شاخص کل بورس تهران روز گذشته با رشد 307 واحدی بیشترین رشد خود را در اسفندماه به ثبت رساند. با پایان فشار فروش فصلی اسفند در معاملات دوشنبه افزایش تقاضای سهام، رشد 4/ 0 درصدی شاخص را به دنبال داشت. در این میان نمادهایی از گروه‌های مختلف مانند پالایشی‌ها، کانه‌های فلزی، تامین آب و برق به حمایت از شاخص کل برآمدند. پیش از این «دنیای اقتصاد» به احتمال چرخش مسیر شاخص با رسیدن به روزهای پایانی اسفند اشاره کرده بود. با پایان مهلت نقد کردن سهام در معاملات روز دوشنبه به نظر می‌رسد بازار جان تازه‌ای گرفته است (تسویه معاملات از قانون T+ 3 پیروی میکند که مهلت واریز وجه به حساب فروشنده سهام سه روز معاملاتی پس از انجام معامله است). در این میان نزول هفتههای اخیر بورس نیز در جذاب شدن سرمایه‌گذاری اثرگذار بوده است.
نسبت قیمت به درآمد بازار (P/ E با مبنای محاسباتی سازمان بورس) در شرایط کنونی همچنان در مرز 7 واحد قرار دارد. در حالی‌که میانگین یک سال گذشته شاخص مقادیر بالاتری را برای این نسبت نشان می‌دهد به نظر می‌رسد رشد دیروز بازار به دنبال بازپس‌گیری مقادیر پیشین است. از سوی دیگر همچنان بازدهی مورد انتظار بازار با نرخ‌های سود در بازار کم‌ریسک توان رقابت ندارد. در این شرایط انتظار برای بهبود سودآوری شرکت‌ها به خصوص گروه کالایی با ثبات قیمت کنونی کالاها در بازار جهانی وجود دارد اما از طرفی همچنان نسبت به پایداری قیمت‌ها در سطوح کنونی تردید وجود دارد. با تمام این موارد به نظر می‌رسد بورس در سال 96 نسبت به سال جاری بتواند عملکرد بهتری داشته باشد.
تفاوت‌های بازاری و بنیادی 95 و 96
برای مقایسه روند بازار در سالی که گذشت با سال آتی باید به چند نکته توجه کرد. نخست اینکه بورس تهران سال جاری را پس از یک رالی پرشتاب 3 ماهه آغاز کرد. به دنبال رشدهای هیجانی بازار در زمستان 94، شاخص کل سال گذشته را در سطوح بیش از 80 هزار واحدی به پایان رساند. گرچه در روزهای نخست سال جاری نیز شاهد ادامه مسیر صعودی شاخص بودیم اما مطابق با انتظارات در جدال با عوامل بنیادی شاخص مسیر نزولی در پیش گرفت. در این میان صنایعی که بیشترین هیجان را در سه‌‌ماه پایانی سال گذشته تجربه کردند با نزول خود بیشترین فشار را بر شاخص وارد کردند (به‌طور مثال خودرویی‌ها). میانگین قیمت به درآمد بورس در آغاز سال حدود 5/ 7 بود. بازار در حالی در ابتدای 95 چنین نسبتی از قیمت به درآمد را به خود گرفته بود که با توجه به وضعیت بازار جهانی و همچنین فضای موجود پیش‌بینی‌های سودآوری شرکت‌ها خوش‌بینانه عنوان می‌شد. با این حال رشد بازارهای جهانی از سودآوری شرکت‌های کالایی حمایت کرد. از سوی دیگر بورس 95 برای نخستین بار نشانه‌هایی از بحران بانکی را در اقتصاد کشور به نمایش گذاشت. به این ترتیب از سمت گروه بانکی شوک‌هایی به نماگر بورس وارد شد. شاخص بازارهای کالایی نیز رشدهای قابل توجهی را به ثبت رساندند و در بزرگترین گروه بورسی (کالایی‌ها) نشانه‌های مثبت سودآوری مشاهده شد.
در مجموع بورس تهران در سالی که گذشت پستی و بلندی‌های فراوانی را پشت سر گذاشت. از دیگر مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد بحران شفافیت در بورس تهران بود که این موضوع نگرانی فعالان بازار را به دنبال داشت. عدم شفافیت در برخی نمادها مانند «آکنتور» و بی‌اطمینانی به‌صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی و بانک‌ها همچنان در بورس تهران مشاهده می‌شود. بورس تهران در شرایطی به سال 96 وارد می‌شود که نسبت قیمت به درآمد بازار در مقایسه با آغاز سال 95، رقم‌های پایین‌تری دارد. شاخص در سطوح پایین‌تری قرار دارد و برخلاف سال گذشته برای سال جاری انتظار رشد سودآوری و افزایش میزان سود خالص کل بازار وجود دارد. همچنین احتمال شوک‌های مقطعی مانند ریزش بانک‌ها در سال 95، در سال آینده کاهش یافته است (البته همچنان بانک‌ها با وضعیت بحرانی دست و پنجه نرم می‌کنند). در شرایط کنونی کارشناسان در انتظار اجرای یک طرح جدی اصلاح نظام بانکی با ادامه کار دولت فعلی برای شروع دوباره و پرقدرت بانک‌ها هستند. گرچه اجرای طرح احتمالی اصلاح نظام بانکی در ابتدا فشارهای سنگینی را بر این گروه و شاید اقتصاد کشور داشته باشد، اما لزوم اجرای آن برای خروج از بن‌بست پولی و بانکی کنونی الزامی است. بر این اساس می‌توان انتظار ادامه روزهای سبز را برای شاخص در آستانه سال جدید متصور بود. از سوی دیگر همچنان جذابیت بازار رقیب مانع از حرکت نقدینگی به سمت بورس شده است. ادامه نرخ‌های بالای سود در اقتصاد مانع از حرکت سرمایه‌های پارک‌شده در بازارهای کم‌ریسک به سمت بورس شده است. مقایسه ظاهری نسبت قیمت به درآمد کنونی بازارهای بدون ریسک (حدود 5 تا 6) با بورس تهران (حدود 7) کاملا گویای این موضوع است. شاید یکی از مهم‌ترین مواردی که از رشد ادامه‌دار شاخص در سال آینده جلوگیری میکند ادامه بازدهی‌های کنونی در بازار رقیب است. یکی از ملزومات تعدیل نرخ سود در اقتصاد به ثمر نشستن طرح اصلاح نظام بانکی است که کاهش واقعی و غیر‌دستوری نرخ سود را رقم زند.
اثر «فد» بر بازارهای کالایی
نتیجه نشست بانک مرکزی آمریکا موسوم به فدرال رزرو که از روز گذشته آغاز شده است در ساعات پایانی امشب منتشر می‌شود. در حالی‌که اتفاق نظر بر افزایش نرخ بهره آمریکا در این نشست وجود دارد، کارشناسان جهانی به پیش‌خور شدن اثر این موضوع در بازار جهانی اشاره دارند. با این حال در دو بار قبل که فدرال رزرو نرخ بهره این کشور را افزایش داده با وجود انتظارات موجود شاخص دلار با رشد مقطعی مواجه شده است. در شرایط کنونی نیز با افزایش نرخ بهره احتمال واکنش مثبت ارزش دلار در بازار جهانی وجود دارد که این موضوع می‌تواند بر شاخص بازارهای کالایی فشار وارد کند. در این میان مهم‌تر از تصمیم فدرال رزرو برای افزایش نرخ بهره که در شرایط کنونی قطعی به نظر می‌رسد، نظر اعضای این کمیته برای آینده نرخ بهره حائز اهمیت است. انتظار برای افزایش سه‌باره نرخ بهره در سال 2017 وجود دارد. در این شرایط ارسال سیگنال‌هایی از ادامه‌دار بودن رشد نرخ بهره در سال جاری میلادی می‌تواند با حمایت از ارزش دلار، ثبات شاخص دلار را به دنبال داشته باشد. در نتیجه ضعف سایر ارزها در برابر دلار ، افت قیمت کالا را به دنبال خواهد داشت. البته باید به سایر عوامل اثرگذار مانند وضعیت اقتصاد بزرگترین مصرف‌کننده کالای جهان نیز توجه داشت. در این خصوص امیدواری به ثبات رشد اقتصادی چین از عوامل حمایتی روز گذشته بازار کالایی بود.
در بازار چه گذشت؟
پالایشی‌ها با رشد قیمتی خود بیشترین حمایت را از شاخص داشتند. پس از بی‌واکنشی بازار به رشدهای سودآوری این گروه در هفتههای گذشته دیروز نمادهای این گروه با افزایش چشمگیر تقاضا و رشد قیمتی مواجه شدند، گرچه بزرگترین نماد این گروه (از نظر ارزش بازار)، «شبندر» نوسانات اندکی را در نزدیکی صفر تابلو به ثبت رساند. از سوی دیگر «شتران» معاملات دیروز را با صف خرید به پایان رساند. پیش از این به اثرگذاری تصمیمات نرخ‌گذار بر سودآوری شرکت‌های پالایشی اشاره شد. عدم شفافیت این گروه سدی در برابر حرکت نقدینگی به سمت این گروه بود. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی بخشی از فعالان بازار به ادامه سیاست‌های نرخ‌گذار (تکرار تعدیل مثبت گزارش‌های 9 ماه) امیدوار هستند. بر این اساس در حالی‌که سودآوری دیگر شرکت‌ها مانند «فملی» به قیمت مس، «شخارک» به متانول و گاز مایع، «جم» به پلیمرها و مشتقات الفینی و «آپ» به حجم تراکنش‌های پرداخت وابسته است، نوسانات سودآوری شرکت‌های پالایشی نیز در دستان نرخ‌گذار است. بر این اساس خریداران کنونی به تصمیم‌گیری آتی نرخ‌گذار دل بسته‌اند و امیدوار به آینده در سمت خرید سهام فعال شده‌اند. در معاملات دیروز «آپ» پس از استراحت یک روزه در مسیر صعودی (معاملات روز دوشنبه) بار دیگر در مسیر صعودی قرار گرفت. در این میان عرضه‌های سنگین مانع از پایداری صف خرید در این نماد بود. در حالی‌که سایر نمادهای هم‌گروه مانند «رکیش» و «رتاپ» در نسبت‌های قیمت به درآمد کمتری در حال معامله هستند، به نظر می‌رسد در پی رشدهای مکرر سودآوری آسان پرداخت از زمان عرضه اولیه در مهر‌ماه، بازار به ادامه تعدیل مثبت سودآوری این شرکت امیدوار است. در این میان انتظار برای عرضه به‌پرداخت به‌عنوان بزرگترین شرکت در حوزه تجارت الکترونیک کشور نیز فضای مثبت را در معاملات این گروه به وجود آورده است. البته با وجود تاکید بانک ملت به‌عنوان سهامدار عمده به‌پرداخت در عرضه این سهم تا پایان سال 95، با ممانعت سازمان احتمالا این عرضه در سال آینده انجام می‌شود.
ترافیک بلوک در پایان سال 95
در ادامه روزهای قبل در معاملات دیروز نیز شاهد تعداد بالای جابه‌جایی‌های بلوکی سهام بودیم. حدود 361 میلیون سهم از پتروشیمی جم به‌صورت بلوکی روی میز عرضه گذاشته شد. این بلوک که از سوی سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی به فروش رفت در ماه گذشته به‌صورت بلوک‌های خرد از سرمایه‌گذاری نفت و گاز تامین (تاپیکو) و همچنین صندوق با درآمد ثابت آرمان‌شهر خریداری شده بود. علاوه بر بلوک پتروشیمی جم، بلوک فنرسازی خاور، سایپا، سایپا دیزل، بانک ملت، پالایش نفت بندرعباس نیز روز گذشته معامله شد. با حذف معاملات بلوکی، ارزش معاملات دیروز بازار سهام به170 میلیارد تومان که رشد 7 درصدی را نسبت به دوشنبه نشان می‌دهد. حجم معاملات نیز رشد 33 درصدی را در مقایسه با روز دوشنبه تجربه کرد.