پس از پیش‌خور شدن خوش‌بینی‌ها به برجام در زمستان سال 94، مهم‌ترین سوخت حمایت‌کننده از قیمت‌ها در سال 95 رشد قیمت‌های جهانی بود. با توجه به سهم حدود 50 درصدی شرکت‌های وابسته به قیمت کالاها در بورس تهران، افزایش قابل توجه قیمت‌های جهانی اثر محسوسی بر شاخص سهام داشت. عمده این رشد قیمت‌ها در نیمه دوم سال انجام شد. بررسی پیش‌بینی مراجع بین‌المللی نشان می‌دهد قیمت کالاها در سال آینده نیز نسبت به میانگین سال‌های گذشته با رشد مواجه می‌شوند. این موضوع می‌تواند نویدبخش بهبود سودآوری شرکت‌های بزرگ بازار سهام باشد. از نگاه کارشناسان، مس و روی بیشترین پتانسیل افزایش قیمت در سال آینده را خواهند داشت. آینده بازارهای کالایی یکی از محورهای اصلی مورد بررسی ازسوی تیم تحلیل «دنیای بورس» در همایش «چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال 96» خواهد بود. جایی که رصد دقیق قیمت‌های جهانی کالاها می‌تواند به سرمایه‌گذاران برای چیدمان صحیح پورتفوی آنها دید عمیقی بدهد.
چرخش قیمت‌های جهانی بر اساس پیش‌بینی‌ها
از سال 2014 روند نزولی سنگینی را در قیمت‌های جهانی شاهد بودیم. جایی که قیمت نفت از بیش از 100 دلار در ابتدای آن سال، تا کمتر از 30 دلار در ابتدای سال 2016 ریزش کرد و یکی از طولانی‌ترین و شدیدترین افت‌های قیمتی خود در طول تاریخ را به ثبت رساند. سایر کالاها از جمله فلزات پایه، محصولات فولادی و مواد معدنی نیز روند نزولی را طی کردند.با این حال، از میانه‌های سال جاری روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی چرخید و قیمت‌ها از کف‌های تاریخی خود برگشتند. به‌عنوان مثال، نفت اوپک از کف 5/ 22 دلاری اکنون به قیمت‌های بالای 52 دلار رسیده است، (یعنی بیش از 130 درصد رشد قیمت.) آلومینیوم از قیمت‌های کمتر از 1450 دلاری در پاییز 94 اکنون به بیش از 1850 دلار در این روزها رسیده است (رشد حدود 30 درصدی از کف). در این مدت، مس از کف حدود 4300 دلاری با رشد بیش از 35 درصدی به کانال 5800 دلاری نزدیک شده است. فلز سرب که سال 94 قیمت‌های کمتر از 1600 دلار را نیز تجربه کرده بود اکنون در نیمه بالایی کانال 2300 دلاری در نوسان است. فلز روی همچنین، از قیمت‌های زیر 1500 دلار با بیش از 90 درصد رشد به سطح 2900 دلاری نزدیک شده است. سنگ آهن نیز از کف 40 دلاری با بیش از 100 درصد رشد اکنون در محدوده 80 دلار معامله می‌شود.هرچند از نگاه کارشناسان، قیمت‌های فعلی احتمالا در آینده تعدیل شوند، اما این به معنای سقوط و برگشت به کف‌های فعلی نیست. بر این اساس، انتظار می‌رود میانگین قیمت عمده کالاها در سال 96 نسبت به سال 95 با بهبود مواجه شوند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد مراجع معتبری نظیر متال‌بولتن، اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، بانک جهانی و سایر موسسات مالی بین‌المللی رشد قیمت را برای آلومینیوم، مس، سرب، روی و نفت دارند و فقط قیمت سنگ آهن افت محدودی را ممکن است در سال آینده نسبت به سال 95 تجربه کند. به این ترتیب، قیمت روی با رشد نزدیک به 16 درصدی پیشتاز بازارهای کالایی در سال 96 خواهد بود و پس از آن، مس با رشد بیش از 5/ 11 درصدی جایگاه دوم را بر اساس پیش‌بینی‌ها خواهد داشت.
مثلث چین-ترامپ-دلار در بازارهای جهانی
مهم‌ترین محرک بازارهای جهانی در سال 2016 را می‌توان افزایش محسوس تقاضا از سوی چین دانست. جایی که رشد ساخت‌و‌ساز و ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت موجب تحریک تقاضای فلزات پایه و محصولات فولادی شد. همچنین برخی محدودیت‌های محیط‌زیستی برای کاهش تولیدات زغال‌سنگ موجب تقویت بخش مهمی از کالاها شد. زغال‌سنگ یا به‌عنوان ماده اولیه (مثلا در فولادسازی، تولید متانول و اوره) یا به‌عنوان عامل تولید انرژی در بسیاری از کالاها اثرگذار است. بنابراین، رشد قیمت این ماده اولیه سایر کالاها را نیز با افزایش قیمت مواجه کرد. در ادامه سال و رای آوردن دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، موج دیگری از خوش‌بینی‌ها برای آینده فلزات رقم خورد. ترامپ وعده داده طی 10 سال آینده 1000 میلیارد دلار بودجه صرف توسعه و نوسازی زیرساخت‌ها میکند. امری که می‌تواند تقاضای کالاهای پایه را افزایش دهد. همچنین، ترامپ به دلیل مخالفت با افزایش ارزش دلار در بازارهای جهانی موجب کاهش شاخص دلار شد. این امر حمایت بیشتری از قیمت کالاها که عمدتا بر اساس دلار ارزش‌گذاری می‌شوند، داشت. به عبارت دقیق‌تر، افزایش ارزش دلار باعث می‌شود هزینه واردات کالاها از سوی دیگر کشورها که ارز آنها دلار نیست بیشتر شود و در نتیجه با انتظار کاهش تقاضای کالاها، قیمت آنها افت میکند. با این حال، ابهامات بسیاری در روند کلی بازارهای جهانی با توجه به مسائل یادشده وجود دارد. نخستین امر نگرانی‌هایی است که از سوی چین برای ادامه روند تقاضای کالاها وجود دارد. بانک مرکزی چین با افزایش نرخ بهره وام‌های کوتاه‌مدت، سیگنالی داد که ممکن است این کشور به سمت سیاست‌های انقباضی حرکت کند. امری که در صورت تحقق به معنای کاهش تقاضای کالاها خواهد بود. درباره ترامپ نیز بسیاری از کارشناسان نسبت به اجرایی‌شدن وعده‌های وی تردید دارند و در نتیجه ممکن است با کاهش خوش‌بینی‌ها به افزایش تقاضا از سوی این کشور، شاهد بازگشت قیمت کالاها باشیم. همچنین، وی تاکید بسیاری بر تجارت بسته دارد و می‌خواهد با وضع تعرفه وارداتی، صادرات خود را افزایش دهد. این عمل که واکنش چین را در پی خواهد داشت، فضای نگران‌کننده‌ای را برای آینده تقاضا از سوی بزرگ‌ترین اقتصادهای دنیا به‌وجود آورده است. از سوی دیگر، هرچند ترامپ بر لزوم پایین ماندن ارزش دلار در بازارهای جهانی تاکید دارد، اما اظهار‌نظر مقامات فدرال‌رزرو (بانک مرکزی آمریکا) نشان می‌دهد آنها روند افزایش نرخ بهره را ادامه خواهند داد. امری که می‌تواند با افزایش ارزش دلار بر قیمت کالاها فشار وارد کند.
فرصت‌ها و تهدیدهای کالاها
نفت: در بازار نفت، توافق کشورهای صادرکننده عضو و غیرعضو اوپک مبنی بر کاهش تولیدات در 6 ماه ابتدایی سال 2017 مهم‌ترین فرصت برای رشد قیمت‌ها محسوب می‌شود. بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد این کشورها پایبندی بالایی به تعهدات خود داشته‌اند. این امر سبب شده که طی هفته‌های اخیر قیمت نفت بالای 50 دلار بماند و حتی خیزهایی را برای فتح کانال 60 دلاری بردارد. اما این افزایش قیمت، احتمال بازگشت تولیدکنندگان نفت شیل به‌ویژه در آمریکا را افزایش داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد دکل‌های حفاری شیل آمریکا روند صعودی پرشتابی را تجربه میکند و می‌تواند در آینده موجب افزایش تولیدات آنها شود. این مهم‌ترین ریسک در بازار نفت است که ممکن است منجر به بی‌اثر شدن توافق صادرکنندگان نفتی شود. در بازار نفت همچنین نباید از اختلاف ترامپ با کشورمان غافل ماند. اگر وی بتواند مجددا فروش نفت ایران را با اعمال تحریم‌هایی محدود کند، رشد قیمت نفت شتاب بیشتری می‌گیرد. کشورمان پس از برجام توانسته تولیدات خود را به بیش از دو میلیون بشکه در روز برساند (رشد بیش از 100 درصدی).
آلومینیوم: آلومینیوم ماه ژانویه 2017 را در ادامه روند خود در اواخر 2016 پرشتاب آغاز کرد و به بیشترین مقدار خود از مه 2015 رسید. افزایش هزینه مواد اولیه (زغال‌سنگ و آلومینا)، تقاضای بالا و اصلاحات ساختاری چین که کاهش ظرفیت تولید آلومینیوم را در پی داشته، مهم‌ترین عوامل رشد قیمت این فلز در فصل چهارم 2016 محسوب می‌شوند. با این حال، کارشناسان معتقدند در سال 2017 مجددا مازاد عرضه به این بازار برمی‌گردد. زمانی که انتظار می‌رود تولیدات چین 9 درصد افزایش یابد و کارخانه‌های تولید آلومینیوم هند نیز با سرعت بیشتری تولیدات خود را ادامه دهند. این امر موجب فشار بر قیمت آلومینیوم خواهد شد، به‌ویژه وقتی به سطح بالای موجودی انبارهای خارج از بازار رسمی توجه می‌کنیم. بنابراین هرچند انتظار می‌رود قیمت این فلز در سال 96 نسبت به میانگین سال 95 رشد حدود 4 درصدی را تجربه کند، اما انتظار نمی‌رود قیمت‌های کنونی در سطوح بالای 1850 دلار حفظ شود.
مس: قیمت مس که در فصل چهارم 2016 صعود خیره‌کننده‌ای را تجربه کرد و با کاهش متوالی موجودی انبارها توانست حتی در برهه‌ای از زمان سطح 6000 دلاری را نیز تجربه کند. در حالی که انتظار می‌رفت با فروکش تقاضای سفته‌بازان و متعادل شدن قیمت‌ها، کاهش نرخ فلز مس را شاهد باشیم؛ اما سوخت جدیدی به این بازار رسید. جایی که کارگران در بزرگ‌ترین معدن مس دنیا در شیلی اعتصاب خود را آغاز کرده‌اند. این امر نه تنها عرضه از سوی این معدن را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است اعتصاب‌های کارگری در سایر معادن مس دنیا نیز فراگیر شود و به رشد بیشتر قیمت این فلز کمک کند. با این حال، برخی نگرانی‌ها درباره ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید مس در پرو وجود دارد که می‌تواند باعث بازگشت مازاد عرضه به این بازار شود. کاهش احتمالی تقاضای چین و عدم اجرایی شدن وعده‌های ترامپ از دیگر ریسک‌های این بازار محسوب می‌شود. به هر حال، پیش‌بینی مراجع مختلف نشان می‌دهد که قیمت میانگین مس در سال 96 بیش از 5/ 11 درصد رشد کند و میانگین آن 5850 دلار باشد.
روی: تحت تاثیر تقاضای بالای فولاد گالوانیزه و کاهش عرضه بازار کنسانتره، قیمت روی سالی طلایی را در 2016 پشت سر گذاشت. تعطیلی معادن کنسانتره روی بزرگی در سال‌های اخیر در استرالیا، کانادا، قزاقستان، ایرلند و پرو یکی دیگر از دلایل رشد قیمت روی محسوب می‌شود. با توجه به آنکه تولیدکنندگان چینی به علت کمبود کنسانتره روی با کاهش تولید مواجه خواهند بود و همچنین آمارهای اقتصادی این کشور که مثبت است، در کوتاه‌مدت انتظار می‌رود عوامل رشد قیمت قدرت بیشتری داشته باشند.
اما احتمالاتی نظیر بازگشت به مدار تولید معادن متوقف، نشانه‌های ضعف اقتصادی در چین و عدم تحقق وعده‌های ترامپ برای اصلاحات اقتصادی مهم‌ترین موانع رشد قیمت روی در آینده محسوب می‌شوند. مهم‌ترین این موارد بازگشت معادن روی شرکت گلنکور است که گرچه هنوز برنامه‌ای برای بازگشت آنها به مدار تولید وجود ندارد، اما باید دید تا چه زمان حاشیه سود بالای کنونی تولید روی، مدیران این شرکت را برای بازگشت وسوسه نمی‌کند. به هر حال، از نگاه کارشناسان روی می‌تواند میانگین 2860 دلاری را در سال 96 تجربه کند که حدود 16 درصد رشد را نسبت به میانگین قیمت‌ها در سال 95 نشان می‌دهد.
سرب: قیمت سرب همراه با برخی نگرانی‌ها از تعلیق معادن روی، افزایش فروش خودرو در دنیا و توقف تولید برخی تولیدکنندگان سرب چین به دلیل ملاحظات زیست‌محیطی رشد قابل توجهی را در ماه‌های پایانی 2016
تجربه کرد. این فلز در هفته‌های اخیر نیز پس از یک دوره اصلاحی روند مثبتی را در پیش گرفته است. سرب به‌عنوان محصول جانبی معادن روی محسوب می‌شود و در نتیجه تهدید معادن روی برای سرب نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. با این حال، نکته مهم در تولید سرب آن است که منابع ثانویه (یعنی منابعی به جز کنسانتره معادن) سهم قابل توجهی (بیش از 40 درصد) در تولید روی دارند. بنابراین تهدید تعلیق معادن سرب و روی برای فلز سرب کمتر اثرگذار است. تقاضای سرب با تهدیدهایی جدی مواجه است. فراگیر شدن مصرف دوچرخه‌های الکتریکی در چین و همچنین نفوذ بیشتر باتری‌های جایگزین باتری‌های سربی در دنیا مهم‌ترین این تهدیدها است.
هرچند بخشی از این کاهش تقاضا با فراگیر شدن خودروهای دارای سیستم روشن- خاموش خودکار (stop/ start vehicles، خودروهایی هستند که به‌صورت هوشمند هنگام ترمز کردن برای کاهش مصرف سوخت خودرو را خاموش کرده و مجددا با گاز دادن روشن می‌شوند) می‌تواند جبران شود؛ زیرا باتری‌های موجود در این خودروها 25 درصد سرب بیشتری مصرف می‌کنند. بنابراین با وجود رشد اخیر قیمت این فلز تا نزدیک 2400 دلار، میانگین قیمت‌ها برای سال 96 از سوی موسسات معتبر حدود 2230 دلار به ازای هرتن پیش‌بینی شده است، امری که به معنای اصلاح نسبی قیمت‌ها در آینده خواهد بود.
سنگ آهن: تقاضای بالای فولاد در چین موجب رشد 20 درصدی قیمت سنگ آهن در سه ماه چهارم 2016 شد. با این حال، در ژانویه به دنبال افزایش موجودی انبارهای چین و انتظار کاهش تقاضای فصلی، قیمت سنگ آهن نزولی شد. به نظر می‌رسد رشد قیمت‌ها سریع‌تر از تغییرات بنیادی بوده است؛ جایی که تولیدکنندگان اصلی، نظیر استرالیا و برزیل در حال رکوردزنی تولیدات هستند و ظرفیت‌های بزرگی با هزینه تولید پایین نظیر طرح جدید واله (Vale) در برزیل در سال جاری آماده بهره‌برداری می‌شوند.
این مسائل در کنار انتظار رشد عرضه قراضه آهن (به‌عنوان منبع ثانویه تولید فولاد) و کاهش تولیدات فولاد چین فشار بر قیمت سنگ آهن را افزایش خواهند داد. به هر حال، کلیدی‌ترین ریسک بازار سنگ‌آهن میزان تقاضای فولاد چین و همچنین تولید سنگ آهن در این کشور است. این مسائل سبب شده تا مراجع معتبر بین‌المللی پیش‌بینی قیمت 65 دلاری را برای سنگ آهن در سال 96 داشته باشند که افت حدود 3 درصدی را نسبت به میانگین سال 95 تجربه خواهد کرد.با توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای مزبور، فعالان بورس تهران سال آینده باید با دقت بالایی رویدادهای مربوط به بازارهای جهانی را رصد کنند.
در بخش بورس این همایش همچنین جذابیت فرصت‌های کم‌ریسک سودآوری با محوریت سپرده‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق بدهی را بررسی و نسخه‌ای متفاوت برای سرمایه‌های کم‌ریسک ارائه خواهد شد. عیارسنجی وضعیت صنایع مهم بازار سهام از جمله بانک‌ها، خودرویی‌ها، کالایی‌ها، کالاهای مصرفی نظیر غذایی‌ها و قندی‌ها، شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و تازه‌واردهای پرنوسان بازار سهام از دیگر مسائل مورد بررسی در این همایش خواهد بود. در ادامه، ترافیک طرح‌های توسعه‌ای که قرار است در سال 96 به بهره‌برداری برسند و ریسک‌های سیاسی داخلی و خارجی برای بورس تهران رصد می‌شوند.
