از ابتدای سال جاری تاکنون رشد متوسط قیمت‌ها در بورس تهران ادامه داشته است. شاخص کل در این مدت تقریبا 7/ 2 درصد و شاخص کل هم‌وزن نیز بیش از 3/ 10 درصد رشد نشان داده است. رشد شاخص سهام روز گذشته تشدید شد. شاخص کل با قدرت وارد کانال 79 هزار واحدی شد و شاخص کل هم‌وزن نیز تقریبا 5/ 1 درصد رشد نشان داد. به نظر می‌رسد رشدهای اخیر بازار سهام نه بر مبنای واقعیت‌های اقتصادی، بلکه به دلیل هیجان‌های ناشی از انتخابات ریاست جمهوری است. اغلب کارشناسان بورس نیز همین اعتقاد را دارند که باوری عمومی مبنی بر رونق بازار در آستانه انتخابات ریاست جمهوری باعث رشد قیمت‌ها شده است. همان‌طور که پیشتر در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» نیز اشاره شده بود، از آنجا که متغیرهای غالب اثرگذار فعلی بر بازار سهام مبنایی کیفی پیدا کرده‌اند و امکان محاسبه کمی آثار این متغیرها وجود ندارد، فعالان بازار اقدام به معاملات احساسی و هیجانی می‌کنند.
برخی از کارشناسان نیز بر این باور هستند که سیاست‌های اقتصادی دولت بعدی احتمالا انبساطی‌تر از دولت فعلی خواهد بود و افزایش نرخ تورم و نرخ ارز را به دنبال خواهد داشت. اما بازار هنوز به شرکت‌های اثرپذیر در این موضوع توجه ویژه ندارد و کلیت قیمت‌ها تنها به دلیل شکل‌گیری فضایی هیجانی در حال رشد هستند. ضمنا اغلب کارشناسان اعتقاد دارند از آنجا که رشد اخیر قیمت‌ها مبنای بنیادینی ندارد، چندان پایدار به نظر نمی‌رسد و با از بین رفتن فضای هیجانی احتمالا از بین خواهد رفت. ترکیب فعالان حقیقی و حقوقی در معاملات روزهای اخیر نیز هیجانی بودن داد‌و‌ستدها را تایید میکند. مشارکت اشخاص حقیقی در روزهای اخیر به طرز معناداری بیشتر از حقوقی‌های بازار بوده است. از ابتدای سال جاری تاکنون تغییر مالکیت ازسوی اشخاص حقوقی به اشخاص حقیقی بوده است. با این حال برخی کارشناسان معتقدند روند فعلی قیمت‌ها تا انتخابات پایدار خواهد بود و پس از آن نیز به دلیل اعمال سیاست‌های انبساطی‌تر احتمالی می‌تواند ادامه‌دار باشد.
جهش هیجانی شاخص سهام
محمد نوربخش، کارشناس بازار سهام: به نظر می‌رسد در سال جدید بازار با نوسانات متعددی روبه‌رو باشد. دلیل آن نیز مربوط به مولفه‌های کلان اقتصادی و پیش‌بینی رشد نرخ تورم و دلار است. با این وجود رشدهای کنونی بازار عمدتا در سهم‌هایی صورت می‌گیرد که تاثیرپذیری چندانی از این مولفه‌ها ندارند. از سوی دیگر باوجود اینکه شرایط بنیادی شرکت‌ها نسبت به یک سال گذشته بهبود ملموسی داشته است اما اینکه این ارتقای سطح شرکت‌ها طی یک‌ماه در بازار نمایان شود، دور از انتظار است.در این شرایط به نظر می‌رسد رشدهای کنونی براساس رفتارهای هیجانی ناشی از نزدیکی به زمان انتخابات باشد. موضوعی که عمدتا در ادوار گذشته نیز شاهد آن بودیم. در نهایت می‌توان گفت این روند صعودی نمی‌تواند تداوم چندانی داشته باشد و بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بازار بسیاری از این هیجانات را تخلیه میکند.
رشد غیربنیادی بورس تهران
محمد گرجی‌آرا، کارشناس بازار سهام: نماگر بازار سهام طی روزهای اخیر رشد متناوب و مناسبی را تجربه کرده؛ به‌طوری که در 24 روز معاملاتی گذشته، تنها یک روز منفی را به ثبت رسانده است. دلیل اصلی رشد اخیر را می‌توان در افزایش حجم اعتبارات و ورود پول از سوی برخی نهادهای حقوقی جست‌وجو کرد. بر این اساس این بار حرکت با تحرکات نهادهای حقوقی در بازار آغاز شده است. در عین حال نسبت P/ E بازار سرمایه پس از اصلاح اخیر، از متوسط 5/ 7 در بازار به 7/ 6 رسید و این موضوع جذابیت سهام موجود در بازار را افزایش داد. در این میان برخی رشد کنونی را ادامه‌دار عنوان می‌کنند و برخی دیگر از کارشناسان نظر دیگری دارند. به نظر می‌رسد رشد اخیر شاخص کل بورس تهران رشدی موقتی باشد. علت موقتی بودن این رشد نیز آن است که تغییر و تحول بنیادی در عرصه اقتصاد کلان و قیمت کالاهای اساسی خام به وجود نیامده است. علاوه بر این تجربه نشان داده است که بورس تهران هر بار پس از یک دوره صعود بی‌وقفه، ریزش شدیدی را به خود می‌بیند. زمانی که اکثر نمادها بدون تغییر در وضعیت بنیادی اقتصاد صف خرید هستند، این نشانه‌ها وجود دارد که قطعا علاوه بر سهم‌هایی که به علت ارزندگی در حال رشد هستند، برخی از سوداگران بازار سهم‌هایی را بدون پشتوانه بنیادی با تبلیغات فراوان به سمت افزایش قیمت سوق می‌دهند. طبیعتا به موجب این امر، انتخاب سهام ارزنده و جذاب در بازار از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی و خرد دشوار میشود.
رشد اخیر بورس تهران موقتی است
محسن احمدی، کارشناس بازار سهام: یکی از عمده دلایلی که از ابتدای سال آغاز شد و تاکنون ادامه پیدا کرده است، کاهش نرخ سود در بازار اوراق بدهی است. به‌طوری که به دنبال کاهش فشار عرضه از سوی سهامداران حقوقی نرخ 25 درصدی اوراق بدهی در اسفند ماه به 21 درصد تنزل پیدا کرد. به موجب این امر جذابیت سهام بورسی تا حدودی افزایش پیدا کرد تا شاهد ورود نقدینگی سهامداران به ویژه سهامداران خرد به بازار سهام باشیم. در کنار این موضوع نباید به توجه ویژه بازار به انتخابات ریاست جمهوری غافل شد. اغلب کارشناسان بر این باورند که رئیس‌جمهوری آینده، سیاست‌های انقباضی فعلی را ادامه نخواهد داد و درصدد کاهش رکود برخواهد آمد. این امر چشم‌انداز مثبتی را پیش‌روی بازار سهام قرار می‌دهد تا شاهد تداوم فاز صعودی اخیر بورس تهران باشیم. این در حالی است که درخصوص پایداری رشد فعلی نمی‌توان به قدرت سخن گفت، چرا که هر رشد پایداری نیازمند رشد اقتصادی و رشد سودآوری شرکت‌ها است. در این میان همان‌طور که اشاره شد رشد کنونی بورس تهران بیش از آنکه از دلایل بنیادی تبعیت کند به رفتار هیجانی سهامداران ارتباط دارد. بر این اساس به نظر می‌رسد پس از یک دوره صعودی، شاهد ریزش بازار باشیم.
بازار سهام روی موج انتخابات
مهدی افضلیان، کارشناس بازار سهام: یکی از عمده دلایل رشد اخیر بازار سهام را می‌توان به انتخابات ریاست جمهوری در پایان اردیبهشت ماه ارتباط داد. در این میان دو فرضیه محتمل است. یکی آنکه روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهوری دوازدهم کشور انتخاب شود و سیاست‌های فعلی خود مبنی بر کنترل تورم و نرخ دلار و رشد و توسعه اقتصادی را ادامه دهد. در حال حاضر این موضوع فرضیه محتمل بازار به شمار می‌رود و چشم‌انداز مثبتی را ایجاد کرده است. رشد اخیر را می‌توان در رفتار سهامداران نیز جست‌وجو کرد. رشد بازار سهام در دوره کنونی سبب افزایش سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خرد بازار شده است که می‌توان آن را یک هیجان موقتی دانست. این در حالی است که عوامل بنیادی بازار، تغییر خاصی به خود ندیده است؛ به‌طوری که بهای نفت از ثبات برخوردار بوده است و بازارهای کالایی نیز شاهد کاهش بهای مس، سنگ آهن، روی، متانول و دیگر فلزات اساسی بوده است. در صورتی که نمادهای وابسته به بازارهای کالایی رشد مناسبی را تجربه کردند. بر این اساس و با توجه به دلایل ذکر شده، تداوم یا موقتی بودن روند صعودی اخیر به رفتار سهامداران بستگی دارد. در صورتی که شاهد افزایش فشار عرضه از سوی سهامداران عمده بازار باشیم، هراس ایجاد شده در میان سهامداران خرد موجب تشدید فشار فروش ایجاد شده خواهد شد که به دنبال آن بازار وارد فاز نزولی میشود. در عین حال در صورتی که روال طبیعی بازار حفظ شده و عرضه زیادی را به خود نبیند، انتظار برای تداوم رشد بازار امری محتمل است. با این وجود همواره به دنبال هر رشدی که از عوامل غیربنیادی تبعیت میکند، ریزشی را شاهد خواهیم بود.
عوامل حمایتی از تداوم صعود بورس
محمد علی شیرازی، کارشناس بازار سهام:گرچه نمادهای بورسی که در معاملات دیروز روند صعودی را تجربه کردند عمدتا در کانون توجه نوسان‌گیران بوده است، اما انتظار می‌رود به تدریج این فضای مثبت به دیگر نمادهای بورسی نیز کشیده شود. در این میان بهانه اصلی رشد قیمت سهام را می‌توان در فضای سیاسی کشور در چند هفته مانده به انتخابات دانست. می‌توان به ارزندگی برخی از نمادها در نگاه معامله‌گران بازار اشاره کرد. این موضوع به خصوص در فصل مجامع و با تقسیم سود از سوی شرکت‌ها خودنمایی بیشتری میکند. کاهش نسبت قیمت به درآمد شرکت‌ها در پی تقسیم سود نقدی در مجامع عاملی برای جذابیت سهام خواهد بود. در شرایط کنونی نیز بعضا شاهد جولان سفته‌بازان در برخی نمادها برای کسب بازدهی هستیم. این موج نقدینگی که به خصوص از سوی حقیقی‌ها وارد بورس میشود، می‌تواند به سهام بنیادی نیز کشیده شود. در این میان احتمال رشد تورم و همچنین رشد نرخ دلار یا از سوی دیگر کاهش نرخ سود بانکی (با پایین نگه داشتن نرخ تورم) از عوامل بنیادی برای حمایت از بورس هستند.
تداوم روند صعودی قیمت ها
محمد داوود فصاحت، کارشناس بازار سهام: رشد بی‌وقفه بورس تهران که از ابتدای سال جاری شدت بیشتری گرفت، در حالی طی روزهای اخیر ادامه یافته است که هیچ‌گونه دلیل بنیادی در توجیه آن وجود ندارد. بررسی روند کنونی بورس حاکی از عدم تغییر در شرایط بنیادی شرکت‌ها است. در واقع وضعیت سودآوری شرکت‌ها همانند گذشته بوده و متغیر خاصی نه تنها از سوی بازارهای جهانی بلکه از سوی اقتصاد داخلی نیز متوجه بازار سهام نبوده است. به نظر می‌رسد تنها نکته تاثیرگذار از ناحیه انتخابات ریاست جمهوری است. به نظر می‌رسد جو حمایت سرمایه‌گذاران حقوقی در فضای سیاسی کشور سبب افزایش خرید این دسته از سهامداران شده است. پیش‌بینی میشود این شرایط تا برگزاری انتخابات ادامه‌دار باشد. پس از انتخابات نیز انتظار می‌رود شاخص یک ریزش شدید را تجربه کند و مجدد روند صعودی را در پیش گیرد. در حال حاضر دولت سعی در کنترل نرخ ارز دارد که این موضوع بعد از انتخابات به شدت کنونی دنبال نخواهد شد و می‌توان افزایش نرخ این مولفه را در سودآوری شرکت‌ها لحاظ کرد. به عبارت دیگر روند صعودی بازار پس از برگزاری انتخابات نیز از ناحیه افزایش نرخ ارز تداوم خواهد یافت و بازار همچنان مثبت باقی می‌ماند.
مروری بر آمار معاملات
شاخص کل بورس تهران طی معاملات روز گذشته با رشد 651 واحدی، با قدرت از کانال 78 هزار و احد خارج شد و در بیشترین میزان خود از 4 بهمن سال گذشته قرار گرفت. این نماگر مهم بازار در نهایت در عدد 79 هزار و 303 واحدی ایستاد. شاخص کل هم‌وزن نیز دوباره به سقف‌شکنی‌های خود ادامه داد و با رشد 5/ 1 درصدی به عدد 17 هزار و 344 واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن پیشتر در تاریخ 26 فروردین یک اوج تاریخی را در سطح 17 هزار و 111 واحدی ثبت کرده بود که این سطح با احتساب رشد روز گذشته شکسته شد. حالا شاخص کل هم‌وزن در بیشترین میزان تاریخی خود قرار گرفته است.
ارزش و تعداد معاملات نیز همچنان در سطح قابل قبولی قرار دارد. این متغیرها از ابتدای هفته گذشته رشد قابل توجهی یافتند. روز گذشته در بورس تهران، یک میلیارد و 227 میلیون ورقه بهادار به ارزش 280 میلیارد تومان و در 91 هزار نوبت دست به دست شد. از این میزان 226 میلیارد تومان به معاملات خرید سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس اختصاص یافت. درست مانند هفته‌های اخیر در روز گذشته مشارکت اشخاص حقیقی در سمت خرید بیش از مشارکت حقوقی‌ها بود. خالص خرید اشخاص حقیقی از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از 110 میلیارد تومان بوده است. تنها در روز گذشته، به اندازه 32 میلیارد تومان، مالکیت سهام از اشخاص حقوقی به حقیقی‌ها منتقل شد. همین موضوع را می‌توان برای رشد باثبات قیمت‌ها در بورس به‌عنوان یک تهدید به حساب آورد. افزایش میزان مشارکت اشخاص حقیقی در وهله اول به معنای افزایش احتمالی حجم اعتبارات در بازار است. از آنجا که خریداران اعتباری برای شناسایی سود عجول هستند و بیشتر تلاش دارند روی روندهای بازار موج‌سواری کنند، می‌توان انتظار داشت که در زمان اصلاح قیمت‌ها شاهد افزایش فزاینده فشار فروش و در نتیجه افت شدید قیمت‌ها باشیم. ضمنا از آنجا که پیش‌فرض درباره اشخاص حقیقی این است که با سطح پایین‌تری از تخصص به معامله می‌پردازند، ماهیت رشدهای قیمتی اخیر را می‌توان هیجانی در نظر گرفت. از آنجا که بنیاد سودآوری شرکت‌های بورسی تغییری نداشته است و تنها انتخابات ریاست جمهوری است که بر فضای بازار سهام سایه گسترانده و البته با توجه به مشارکت بالای اشخاص حقیقی در سمت تقاضا، تقریبا با اطمینان می‌توان ادعا کرد که بازار وارد فاز هیجانی شده است. این هیجان می‌تواند تا روز انتخابات ریاست‌جمهوری ادامه پیدا کند، اما اگر استنباط فعالان بورس از سپهر سیاسی کشور به سمت منفی تغییر مسیر پیدا کند، قاعدتا باید شاهد هیجان در سمت فروش سهام باشیم.
در این میان باید به این نکته توجه داشت که احتمالا به زودی شاهد بازگشایی نماد وبصادر خواهیم بود که می‌تواند شوک منفی را به بازار وارد کند. بنابراین با افت شاخص صنعت بانکداری، احتمالا شاخص کل نیز پتانسیل سرخ‌پوش شدن را دارد. اما در میان شرکت‌های کوچک‌تر که بیشتر خود را در شاخص کل هم‌وزن نشان می‌دهند، احتمالا باید منتظر ادامه رشدهای هیجانی قیمت باشیم.
طی معاملات روز گذشته، از میان صنعت‌های 37 گانه حاضر در بورس، شاخص 23 صنعت با رشد مواجه شد. گروه استخراج زغال‌سنگ با تک‌نماد «کطبس» بیشترین رشد روزانه شاخص صنایع را به خود اختصاص داد. شاخص این گروه در روز گذشته بیش از 21 درصد رشد نشان داد که دلیل آن بازگشایی نماد «کطبس» پس از مدت بیش از 4 ماه بود. این موضوع البته در رشد قابل توجه شاخص کل هم‌وزن نیز تاثیر بسزایی داشت. در طرف دیگر شاخص 8 صنعت در روز گذشته با افت مواجه شد. میزان افت شاخص این هشت صنعت البته ناچیز به نظر می‌رسد. گروه‌های زراعت، فلزات اساسی و بیمه بیشترین افت شاخص را به خود اختصاص دادند.همچنین دیروز گروه‌های خودروسازی و ساخت قطعات، محصولات شیمیایی و فرآورده‌ها بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص دادند. ضمن آنکه گروه‌های رایانه، سرمایه‌گذاری‌ها و همچنین گروه انبوه‌سازی در میان گروه‌های پرمعامله بازار قرار گرفتند. از میان نمادها، «کطبس»، «کپشیر» و «فباهنر» در روز گذشته بیشترین رشدهای روزانه قیمتی را به خود اختصاص دادند. در طرف مقابل نمادهای «کهمدا»، «کپارس» و «پدرخش» بیشترین افت روزانه قیمتی را ثبت کردند. همچنین نمادهای «فارس»، «خساپا»، «شپنا» و «خودرو» بیشترین اثر مثبت و نمادهای «فولاد»، «فملی» و «جم» نیز بیشترین اثر منفی را در محاسبه شاخص کل رقم زدند.