چالش اصلی این است که چین بزرگترین صادرکننده جهان به ارزش 2200 میلیارد دلار و بزرگترین واردکننده جهان به ارزش 2 هزار میلیارد دلار است. بنابراین هنگامی که این کشور دچار مشکل می شود، اقتصاد جهان به لرزه می افتد.
پیش بینی می شود وضعیت بازار آهن و فولاد در ادامه سال 2015 به همین منوال ادامه داشته و افق روشنی در زمینه افزایش مصرف فولاد در چین و حتی برای سایر کشورهای حوزه آسیا و خاورمیانه مشاهده نمی شود چراکه وضعیت مسکن و پروژه های عمرانی به عنوان پرمصرف ترین بخش در زمینه فولاد در هاله ای از ابهام قرار دارد.
ازسوی دیگر شاهد خروج سرمایه از بورس و بازار چین به دلیل ضرر گسترده ای که بسیاری از سرمایه گذاران در بورس چین متحمل شده اند، هستیم که این عامل سبب تشدید رکود اقتصادی شده است.
سال 2016 نیز وضعیت آهن و فولاد مشابه سال جاری میلادی خواهد بود البته برخی معتقدند قیمت های سنگ آهن پایین تر از قیمت های سال 2015 بوده و به همین نسبت بهای فولاد هم کاهش خواهد یافت و برخی نیز عکس این موضوع را پیش بینی می کنند.
تعیین دقیق این موضوع به فاکتورهایی برمی گردد که مهم ترین آنها وضعیت رشد اقتصادی کشور چین است.
اگر رشد اقتصادی چین در ابتدای سال 2016 توسط دولت چین عددی مشابه سال 2015 و حدود 7 درصد اعلام شود می توان انتظار داشت وضعیت بازار سنگ آهن و فولاد قدری بهتر شود اما اگر به اعداد 6.4 تا 6.7 درصد که زیاد دور از انتظار نیست کاهش یابد تمامی فعالیت های اقتصادی مرتبط متاثر شده و قیمت سنگ آهن و فولاد نیز کاهش خواهد یافت. به همین منوال پیش بینی رشد اقتصادی چین در سال های 2017 و 2018 به ترتیب بین 6.1 تا 6.5 درصد و 5.8 تا 6.2 درصد است.
درمجموع می توان گفت، فولادسازان کل دنیا وضعیت مناسبی ندارند.
چین در سال 2014 بالغ بر 822 میلیون تن فولاد تولید کرد و در سال 2015 کاهش 10 میلیون تنی در تولید خواهد داشت.
این روند کاهش تولید فولاد در کشور چین تا سال 2025 ادامه می یابد.
کارشناسان زمان اوج مصرف فولاد چین را سال 2018 می دانند و معتقدند از سال 2019 تا 2025 مصرف فولاد این کشور کاهشی است.
کاهش تولید فولاد چین اکنون به دلیل مسائل زیست محیطی و حرکت این کشور به سمت پروژه های نانوتکنولوژی و های تک است.
برخی کارشناسان معتقدند باوجود آنکه آمریکا و چین از سال 2019 به بعد مصرف فولادشان کم می شود اما اوج مصرف فولاد در جهان بین سال های 2025 تا 2030 است و از آن زمان به بعد مصرف فولاد به تدریج کاهش می یابد اما این مورد نیز به آینده بازار مسکن و خودروسازی بستگی دارد که بیشترین مصرف فولاد را به خود اختصاص می دهند.
روند جهانی برای تولید و مصرف فولاد روندی فزاینده خواهد بود و باوجود آنکه برخی کشورها تولید یا مصرف را کاهش می دهند اما برخی دیگر جایگزین آن می شوند.
براساس پیش بینی ها قیمت های جهانی سنگ آهن و فولاد در سال 2017 نسبت به سال 2016 بهبود پیدا می کند و 2018 نیز کمی بهتر از 2017 خواهد بود و از 2018 به بعد مشکل دیگری بوجود می آید و آن افزایش مصرف آهن قراضه در تولید فولاد از سوی چین است که سبب کاهش تقاضای سنگ آهن می شود.
باوجود آنکه در چین روند تولید فولاد از سال 2015 کاهشی است اما روند مصرف سنگ آهن آن با شیب تندتری نسبت به فولاد کاهش می یابد چون آهن قراضه جایگزین آن می شود.
در منطقه آسیای میانه شاهد رقابت شدید روسیه، اوکراین و قزاقستان (به ترتیب ششمین، دهمین و سی و پنجمین تولیدکننده فولاد جهان) خواهیم بود که هم با کاهش برابری ارز آنها نسبت به دلار آمریکا و هم با انجام دامپینگ و کاهش قیمت های محصولات به دنبال بدست آوردن سهم بیشتر در بازار فولاد جهانی بویژه آمریکا هستند.
چراکه آمریکا در کنار تولید 88 میلیون تن فولاد در سال 2014، یک واردکننده صرف نیز بود و 43 میلیون تن کسری تولید خود را از طریق واردات تامین کرد که عمده آن از طریق چین و کشورهای آسیای میانه بوده است.
از اینرو کشورهای آسیای میانه تولید خود را به همین منوال ادامه خواهند داد اما افزایشی در تولید نخواهند داشت.
در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا MENA) شاهد کند شدن روند توسعه پروژه های زیر بنایی و نیز ساختمان سازی ها هستیم و از اینرو به همان میزان، مصرف فولاد رشد زیادی را مشاهده نخواهد کرد.
بحران جنگ و ناامنی در عراق ، افغانستان و یمن امکان توسعه مصرف فولاد در کوتاه مدت را در این منطقه مشکل کرده و قطعا شاهد رشد نخواهیم بود اما در بلند مدت در صورت خروج کشورها از جنگ، شاهد افزایش مصرف سرانه فولاد خواهیم بود.
همچنین در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه نیز قطر استیل، امارات استیل و بحرین استیل همگی از آهن قراضه در تولیدات خود استفاده می کنند و به دلیل مصرف آهن قراضه به عنوان ماده اولیه تولید فولاد، هزینه تولید بالایی دارند در نتیجه قابلیت افزایش تولید زیادی نخواهند داشت.برای مثال امارات باوجود آنکه در نظر دارد ظرفیت تولید آلومینیوم خود را افزایش داده و بزرگترین آلومینیوم ساز جهان با تولید 6 میلیون تن در سال شود اما برنامه ریزی محدود برای افزایش تولید فولاد خواهد داشت.
در عربستان سعودی فولادسازی حدید Hadid که زیر مجموعه سابیک SABIC است هم از آهن قراضه و هم سنگ آهن در تولید فولاد استفاده می کنند.
عربستان در سال 2014 حدود 8 میلیون تن سنگ آهن از برزیل و سوئد وارد کرد.
در کنار حدید Hadid، فولادسازهای راجحی Rajhi و ال توارقی Al Tuwairqi هم طرح حای توسعه فولادسازی دارند که در حال ساخت هستند.
بجز قطر که پیش بینی می شود به دلیل آماده شدن برای جام جهانی 2022 شاهد افزایش تولید و مصرف فولاد باشد، سایر کشورهای عربی بخاطر وضعیت مسکن و پروژه های زیربنایی و عمرانی، افزایشی نخواهند داشت.
در عربستان نیز به دلیل ساخت آسمان خراشی با ارتفاع 1100 متر در جده که هم اکنون ساخت آن شروع شده و دیگر پروژه های بزرگ نفتی و پتروشیمی در دست احداث این کشور در مناطق صنعتی جوبیل Jubail در کنار حاشیه خلیج فارس و یانبو Yanbu در حاشیه بحر احمر، شاهد افزایش تولید و مصرف فولاد در این کشور خواهیم بود که منجر به افزایش واردات آن نیز خواهد شد.
البته اگر این کشور بجای آهن قراضه سعی کند از سنگ آهن بیشتری به عنوان ماده خام فولادسازی استفاده کند شانس رقابت و بقا در بازار فعلی را بیشتر خواهد داشت.
در شبه قاره هندوستان شاهد افزایش روند تولید فولاد خواهیم بود چراکه این کشور در برنامه ریزی های خود در نظر دارد 300 میلیون تن فولاد از طریق روش کوره بلند به دلیل مصرف زغالسنگ در افق 2025 تولید کند.
سال گذشته (2014) هند با تولید 86.5 میلیون تن فولاد بعد از آمریکا (با تولید 88 میلیون تن فولاد)، چهارمین تولیدکننده بزرگ فولاد بود از اینرو در هندوستان رشد ملموسی را در تولید فولاد از سال 2015 خواهیم داشت.
در پاکستان نیز به عنوان پنجاه و سومین تولیدکننده فولاد جهان با تولید 1.1 میلیون تن فولاد در سال 2014، تولید فولاد با رشد نسبی اما نه فزاینده ای توام خواهد بود.
در کره جنوبی به عنوان پنجمین فولادساز جهان با تولید 71.5 میلیون تن در سال 2014، برنامه این است که تولید فولاد افزایش یابد.
کره جنوبی در نظر دارد علاوه بر افزایش تولید فولاد، سرانه مصرف فولاد خود را از طریق گسترش مصرف در خودروسازی ها که از سوی شرکت پوسکو در حال پیگیری است، افزایش دهد.
ترکیه با 34 میلیون تن تولید فولاد در سال 2014 هشتمین تولیدکننده برتر جهان است. این کشور برای تولید این میزان فولاد تنها 8 میلیون تن سنگ اهن از برزیل، سوئد و آسیای میانه وارد می کند و مابقی ماده اولیه آن از طریق آهن قراضه تامین می شود. با توجه به اینکه قیمت آهن قراضه به قیمت بیلت (شمش فولاد) نزدیک شده بنابراین پیش بینی می شود از سال 2015 به بعد تولید فولاد ترکیه به دلیل بحران در بازارهای جهانی غیر اقتصادی شده و کاهش یابد.
به گزارش استیل ایران به نقل از معدن24، تولید فولاد در ترکیه از سال 2012 رقمی کاهشی داشته و رقم آن از 37.5 میلیون تن در سال 2012 به 34 میلیون تن در سال 2014 رسیده است همچنین این روند کاهشی در سال جاری و سال های آتی با کاهش یک میلیون تن در سال ادامه خواهد یافت.
درخصوص ژاپن که دومین فولادساز جهان است باید گفت این کشور در سال 2014، 110.5 میلیون تن فولاد تولید کرد و پیش بینی می شود رشد تولید در این کشور در سال 2015 محدود باشد و سال آینده نیز بدین گونه خواهد بود.
مقدار رشد مصرف سرانه فولاد در اروپا در سال 2015 نسبت به 2014 نیز عددی مشابه آمریکا است که به عقیده بسیاری رقم بالایی نیست.
وضعیت اقتصادی اروپا به دلیل بحران یونان در حوزه یورو، در مصرف فولاد تاثیرگذار بوده است.
شرکت های بزرگی چون آرسلورمیتال به دنبال تعطیلی کارخانه های خود در سالهای 2013 و 2014 در فرانسه بودند البته این روند بحرانی تعطیلی فولادسازان نیز در سال 2015 به بعد به علات عدم رقابت پذیری ادامه خواهد داشت.
براساس پیش بینی ها در آمریکا وضعیت بگونه ای خواهد بود که تقاضای فولاد در 2015 تنها 1.5 میلیون تن بالاتر از سال 2014 است.
مصرف فولاد آمریکا در سال 2014 حدود 131 میلیون تن بوده است.
در سال های بعد و تا 2018 نیز به مصرف فولاد آمریکا سالانه تنها یک میلیون تن افزوده خواهد شد و از 2019 مقدار مصرف آن کاهش خواهد یافت.
از طرف دیگر آمریکا به عنوان سومین فولاد ساز جهان با توجه به تولید 88 میلیون تن فولاد در سال 2014، مابقی نیاز خود را وارد کرده است بنابراین روند واردات فولاد به دلیل تقاضای این کشور ادامه خواهد یافت البته این رشد بصورت نسبی و محدود خواهد بود.
در آمریکا به دلیل کاهش مصرف سرانه فولاد، توسعه صنعت اتومبیل سازی در دستور کار قرار گرفته است تا شاید شاهد رشد مصرف فولاد در این کشور باشیم.
جایگزین کردن سایر مواد بجای فولاد در صنعت اتومبیل سازی که توسط آمریکا درحال پیگیری است پروسه ای زمان بر بوده و نیازمند بازه زمانی حداقل 5 ساله است.
تکنولوژی مصرف کامپوزیت و آلومینیوم بجای فولاد در بدنه اتومبیل ها که از سال 2005 و با 5 درصد شروع شده و به تدریج نیز افزایش یافته و به 15 درصد رسیده است و با گذر از سال 2020 به 50 درصد خواهد رسید و به همان میزان مصرف فولاد کاهش خواهد یافت.
در یک جمع بندی باید گفت، تولید در کشورهایی نظیر آمریکا، ژاپن و حتی کره افزایش خواهد یافت اما این رشد محدود است.
جایگاهی که برای کشورهای تولیدکننده فولاد می توان متصور شد تا سال 2018 همچنان چین رتبه اول، ژاپن رتبه دوم، آمریکا سوم، هندوستان رتبه چهارم و کره جنوبی در رتبه پنجم خواهند بود.
ترکیه ممکن است در سال های آتی جایگاه هشتم خود را به دلیل وابستگی به آهن قراضه و کاهش قیمت فروش بیلت از دست بدهد.
کیوان جعفری طهرانی
رئیس امور بین الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران