینی شده توسط اقتصاد دانان مورد انتظار است. در حالی که همان طور که در مقدمه بیان شده آثار روانی این تحلیل عدد نرخ ارز مورد انتظار را از آنچه براساس مولفه های اقتصادی پیش بینی می شود بالاتر می برد.
-
در مسئله گاز، کاهش برداشت از میدان های مشترک و محدویت صادرات میعانات گازی باعث گردیده تا تامین گاز کشور با محدودیت مواجه شود و همچنین در اوج فصل سرما آن هم فصل سرمایی متفاوت با آنچه در دهه اخیر داشته ایم و اولویت داشتن گاز مصرفی خانوار باعث محدودیت در تامین گاز مصرفی تولید کنندگان فولاد شده است و این برای کشوری که معکوس دنیا حدود ۸۰ درصد صنعت فولادش وابسته به گاز است، یعنی کاهش تولید و به تبع آن کاهش عرضه و افزایش قیمت.
-
افزایش تقاضای فصلی به منظور پرکردن انبارها در بازار سنتی آهن ایران در اثر انتظارات تورمی سال جدید که همیشه در اسفند ماه اتفاق می افتاد.
-
اما مهمترین دلیل به نظر بنده قیمت های غیرواقعی و دستوری قبلی است. وقتی کالایی را که در بازار یک قیمت دارد در بورس با کمتر از نصف آن قیمت به عنوان قیمت پایه عرضه می کنیم که خود این قیمت پایه معلوم نیست بر چه اساسی گذاشته شده است، در زمان های افزایش قیمت هجوم برای خرید به وجود می آید که قابل کنترل نیست.
اما راه حل چیست؟
به نظر نگارنده تنظیم بازار یک راه حل بیشتر ندارد و آن مشورت با خود تولید کنندگان و فعالان صنف است. مشورتی واقعی به منظور اعمال سیاست های ناشی از تصمیم مشترک در بازار فعلی. باید ستاد تنظیم بازار اختیار کامل تعیین قیمت عرضه و تقاضا را به بورس کالا بسپارد و کلیه محدودیت های صادراتی و عرضه دستوری با نرخ های غیر واقعی را لغو نماید و مطابق با فرمول بورس کالا قیمت گذاری بر اساس حاشیه بازار و قیمت جهانی صورت پذیرد اما سقف رقابت هم مثل سابق با محدودیت روزانه همراه باشد و قیمت هر روز براساس قیمت کشف شده روز قبل تعیین گردد. البته همان طور که گفته شد مشروط بر اصلاح قیمت پایه. در نتیجه خود به خود عطش خرید کاهش خواهد یافت و با پایان فصل سرما و رفع محدودیت گاز و تثبیت احتمالی قیمت ارز بعد از فشارهای روانی، بازار فولاد روی آرامش خواهد دید.