ترسیم اقتصاد در محدوده آزاد

از آنجا که مناطق آزاد، پیشتاز توسعه و الگوساز برای سرزمین اصلی به‌شمار می‌روند، توسعه صادرات، افزایش تولید و جذب سرمایه خارجی در این مناطق می‌تواند توسعه اقتصادی کشور را سبب شود. در همین راستا، آمارها بیانگر این است که 7 منطقه آزاد کشور شامل «کیش، قشم، چابهار، ارس، اروند، انزلی و ماکو» درراستای ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی سال 1392 و همچنین پروژه‌های اولویت‌دار اقتصاد مقاومتی در سال 1395، موفقیت قابل‌توجهی را کسب کردند. به‌طوری که براساس آمار منتشر شده ازسوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی، مجموع صادرات و صادرات مجدد در 7 منطقه آزاد کشور در سال 1391، معادل 374 میلیون گزارش شده که این رقم در سال 1395 به 814میلیون دلار افزایش یافته است. همچنین مطابق آمارها، ارزش سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1391، معادل 32 میلیون دلار بوده که این رقم در سال 1395 به 3 میلیارد و 103 میلیون دلار رسیده که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در همین سال مربوط به منطقه قشم به ارزش 2 میلیارد و 600میلیون دلار بوده است.
از سوی دیگر، آمارها بیانگر این است که مجموع میزان سرمایه‌گذاری داخلی بخش غیردولتی در مناطق آزاد تجاری- صنعتی، از 3 هزار میلیارد و 35 میلیون تومان در سال 1391 به 16 هزار میلیارد و 192 میلیون تومان در سال 1395 رسیده است. همچنین براساس آمار ارائه شده، در پایان سال 1395، واحدهای تولیدی صنعتی مستقر در مناطق آزاد به حدود 1170واحد افزایش یافته که باتوجه به حمایت‌های صورت گرفته، جهت بهره‌برداری مجدد از واحد‌های غیرفعال، سهم واحدهای فعال از کل واحدهای تولیدی در انتهای سال 95، به 82 درصد رسیده است. مقایسه عملکرد وضعیت واحدهای صنعتی و تولیدی طی 2 سال 95 و 94 نیز نشان می‌دهد، تعداد واحدهای مستقر فعال در سال 95 نسبت به سال 94، معادل 6درصد رشد داشته است.
 اکران آماری تجارت
براساس آمار منتشر شده از سوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی، در انتهای سال 95، مجموع ارزش صادرات تحقق یافته در مناطق آزاد به حدود 814 میلیون دلار رسیده که شاهد رشد 27درصدی هستیم. البته براساس هدف‌گذاری‌های انجام شده، قرار بود این رقم به حدود 835 میلیون دلار افزایش پیدا کند.

 همچنین مطابق آمارها، بیشترین رشد صادراتی در مناطق 7گانه تجاری در سال 95، مربوط به 4 منطقه آزاد «انزلی، کیش، اروند و ارس» بوده است. از سوی دیگر، مقایسه عملکرد صادرات در مناطق 7گانه در سال 95 نسبت به سال 94، نشان می‌دهد، منطقه آزاد ارس با افت 18درصدی صادرات مواجه بوده است، اما دیگر مناطق رشد صادراتی را تجربه کردند. از سوی دیگر، مطابق آمارها، ارزش صادرات کالای تولیدی و خدمات از مناطق آزاد به خارج کشور و فراساحل در انتهای سال 94، حدود 260میلیون دلار بوده که براساس هدف ابلاغی قرار بوده این رقم به حدود 338 میلیون دلار افزایش پیدا کند. در انتهای سال 95، ارزش صادرات کالای تولیدی و خدمات در مناطق آزاد به بیش از 341 میلیون دلار رسیده که نشان از رشد 34درصدی نسبت به مدت مشابه سال 94 دارد.
جزییات آماری حاکی از این است که منطقه آزاد اروند با 111 میلیون دلار بیشترین صادرات در این زمینه را داشته است. همچنین براساس آمارها، منطقه ارس با 35 میلیون دلار کمترین صادرات را در زمینه کالاهای تولیدی و خدمات داشته است. ازسوی دیگر، آمارها بیانگر این است که مجموع ارزش صادرات کالای تولیدی در مناطق آزاد به سرزمین اصلی، در انتهای سال 94، حدود 616 میلیون دلار بوده است. براساس آمارها، مجموع ارزش صادرات کالای تولیدی در مناطق به سرزمین اصلی در انتهای سال 95، به بیش از 754 میلیون دلار رسیده که نمایانگر رشد 22درصدی در این زمینه است. همچنین ارزش صادرات واحدهای نفتی مستقر در منطقه آزاد اروند (پالایشگاه و پتروشیمی آبادان و شرکت ایرانول) در سال 94 بیش از 5.7میلیارد دلار بوده که با رشد 15درصدی در سال 95 به حدود 6.5میلیارد دلار رسیده است.
 صادرات مجدد
همچنین براساس آمار منتشر شده از سوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی، ارزش صادرات مجدد از طریق مناطق آزاد کشور در انتهای سال 94، حدود 382 میلیون دلار بوده، که براساس هدف ابلاغی مقرر شده بود که به حدود 497 میلیون دلار افزایش پیدا کند. حال براساس آمارها در انتهای سال 95، ارزش صادرات مجدد در مناطق آزاد به بیش از 464 میلیون دلار رسیده که نمایانگر رشد 23 درصدی در این خصوص است.
 جزئیات آماری جذب سرمایه
از سوی دیگر، مجموع سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد تجاری-صنعتی طی سال‌های 1395 - 1391 نیز منتشر شد. مطابق آمارها، ارزش سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1391، معادل 32میلیون دلار گزارش شده که این رقم در سال 1394 به یک‌میلیارد و 291 میلیون دلار و در سال 1395 به 3 میلیارد و 103 میلیون دلار رسیده است.
مطابق آمارها، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1394 مربوط به منطقه ماکو به ارزش یک‌میلیارد و 62 میلیون دلار بوده است. همچنین در سال 1395 بیشترین حجم سرمایه‌گذاری، مربوط به منطقه قشم به ارزش 2 میلیارد و 600میلیون دلار بوده است. از سوی دیگر، مجموع میزان سرمایه‌گذاری داخلی بخش غیردولتی در مناطق آزاد تجاری-صنعتی، از 3هزار میلیارد و 35 میلیون تومان در سال 1391 به 8هزار میلیارد و 377میلیون تومان در سال 1394 و 16هزار میلیارد و 192میلیون تومان در سال 1395 رسیده است. همچنین مطابق آمار ارائه شده از سوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی، بیشترین میزان سرمایه‌گذاری داخلی در سال 1394 در منطقه آزاد کیش به ارزش 2 میلیارد و 870 میلیون تومان بوده است. همچنین در سال 1395 بیشترین حجم سرمایه‌گذاری بازهم در منطقه آزاد کیش به ارزش 6هزار و 610 میلیون دلار گزارش شده است.

سیمای تولید
مطابق آمار منتشر شده، در انتهای سال 94، تعداد 1013 واحد تولیدی-صنعتی در مناطق آزاد کشور مستقر بوده، که حدود 76درصد این واحدها فعال بوده‌اند. براساس آمارها، ارزش تولیدات این واحدها، حدود 3100میلیارد تومان گزارش شده است. همچنین میزان اشتغال مستقیم ایجاد شده توسط این واحدهای تولیدی-صنعتی حدود 19هزار نفر بوده است. از سوی دیگر، براساس آمار ارائه شده، در پایان سال 1395، واحدهای تولیدی صنعتی مستقر در مناطق آزاد به حدود 1170 واحد افزایش یافته که باتوجه به حمایت‌های صورت گرفته، جهت بهره‌برداری مجدد از واحد‌های غیرفعال، سهم واحد‌های فعال از کل واحدهای تولیدی در انتهای سال 95، به 82درصد رسیده است.
مقایسه عملکرد وضعیت واحدهای صنعتی و تولیدی طی دو سال 94 و 95 نشان می‌دهد، تعداد واحدهای مستقر فعال در سال 95 نسبت به سال 94، معادل 6درصد رشد داشته است. همچنین مطابق آمارها، ارزش تولیدات در این واحدها در سال 1395 به بیش از 3750میلیارد تومان بدون لحاظ کردن پتروشیمی و پالایشگاه آبادان، افزایش یافته که در مقایسه با سال 94، رشد 21درصدی را تجربه کرده است.
براساس آمارها، میزان اشتغالزایی مستقیم در واحدهای تولیدی و صنعتی مناطق آزاد در سال 95، بیش از 21هزار نفر می‌رسد که در مقایسه با سال 1394، رشد 11درصدی را نشان می‌دهد. آمارها گویای این است که در منطقه آزاد کیش، در مجموع 202واحد در زمینه تولید قطعات و ارائه خدمات فنی و مهندسی در حوزه نفت و گاز مستقر است که از این تعداد، 137واحد صرفا ارائه‌کننده خدمات فنی و مهندسی نفت و گاز است. در مجموع کل واحد‌های تولیدی و خدماتی مستقر در کیش در انتهای سال 95 به 427واحد می‌رسد. همچین براساس آمارها، تعداد واحدهای تولیدی مناطق آزاد در سال 1395 به این شرح است: 138واحد صنعتی در ارس، 143واحد صنعتی در اروند، 150واحد صنعتی در انزلی، 172واحد صنعتی در چابهار، 196واحد صنعتی در قشم و 88واحد صنعتی در ماکو. از سوی دیگر، فراوانی واحدهای تولیدی و صنعتی فعال در مناطق آزاد به‌ترتیب در رشته‌های شیمیایی، غذایی و دارویی، کانی غیرفلزی، فلزی، سلولزی، برق و الکترونیک و نساجی گزارش شده است.