ایجاد تعاونی و سازو‌کار گواهی سپرده از اقداماتی است که به گفته مدیرعامل بورس کالای ایران می‌توان از آن به‌عنوان اقدامات عملی این سازمان در جهت تحقق خرده‌فروشی در این فضا یاد کرد. خرده‌فروشی اما چه معنایی دارد؟ از خرده‌فروشان به‌عنوان حلقه آخر زنجیره تامین یاد می‌شود، زنجیره‌ای که در خود تولیدکنندگان، عمده فروشان یا توزیع‌کنندگان که از تولید‌کننده خرید می‌کنند و به خرده‌فروشان می‌فروشند و خرده‌فروشان که از عمده‌فروشان می‌خرند و سپس به مصرف‌کنندگان می‌فروشند.در این زمینه بورس کالا از طریق ابزارهای نظارتی و سهولتی که در توزیع محصولات می‌تواند ایجاد کند به‌عنوان حلقه‌ای میان توزیع‌کنندگان و خریدارانی که نیاز به خریدهای خرد دارند عمل میکند.تسهیل فرآیند خرده‌فروشی می‌تواند به خریداران این بازار نه تنها در جهت دسترسی آسان‌تر کمک کند، بلکه این اختیار را به خریداران می‌دهد تا با تناژهایی پایین‌تر دست به خرید محصولات بزنند، تجمیع تقاضاهای مربوط به خرده‌فروشی در بورس کالا از طریق شرکت‌های تعاونی یکی از مواردی است که به گفته مدیر عامل بورس کالا در جهت خرده‌فروشی در این بورس صورت گرفته است.
حامد سلطانی‌نژاد مدیر عامل بورس کالای ایران در توضیح و تکمیل فرآیند خرده‌فروشی و اقدامات بورس کالا می‌گوید: بازار خرده‌فروشی به این مفهوم است که به مصرف‌کنندگانی که تقاضای کالا به میزان خرد و اندک مثلا 22 تن یا یک کامیون دارند خدمات لازم ارائه شود. به گفته وی از ابتدای حضور شرکت‌های خرد در بازار سرمایه بیش از 57تعاونی به این منظور تشکیل دادیم، این تعاونی‌های مصرفی قرار است به‌عنوان واسطه میان کسانی که نمی‌توانند مقادیر خرد معاملاتی خود را خریداری کنند و فروشندگان عمده، عمل کرده و کالای معامله شده را به آنها تحویل دهند، در واقع این تعاونی‌ها از طریق تجمیع درخواست‌های خرد اقدام به خرید می‌کنند.سلطانی‌نژاد در ادامه می‌گوید: این شرکت‌های تعاونی که 57 شرکت هستند حدود 14 درصد از معاملات بورس کالا را به خودشان اختصاص می‌دهند، قاعدتا در بورس کالا تسهیلاتی که برای این شرکت‌ها فراهم شده بیشتر از خارج از بورس است، اما دلیل اینکه این شرکت‌ها نمی‌توانند خرید کنند بورس نیست، بلکه هیچ کارخانه‌ای کمتر از یک کامیون کالا به کسی تحویل نمی‌دهد.
وی در ادامه و در توضیح تحویل کالا به میزان کمتر از یک کامیون می‌گوید: فرض کنید که خریداران به میزان کمتر از یک کامیون کالا بخواهند تحویل بگیرند؛ اگر در منطقه‌ای مانند عسلویه به این میزان وانت برای حمل و نقل کالا راه بیفتد، عملا غیرممکن است. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر خریداران به میزان کمتر از یک کامیون نمی‌توانند تحویل بگیرند، مشکل از ناحیه بورس نیست، بلکه از این ناحیه است که فروشندگان نمی‌توانند این میزان را تحویل دهند. به عقیده وی در واقع فروشندگان هم به نوعی حق دارند، به این دلیل که تسهیلات باربری‌شان صرفه مقیاسی برایشان ندارد که بخواهند به میزان زیر 22 تن را تحویل دهند. وی ادامه می‌دهد: اما در بورس کالا امکان خرید یک تن و زیر یک تن را هم ایجاد کرده‌ایم.
به گفته وی با این تفاسیر در بورس کالا برای اینکه در این زمینه چاره‌اندیشی کنیم، شرکت‌های تعاونی را تقویت کرده و خودمان هم به تشکیل این شرکت‌ها بر مبنای گریدهای مختلف کالایی مثلا محصولات پتروشیمی کمک کردیم، در این زمینه تعاونی‌های مختلفی همچون تعاونی پلاستیک و تعاونی پلی‌اتیلن خرید محصولات را انجام می‌دهند و کالا را در اختیار مصرف‌کنندگان خرد قرار می‌دهند. سلطانی‌نژاد می‌افزاید: اگر فروشنده امکان تحویل کالا در مقیاس زیر یک تن را هم داشته باشد، بورس کالا این امکان را فراهم میکند. در حال حاضر بعضی از فروشندگان در ارتباط با بعضی از گریدهای خاص این امکان را فراهم کرده‌اند، به‌عنوان مثال فروشنده در خط تولید خود ممکن است محصول آف‌گریدی تولید کند که به اندازه یک کامیون نباشد لذا در این ارتباط این میزان را عرضه میکند، اگر فروشندگان به میزان یک تن و حتی به میزان کمتر از یک تن هم بخواهند عرضه داشته باشند، هیچ مشکلی در این زمینه در بورس کالا وجود ندارد، ولی این موضوع یک نیاز‌سنجی بوده که صورت گرفته و مصرف‌کنندگان خرد با همکاری که بورس کالا و شرکت ملی پتروشیمی داشتند، تعاونی‌هایی را تشکیل داده و از این تعاونی‌ها خرید می‌کنند.
سلطانی‌نژاد در ادامه می‌گوید: در واقع کسانی که می‌خواهند مستقیما از تعاونی‌ها خرید کنند باید در سامانه بهین‌یاب ثبت‌نام کنند، به این معنا که سهمیه‌شان زیر‌مجموعه تعاونی که عضوش شده‌اند باید قرار بگیرد و این تعاونی برای آنها دست به خرید بزند.اما در ارتباط با بحث خریدهای مالی از طریق گواهی سپرده هم زیرساخت‌هایی فراهم شده است که در حوزه ذرت و جو بخش قابل‌توجهی از محصولات در قالب گواهی سپرده فروش رفته، امکان مشارکت کشاورزان در بورس فراهم شده، محصول استاندارد شده است و در این زمینه این شیوه از خرید قابل تعمیم به حوزه محصولات فلزی و پتروشیمی است، به‌طوری‌که با اتحادیه آهن‌آلات صحبت‌ها و رایزنی‌هایی شده است که آنها کد بورس دریافت کرده و در قالب شخص حقیقی برای خرید مشارکت داشته باشند.
سلطانی‌نژاد ادامه می‌دهد: اما در زمینه برخی محصولات مانند فولاد با فولادسازان صحبت کردیم که انبارهای آنها را به‌عنوان انبارهای بورسی بپذیریم و کالاها هر لحظه در قالب گواهی سپرده قابلیت عرضه را داشته باشند. اقدامات عملی مستقیمی در زمینه راه‌اندازی بازار خرده‌فروشی و ایجاد انبارهایی در فضای بورس کالا صورت گرفته تا این انبارها کار پذیرش و تحویل را در فضای نزدیک به بازار مصرف انجام دهند. به گفته وی یک زمانی است که کالا درب کارخانه به تولید‌کننده تحویل می‌شود و زمانی دیگر است که کالا در انبار نزدیک بازار مصرف تحویل می‌شود، زمانی که مورد دوم رخ می‌دهد می‌تواند از طریق گواهی سپرده عرضه شود و تناژهای مختلف و حتی بسیار پایین را نیز بپذیرد. حتی به تعاونی‌ها ابلاغ کرده‌ایم که انبارهایی را تجهیز کنند و از طریق تجهیز این انبارها کالا را عرضه کنند، به این معنا که بعد از خرید کالاها را در انبارها قرار داده و این کالاها را هم قابل معامله و هم قابل عرضه کنند.سلطانی‌نژاد در ادامه گفت: برای تنظیم بازار ابزارهای بورس کالا را باید مورد استفاده قرار داد، در این باره اشخاصی که می‌خواهند در بازار خرده‌فروشی و از طریق بورس کالا فعالیت کنند مثلا در زمینه آهن باید تجار آهن فروش باشند که صحبت‌هایی با اتحادیه آهن نیز شده است.
وی در توضیح صحبت‌های خود و در زمینه تجربه خرده‌فروشی محصولات در بورس کالا می‌گوید: در خیلی از گریدهای پتروشیمی با ثبات مواجه هستیم که این موضوع مرهون نظم دهی به صنایع پایین‌دستی است، به‌طوری‌که صنایع پایین‌دستی در قالب تعاونی‌ها و به‌صورت راحت و روان خرید می‌کنند. در این زمینه خروج برخی شرکت‌هایی که می‌توانستند مخل بازار باشند از سوی بورس کالا کمک کرده بازار روال منظم و دقیق تر خودش را پیش ببرد، اما این موضوع کافی نیست، بلکه شرکت‌ها باید از ابزارهای بورس کالا استفاده کنند، سلف فروشی و ابزارهای فروش بلند‌مدت، مثل فوروارد هم به بازار محصولاتی که در موقعیت‌های خاص دچار تلاطم می‌شوند، کمک میکند. از سوی دیگر از این طریق یک برآورد تقاضایی در زمینه مواجه نشدن بازارها با التهاب می‌توانیم داشته باشیم.