حدود ۴۰ درصد بار کوره‌های ذوب‌آهن را از قراضه‌های آهنی پر می‌کنند. این آمار بر لزوم تدوین ساز و کارهایی برای تمامی مراحل جمع‌آوری، تفکیک و پالایش قراضه‌های آهنی و دیگر فلزات تاکید میکند.
در کشورهای پیشرفته در صنعت فلزات، فرآیند بازیافت قراضه‌های فلزی به شکل صنعتی انجام می‌شود که این امر باعث افزایش بازدهی و بهره‌وری تولید می‌شود. متاسفانه در ایران هنوز ساز و کار مشخص و تدوین‌شده‌ای برای این بخش مهم از صنایع فلزی ارائه نشده است و این فرآیند به صورت سنتی انجام می‌شود.
استفاده از روش‌های سنتی
کارشناسان معتقدند لزوم ایجاد مراکزی که متولی جمع‌آوری، فرآوری و فروش قراضه‌های فلزی باشد در صنعت کشور احساس می‌شود. آنها به مشکلاتی که نبود این بخش در چرخه تولید فولاد و دیگر آلیاژها ایجاد میکند، اشاره دارند.
یک کارشناس حوزه صنعت فولاد در پاسخ به این پرسش که منابع تامین این قراضه‌ها چیست، پاسخ داد: این منابع به طور معمول از سطح بازار جمع‌آوری می‌شوند. این قراضه‌ها قطعات فولادی و آهنی هستند که از رده خارج شده و پیمانکارانی در سطح کشور آنها را جمع‌آوری کرده و به شرکت‌های فولادی می‌فروشند. بخشی از این قراضه‌ها نیز از خارج کشور خریداری می‌شوند. این شرکت‌ها طی یک قرارداد و تعیین قیمت نهایی این قراضه‌ها را به فروش می‌رسانند.
محمدرضا ایزدیان درباره این موضوع که صنعت بازیافت قراضه‌های آهنی تا چه حد علمی فعالیت میکند، گفت: یکی از ایرادهای اساسی این است که در کشور از سیستم‌های سنتی برای این موضوع استفاده می‌کنیم. وی اضافه کرد: حتی پیمانکارانی که با دولت قرارداد می‌بندند قراضه‌های جمع‌آوری شده از سطح کشور را بدون هیچ‌گونه فرآوری مثل شست و شو و جداسازی مواد زائد به فروش می‌رسانند. ضایعاتی که بعد از پاکسازی این قراضه‌ها به‌دست می‌آید در دست تولیدکننده‌ها باقی می‌ماند و تولیدکننده همواره با مشکل دفع این ضایعات روبه‌رو است.
وی ادامه داد: حتی اگر قراضه‌ها تفکیک شده باشند به طور معمول حاوی آلودگی‌هایی مثل رنگ، خاک و مواد غیرفلزی هستند که این آلودگی‌ها باعت افزایش سرباره در فرآیند تولید فولاد خواهند شد. پس قراضه‌ها باید پاکسازی، تفکیک و دسته‌بندی شوند تا هزیه‌های اضافی در فرآیندی تولید فولاد ایجاد نشود.
وی افزود: حدود ۲۰ درصد قراضه‌هایی که پیمانکاران به فروش می‌رسانند ضایعات غیرقابل‌استفاده است که تولیدکنندگان باید برای دفع آنها با شهرداری‌های منطقه به توافق برسند تا معضل دفع آنها را برطرف کنند و معمولا تولیدکنندگان با سازمان حفاظت محیط‌زیست در این زمینه به مشکل برمی‌خورند.
این کارشناس فولاد بیان کرد: باید در کشور یک متولی وجود داشته باشد تا جمع‌آوری ضایعات فلزی را به شکل اصولی و علمی انجام دهد به این معنی که وقتی قراضه به تولیدکننده فروخته می‌شود پاکسازی شده باشد تا تولیدکننده را درگیر مسائل دیگری نکند. جمع‌آوری قراضه‌ها به روش صنعتی باید مرحله‌ای جدا از صنعت ذوب فولاد و یک مرحله مستقل باشد.
ایزدیان درباره لزوم شکل‌گیری متولیانی برای این حوزه تصریح کرد: اگر شرکت‌هایی در این زمینه تشکیل شوند می‌توانند علاوه بر جمع‌آوری و فرآوری صنعتی قراضه‌های آهنی در حوزه خرید و فروش پسماندها و سرباره‌های فولادی برای صنایع پایین دستی فعالیت کنند.
وی درباره نقش دولت در این بخش گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست باید روی این موضوع متمرکز شود تا دولت را از معضلات موجود در این بخش از صنعت فولاد مطلع کند. به عنوان مثال ایستگاه‌های قطار مملو از ریل‌ها و واگن‌های بدون استفاده و اسقاطی است. در مکانیکی‌ها و تعمیرگاه‌های اتومبیل نیز چنین است. این ضایعات همگی قابل بازیافت هستند. اگر سازمان حفاظت محیط‌زیست به این مسئله ورود کرده و برای این موضوع دستورالعمل‌هایی تدوین کند می‌توان به آینده تامین قراضه از داخل امیدوار بود.
کارشناسان معتقدند از پیامدهای استفاده از قراضه‌های تصفیه نشده افزایش سرباره در مرحله ذوب و کاهش بازدهی مجتمع‌های تولید فرآورده‌های فلزی است. علاوه بر موضوع‌های کیفی، می‌توان از این خلأ استفاده کرد و آن را فرصتی برای تاسیس شرکت‌ها و کارخانه‌هایی در نظر گرفت که فرصت‌های شغلی جدید و ارزش‌افزوده ایجاد می‌کنند. همچنین می‌تواند بخشی از مسائل محیط‌زیستی مربوط به صنایع فلزی و وجود قراضه‌های بدون استفاده را برطرف کند.
تدوین قانون بازیافت قراضه‌های خودرویی
به گزارش استیل ایران به نقل از گسترش صمت، جمع‌آوری سنتی قراضه‌های فلزی مشکلاتی را در فرآیند ذوب مجدد فولادی‌ها ایجاد میکند. از جمله اینکه مواد رنگی و شیمیایی احتمالی موجود روی سطح این قراضه‌ها در فرآیند ذوب ممکن است کیفیت محصول نهایی را کاهش داده و باعث افزایش هزینه‌های کلی فرآیند تولید شود. به عنوان مثال فسفر و گوگرد که جزو عناصر نامطلوب در ترکیب فرآورده‌های آهنی به شمار می‌آیند در ترکیب شیمیایی پوشش‌ها و رنگ‌های سطحی حضور دارند که در صورت ذوب مجدد قراضه‌های تصفیه نشده، وارد ترکیب محصول نهایی می‌شوند.
سرپرست برنامه‌ریزی و نظارت بر فضای سبز و محیط‌زیست ذوب‌آهن اصفهان در پاسخ به این پرسش که ذوب‌آهن اصفهان درباره تامین قراضه‌های مورد نیاز خود از چه منابعی بیشتر استفاده میکند، گفت: بخش عمده قراضه‌هایی که در ذوب‌آهن اصفهان به مصرف می‌رسد از ضایعات و پسماندهای تولید شده در خود شرکت تامین و درصد اندکی از این قراضه‌ها از فروشندگان خریداری می‌شود.
مجید مکاری علت کاستی در فرآیند صنعتی شدن بازیافت قراضه‌های فلزی را نبود سرمایه‌گذاری کافی در این حوزه دانست. وی ادامه داد: در این زمینه می‌توان به صنعت خودرو اشاره کرد که امکان تنظیم قوانین و مقررات ویژه‌ای را برای بازیافت قراضه‌های خود به صورت صنعتی دارند.
وی افزود: هرچند خودروها در مقایسه با کشورهای پیشرفته در ایران مدت زمان بسیار بیشتری مورد استفاده قرار می‌گیرند اما می‌توان با تنظیم قوانین و تسهیلاتی، روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را نسبت به حالت فعلی تغییر داد و آنها را قانونمندتر کرد.
وی در ادامه تصریح کرد: این کار باعث به‌وجود آمدن کارگاه‌های کوچک و بزرگی در زمینه اوراق‌سازی و صنعتی‌سازی بازیافت فلزات از جمله فولاد خواهد شد.
مکاری درباره نقش دولت در این حوزه به صحبت‌های پیشین خود اشاره کرد و گفت: همانطور که پیش‌تر گفتم به دلیل اینکه عمده‌ترین مشکل صنعتی شدن این فرآیند نبود سرمایه کافی است دولت می‌تواند با تخصیص دادن وام‌های کم بهره و تسهیلات بیشتر به این بخش، روند صنعتی شدن قراضه‌های آهنی را تسریع کند.