دومین متغیری که قصد داریم به معرفی و بررسی آن بپردازیم رشد اقتصادی است. ویژگی های شاخص رشد اقتصادی سبب شده است تا تغییرات آن بسیار مورد توجه مسئولین، رسانه ها و مردم قرار گیرد.
با توجه به اهمیت شاخص ها و متغیرهای اقتصادی و تاثیر مستقیم آنها بر زندگی مردم، تصمیم داریم به اختصار و به زبان ساده به معرفی این شاخص های اقتصادی بپردازیم. این کار سب می شود تا علاقمندان به اقتصاد بتوانند با صرف وقت اندکی، اطلاعات جامع و مفیدی پیرامون شاخص های اقتصادی بدست آورند. برای این منظور اطلاعات لازم پیرامون شاخص های اقتصادی را به صورت مجموعه نکات کوتاهی گردآوری خواهیم کرد.
دومین متغیری که قصد داریم به معرفی و بررسی آن بپردازیم رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی از چند جهت دارای اهمیت است. از یک سو یکی از مهمترین شاخص ها برای بررسی عملکرد اقتصادی دولت ها است و از سوی دیگر بر زندگی و معیشت مردم تاثیرگذار است. همچنین رشد اقتصادی می تواند نشان دهنده وضعیت اقتصادی کشور و روند آن باشد.
ویژگی های شاخص رشد اقتصادی سبب شده است تا تغییرات آن بسیار مورد توجه مسئولین، رسانه ها و مردم قرار گیرد و بحث های زیادی پیرامون آن مطرح شود. علیرغم اهمیت این شاخص و بحث های زیاد پیرامون آن، بسیاری از مردم آشنایی کافی با آن ندارند. لذا تلاش خواهیم کرد نکاتی پیرامون رشد اقتصادی که دانستن آنها برای مردم مفید و جالب است را بیان کنیم.
- رشد اقتصادی به تعبیر ساده عبارت است از افزایش تولید داخلی کشور در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال گذشته.درواقع رشد اقتصادی درصد تغییرات مجموع کل تولیدات یک کشور نسبت به سال قبل است.
- نرخ رشد اقتصادی، سرعت افزایش یا کاهش تولید ناخالص داخلی کشور و به تبع آن سرعت بهبود یا کاهش سطح رفاه مردم را نشان میدهد.
- رشد اقتصادی مجموع رشد کل بخش های اقتصاد را نشان میدهد. لذا ممکن است بخش‌هایی از اقتصاد با رشد منفی روبه‌رو بوده باشند اما رشد مثبت و بزرگ‌تر سایر بخش‌ها آن مقدار منفی را جبران کرده باشد و منجر به رشداقتصادی کل مثبت شده باشد
- رشد اقتصادی منفی به معنای کاهش مجموع تولید یک کشور نسبت به سال قبل است. یعنی اندازه کل اقتصاد نسبت به سال قبل کاهش یافته است.
- در محاسبه رشد اقتصادی، قیمت ها ثابت در نظر گرفته می شود تا صرفا میزان رشد تولیدات کشور محاسبه شود و اثر افزایش قیمتها (تورم) حذف گردد.
- رشد اقتصادی به صورت فصلی نیز محاسبه می شود که بیانگر درصد افزایش تولید یک کشور در یک فصل مشخص سال نسبت به همان فصل سال قبل است. به عنوان مثال رشد اقتصادی زمستان ۹۵ بیانگر میزان افزایش تولید داخلی کشور در فصل زمستان۹۵ نسبت به فصل زمستان ۹۴ است.
- از آنجا که در فصول مختلف سال، شرایط اقتصاد و بازار کار متفاوت است آمارهایی مانند اشتغال، بیکاری و تولید کشور را نمیتوان در فصل های مختلف سال مقایسه کرد بلکه باید هر فصل را با فصل مشابه سال قبل مقایسه کرد. لذا مقایسه تولید کشور در فصل های مختلف سال نادرست است و باید تولید کشور در هر فصل با فصل مشابه سال قبل مقایسه شود که نتیجه آن می شود رشد اقتصادی فصلی.
- رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی معمولاً در کنار هم به کار برده می شوند، اما باید توجه کرد که تفاوت زیادی بین دو اصطلاح وجود دارد.
- رشد اقتصادی صرفا پدیده کمّی است؛ ولی توسعه اقتصادی پدیده‌ای مرکب از جنبه‌های کمی و کیفی (مثل تغییرات بنیان‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، علمی وفرهنگی) است.
- وجود رشد اقتصادی مستمر و پایدار از شروط اساسی توسعه اقتصادی است
- توسعه اقتصادی نیازمند رشد اقتصادی است اما رشد اقتصادی به تنهایی نمی تواند منجر به توسعه اقتصادی شود.
- در اکثر کشورها رشد اقتصادی همراه با افزایش نابرابری بوده است. بخصوص در ابتدای روند رشد، نابرابری گسترش پیدا کرده است.
- هرچه اقتصاد به سطوح بالاتر توسعه دست می‌یابد، نرخ رشد اقتصادی به طور میانگین کاهش می‌یابد، در حالی که در سطوح پایین توسعه، امکان دستیابی به نرخ‌های رشد بالا، بیشتر است. از همین رو کشورهای توسعه یافته نرخ های رشد پایین و کشورهای در حال توسعه رشدهای بالا را تجربه می کنند.
- به دلیل مقایسه ای بودن نرخ رشد نسبت به سال قبل، اگر دولت در یک سال خیلی بد عمل کرده باشید، در سال بعد فقط کمی بهتر عمل کند نرخ رشد خوبی بدست خواهد آمد. لذا نرخ رشد اقتصادی به تنهایی شاخص خوبی برای بررسی عملکرد دولت و وضعیت اقتصاد نیست.
- داده‌ها و اطلاعات لازم جهت محاسبه رشد اقتصادی در ایران از منابع آماری رسمی از قبیل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نفت، اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران و وزارت نیرو دریافت می‌شود.
- با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به نفت، رشد اقتصادی به دو صورت رشد با نفت و رشد بدون نفت محاسبه و اعلام می شود که رشد بدون نفت می تواند معیار بهتری برای وضعیت اقتصادی کشور باشد.
- در دهه های اخیر موتور رشد اقتصادی در ایران، بیشتر درآمدهای نفتی و مخارج دولتی بوده است.
- نرخ رشد اقتصادی کشور در تمام دولت ها، نوسانات زیادی داشته است و هیچ یک از دولت ها کارنامه چندان موفقی در این زمینه ندارند.
- رشد اقتصادی ایران به جز برخی سالها همواره پایین بوده است و متناسب با ظرفیت های اقتصادی کشور نبوده است. بطوریکه یکی از مشکلات اقتصاد ایران، رشد پایین مزمن است.
- میانگین رشد اقتصادی کشور پس از پایان جنگ تاکنون حدود پنج درصد است که برای اقتصاد در حال توسعه ای مانند ایران چندان مناسب نیست