شاخص بورس تهران که از ابتدای بهمن سه کانال را واگذار کرده، روز گذشته رشد ملایمی را تجربه کرد. به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به زمان ترافیک گزارش‌های نخستین پیش‌بینی سود سال 96، فضای انتظاری در بازار سهام حاکم شود. اما انتظار می‌رود پس از اصلاح قیمتی اخیر و با توجه به بهبود وضعیت در برخی نمادهای شاخص‌ساز به‌ویژه در گروه‌های وابسته به قیمت‌های جهانی، تغییر روند مثبتی را در بازار سهام شاهد باشیم. البته در این مسیر، ریسک «رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی ترامپ» می‌تواند بر فضای عمومی بازار سهام اثرگذار باشد.
شاخص کل بورس تهران روز گذشته با رشد 63 واحدی در سطح 76 هزار و 679 واحد متوقف شد. پس از افت 7/ 1 درصدی شاخص طی سه روز معاملاتی متوالی شاهد توقف این نماگر در مسیر نزولی بودیم. بورس در روزهای اخیر با حاکمیت فضای منفی شیب تند نزول را تجربه کرد. این موضوع باعث شد که دماسنج بازار سهام از ابتدای بهمن سه کانال‌شکنی در مسیر نزولی را تجربه کند. در شرایط کنونی اما به نظر می‌رسد قیمت سهام به جایی نزدیک شده است که سهامداران برای فروش سهام خود با تردید مواجهند. استراحت روز گذشته بازار سهام را شاید بتوان به‌عنوان توقفی موقت در مسیر نزولی عنوان کرد.از سوی دیگر نیز می‌توان این موضوع را پایانی بر موج اصلاحی بازار دانست. در این میان روند قیمت کالاها در بازارهای جهانی می‌تواند مهم‌ترین عامل در جهت‌گیری قیمت سهام در کوتاه‌مدت باشد. این موضوع را می‌توان در اولین پیش بینی شرکت‌ها موثر دانست. در حالی‌که به تدریج انتظارها برای انتشار اولین پیش‌بینی شرکت‌ها با نزدیک شدن به ماه پایانی سال جاری، برای سال مالی 96 پررنگ‌تر می‌شود، روند قیمتی کالاها در بازار جهانی، برآیند شرکت‌ها از سال آینده می‌تواند مهم‌ترین عوامل اثرگذار در تغییرات پیش‌بینی شرکت‌ها برای سال آینده باشد.
روند جهانی کالاها زیر ذره‌بین بازار
از اواخر بهمن‌ماه و همچنین در آغاز اسفند انتظار برای ارائه نخستین پیش‌بینی شرکت‌ها از سال آینده وجود دارد. در این میان گزارش‌های گروه کالایی بورس تهران با سهم 50 درصدی از بازار می‌تواند بسیار مورد توجه باشد. در این خصوص یکی از عوامل مهمی که می‌تواند بر پیش‌بینی شرکت‌ها اثرگذار باشد، روند روزهای آتی قیمت‌های جهانی است. البته بسیاری از شرکت‌ها در شرایط کنونی برآوردهای خود برای سال آینده را به‌صورت پیش‌فرض با توجه به وضعیت قیمتی کنونی کالاها آماده کرده‌اند با این حال روند قیمتی که بازارهای کالایی در پیش می‌گیرند و نوسانات این بازار در هفته‌های آتی می‌تواند در جهت‌گیری قیمت سهام اثرگذار باشد. در این میان می‌تواند شجاعت مدیران شرکت‌ها برای ارائه پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه را به دنبال داشته باشد. اهمیت این موضوع از آن جهت بالا است که بعضا تعدیلات مثبت سنگینی را در گروه کالایی اعم از فلزات اساسی، شیمیایی و کانه‌های فلزی از ابتدای سال شاهد بودیم. در این میان رشد قیمتی و به بیان بهتر اوج‌گیری قیمت‌ها در بازار جهانی به تدریج از ابتدای سال قدرت گرفت و در شرایط کنونی بسیاری از کالاها نسبت به قیمت میانگین سالانه خود سطوح بالاتری را نشان می‌دهند. در حالی‌که بازار جهانی سال جاری را در سطوح پایین قیمتی آغاز کرد شاهد جهش‌های قابل توجه قیمت این کالاها در 11 ماه اخیر بودیم.
اثر رشد متانول و اوره در گروه شیمیایی
برای مثال می‌توان به جهش قیمت متانول آن هم در نیمه دوم سال اشاره کرد. در حالی‌که ریزش قیمت متانول در بازار جهانی فشار زیادی بر سودآوری شرکت‌های تولیدکننده داخلی ایجاد کرده بود با اوج‌گیری قیمت‌ها در پاییز سال جاری و رشد قیمتی از کف 200 دلاری به سطوح بیش از 340 دلاری در شرایط کنونی (رشد 70 درصدی)، شاهد تعدیل مثبت نمادهای مرتبط با آن در سال جاری بودیم. «زاگرس» در آخرین پیش‌بینی خود برای سال مالی جاری 3784 ریال سود را در نظر گرفته است. سود خالص این شرکت نسبت به اولین پیش‌بینی‌های این شرکت رشد 250 درصدی را نشان می‌دهد و این موضوع تنها با اوج‌گیری قیمت‌ها از اواسط پاییز و فروش چند ماه اخیر شرکت در اوج قیمتی رخ داده است. حال در صورتی‌که نشانه‌هایی از پایداری قیمت متانول در سطوح کنونی وجود داشته باشد و مدیران شرکت بخواهند بر اساس نرخ دلار و متانول کنونی بودجه سال آینده را ارائه دهند باید در انتظار رشد قابل توجه سودآوری «زاگرس» در نخستین پیش‌بینی بود. این موضوع با شدت کمتری در اوره نیز مشاهده شد. اوره با قدرت متانول رشد نکرد اما فاصله گرفتن قیمت‌ها از سطوح کمتر از 190 دلار به حدود 250 دلار می‌تواند اثر مثبت خود را در سودآوری شرکت‌های اوره‌ساز بگذارد.
حرکت تدریجی روی در مسیر صعودی
دیگر گروه‌های کالایی نیز حالت مشابهی در جهش نرخ فروش دارند. در این خصوص گروه روی (نمادهای فعال در بخش فلزات اساسی مانند «فاسمین» و همچنین گروه کانه‌های فلزی) سال درخشانی را پشت سر گذراندند. در این خصوص سود خالص کالسیمین در آخرین پیش‌بینی نسبت به نخستین پیش‌بینی رشد بیش از 3 هزار درصدی را نشان می‌دهد. قیمت هر تن شمش روی در بازار جهانی از سطح کمتر از 1700 دلار به تدریج به بیش از 2700 دلار در شرایط کنونی رسیده است. حال در صورتی‌که این رشد تدریجی قیمت این فلز و به تبع فروش این شرکت با رشد این کالا در کل سال مالی آینده مشاهده شود، می‌تواند سود کنونی شرکت را افزایش دهد. «فاسمین» مثالی از گروه روی بود و این موضوع برای عمده شرکت‌های گروه صدق میکند، البته باید به این موضوع توجه داشت که برخی از شرکت‌ها کل تولیدات خود را در روزهای اوج قیمتی این فلز در سال جاری به فروش رسانده‌اند که اثر تعدیل مثبت این شرکت‌ها نسبت به دیگران که روند پیوسته‌ای را از ابتدای سال داشته‌اند، کمتر خواهد بود.
نیمه درخشان مس
در قیمت مس نیز اثر رشد قابل توجه میانگین قیمتی در سال آینده نسبت به سال جاری می‌تواند در صورت‌های مالی این گروه (فملی) صادق باشد. در حالی‌که قیمت هر تن مس در 7 ماه نخست سال به‌طور کامل زیر 5 هزار دلار بود، از اواسط مهرماه سال جاری شاهد شکستن سقف 5 هزار دلاری توسط مس و در ادامه نیز نزدیک شدن قیمت این فلز به 6 هزار دلار بودیم. با رشد قیمت مس در ماه‌های اخیر سود خالص «فملی» نیز رشد 75درصدی را نسبت به اولین پیش‌بینی‌ها تجربه کرده است. حال «فملی» سال جدید را با قیمت‌های کنونی (حدود 5800 دلار) آغاز کند و این قیمت برای سال آینده پایدار باشد میانگین سالانه قیمت این کالا نسبت به سال جاری رشد قابل توجهی خواهد داشت. امری که می‌تواند پیش‌بینی‌های این شرکت را تحت تاثیر قرار دهد.
رشد همزمان فولادی‌ها و کانه‌های فلزی
در گروه فولادی نیز در نیمه دوم سال شاهد رشد قابل توجه سود برخی از شرکت‌ها بودیم. در این خصوص می‌توان «فخوز» را به‌عنوان نمونه در نظر گرفت. آخرین پیش‌بینی فولاد خوزستان (بر اساس عملکرد 9 ماهه) نسبت به نخستین پیش‌بینی این شرکت رشد نزدیک به 2000 درصدی را نشان می‌دهد. حال با نگاهی به نرخ فروش محصولات این شرکت شاهد رشد قابل توجه محصولات در نیمه دوم سال هستیم. در این خصوص نرخ هر کیلوگرم تختال این شرکت در معاملات بورس کالا در ابتدای سال 1350 تومان بود. این قیمت نه تنها تا معاملات اوایل آبان رشد نکرد بلکه بعضا شاهد نزول نرخ در این مدت نیز بودیم. با این حال از اوایل آبان به تدریج شاهد اوج‌گیری قیمت‌ها در بازار فولاد بودیم. به این ترتیب نرخ هر کیلوگرم تختال «فخوز» در مدت دو ماه به بیش از 1700 تومان رسید (رشد بیش از 25درصدی). آخرین معاملات تختال بر اساس بورس کالا کمتر از 1700 بوده است با این حال همچنان سطوح بالایی را نسبت به ابتدای سال نشان می‌دهد. بر این اساس شاهد رشد چشمگیر سودآوری این شرکت در نیمه دوم سال بودیم. حال در صورتی‌که نرخ‌های کنونی برای کل سال مالی آینده در نظر گرفته شود، سود شرکت در اولین پیش‌بینی‌ها نسبت به آخرین پیش‌بینی کنونی رشد خواهد کرد. تعدیلات مثبت در بیشتر نمادهای فولادی ملموس بود. برخی از شرکت‌های فولادی که در نیمه نخست با زیان مواجه بودند با رشد قیمت فروش با جهش محسوس سودآوری مواجه شدند. از آنجا که شمش فولاد خوزستان به‌عنوان شاخصی برای سودآوری سنگ آهنی داخلی محسوب می‌شود می‌توان به رشد سودآوری این گروه نیز امیدوار بود. در این خصوص نیز سود هر سهم «کچاد» رشد نزدیک به 100 درصدی را نسبت به اولین پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد. در نظر گرفتن قیمت‌های بالاتر با توجه به رشد قیمت شمش فولاد خوزستان می‌تواند در نخستین برآورد سال آینده خود را نشان دهد.
نیم‌نگاهی به دیگر گروهها
در دیگر گروهها نیز بعضا انتظار بهبود روند سودآوری مشاهده می‌شود. در این خصوص برخی بانک‌ها بر‌اساس آنچه در صورت‌های مالی خود در نیمه دوم نشان می‌دهند می‌توانند با سودهای خوبی در سال آینده مواجه شوند. البته همچنان ریسک‌های زیادی برای گروه بانکی مشاهده می‌شود اما اگر صورت‌های مالی اخیر برخی از نمادهای بانکی را ملاک تحلیل‌های آینده قرار دهیم و به صحت آنها امیدوار باشیم (پس از مشکلاتی که درخصوص صورت‌های مالی بانک‌ها به وجود آمد احتیاط در توجه به‌صورت‌های مالی این گروه لازم است) می‌توان به رشدهای چشمگیر سودآوری آنها امیدوار بود. در گروه دارویی نیز مطابق با سال‌های گذشته می‌توان به رشدهای منطقی سودآوری این گروه امیدوار بود. البته این گروه با مشکلات نقدینگی مواجه است که می‌تواند اثر خود را در رشد هزینه‌های مالی این گروه به جا بگذارد. برای گروه سیمان نیز مشابه با کالایی‌ها اثر وضعیت رو به بهبود به تدریج با انتشار عملکرد‌های نیمه میانی سال شاهد بودیم. بر این اساس سیگنال‌های امیدواری مدیران سیمانی به ادامه پایداری قیمت در سطوح کنونی و بهبود وضعیت تقاضا می‌تواند در اولین پیش‌بینی‌ها مشاهده شود. در صورتی‌که شرکت‌های سیمانی بتوانند بر توافق خود پایبند باشند و همچنین به بهبود تقاضا در این بازار امیدوار بود، می‌توان جهش‌های محقق‌شده سودآوری سیمانی‌ها را متصور بود. در دیگر گروهها نیز می‌توان به رشد سودآوری گروه‌های امیدوار بود.
فشار ریسک‌های موجود بر سهام
با وجود اشاره به انتظار برای کاهش نسبت قیمت به درآمد بازار با انتشار اولین پیش‌بینی شرکت‌ها اما باید در نظر داشت که همچنان ریسک‌های بعضا سنگینی در برابر رشد قیمت سهام قرار دارد. در این‌خصوص می‌توان به پیش‌خور شدن رشدهای آتی سودآوری در بسیاری از شرکت‌ها اشاره کرد. علاوه بر این همان‌طور که اشاره شد امید زیادی به رشد قیمتی در بازار جهانی وجود دارد. در این میان اثر سیاست‌های انقباضی چین در پایان هفته گذشته افت قیمت کالاها بود. همچنین نوسانات شاخص دلار نیز می‌تواند بر روند قیمتی کالاها اثرگذار باشد. با این حال پیش‌بینی موسسات جهانی به احتمال پایداری قیمت‌های جهانی در سطوح کنونی به‌خصوص در بخش فلزات اشاره دارد.
در حالی‌که احتمال افت نرخ دلار در شرایط کنونی نیز کاهش یافته است (دیروز هر دلار آمریکا حدود 3860 تومان معامله شد) می‌توان انتظار اثر مثبت این عوامل در افزایش میزان سود خالص بازار با رشد سودآوری شرکت‌های کالایی را داشت. در این میان، شاید مهم‌ترین ریسک موجود سیاست‌های رئیس‌جمهوری جدید آمریکا باشد. نگرانی‌ها همچنان از برجام وجود دارد. هراس ریسک سیاسی یکی از عواملی بود که بر شدت دامنه رکود در سال‌های قبل افزود و برداشته شدن این ریسک از بازار عاملی برای بازگشت خوشبینی به بازار شد. در این شرایط هراس از این موضوع می‌تواند بر ایجاد فضای منفی در بازار اثرگذار باشد. البته در روزهای اخیر بیش از آنکه به سیاست‌های ترامپ اعتنا کند به ریزش قیمت در بازارهای جهانی توجه داشت. موضوع مهم دیگر نرخ سود اوراق در بازارهای رقیب است. بالا بودن نرخ سود در بازارهای رقیب می‌تواند مانعی در برابر رشد سهام باشد. پایین‌بودن نسبت قیمت به درآمد بازارهای کم‌ریسک‌تر در مقایسه با بازار سهام مانعی در برابر افزایش ارزش بازار سهام است. این موضوع نیز می‌تواند سدی در برابر حضور نقدینگی در سهام باشد. همچنین ارائه صورت‌های مالی محافظه‌کارانه از سوی مدیران شرکت‌ها نیز می‌تواند در تصمیم‌گیری عموم بازار اثرگذار باشد. زیرا تجربه نشان داده که تعدیل مثبتی که خود شرکت‌ها اعلام می‌کنند بسیار اثرگذارتر از برآوردهای کارشناسان در بازار است. دست پایین گرفتن سودهای برآوردی سال آینده می‌تواند در برابر رشد قیمت‌ها مقابله کند.
در بازار چه گذشت؟
شاخص کل روز گذشته رشد کمتر از 1/ 0 درصدی را تجربه کرد. در این میان شاخص کل هم‌وزن با ادامه خودنمایی برخی از کوچک‌ترهای بازار رشد حدود 2/ 0 را به ثبت رساند. در این خصوص می‌توان به رشدهای بی‌محابای «کماسه» اشاره کرد. در معاملات دیروز گروه خودرو شاهد تحرکات مثبت به خصوص در گروه سایپا و زیرمجموعه‌‌های آن بودیم. از سوی دیگر سهام ایران خودرو دیزل با صف سنگین معاملات دیروز را به پایان رساند (معاملات با 251 میلیون سهم در کمترین بازه قیمتی روزانه به پایان رسید). در گروه بانکی «وبملت» و «وتجارت» که طی هفته‌های اخیر ریزش شدیدی را تجربه کرده بود با رشد قیمتی خود از شاخص حمایت کردند. دیگر نمادهای این گروه نیز به این موضوع واکنش نشان دادند. در این گروه همچنان انتظار برای بازگشایی دیگر نمادهای متوقف مانند «وبصادر»، «ونوین»، «وپارس» و سایر نمادها وجود دارد. برای این نمادها نیز همچنان احتمال ریزش قیمتی بالا به نظر می‌رسد. با این حال این گروه پس از دو شوک قبلی در صدد جبران مافات برآمده است. همچنان انتظار برای حرکت شاخص قیمتی در بازار جهانی و همچنین بازگشت واحدهای تولید به مدار با وصل شدن دوباره گاز وجود دارد.