آغاز ریزش بورس با بهانه ترور!
همان‌طور که اشاره شد، شتاب ریزش قیمت‌ها در بورس تهران از هفته گذشته افزایش یافته است. کانال 80 هزار واحدی از دست رفته است و ارزش معاملات روز به روز کاهش می‌یابد. ممکن است برخی فعالان بازار حملات تروریستی هفته گذشته را دلیل افت شاخص بورس بدانند، اما در روز وقوع حملات هم بسیاری از فعالان بازار می‌دانستند که بر هم زدن امنیت تهران به هیچ‌وجه ساده نیست، بنابراین تحلیل اغلب فعالان بازار بر رفع مشکلات امنیتی تهران در اسرع وقت مبتنی بود. حالا امنیت در تهران برقرار است، اما شاخص بورس به مقادیر پیش از حملات تروریستی باز نگشته است. چنانچه انگیزه فعالان بازار از فروش سهام در روز چهارشنبه گذشته فرار از سهامداری در فضای ناامن تهران بوده باشد، حالا با برقراری امنیت دوباره باید خریدار سهام شده باشند. حال که چنین نشده است، می‌توان چنین استنباط کرد که علت اصلی ریزش‌های مکرر بورس تهران، نه حملات تروریستی، بلکه مشکلات بنیادینی است که پنجه در پنجه‌های بازار افکنده است. حالا اغلب فعالان و کارشناسان بازار سهام پذیرفته‌اند رشد بازار سهام در دو ماه ابتدای سال جاری با تاثر از هیجان نزدیک انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفته است. قیمت‌ها و شاخص‌های بازار سهام طی دو ماه ابتدای سال جاری، بدون آنکه توجیهی بنیادین وجود داشته باشد، رو به رشد گذاشت. سهام شرکت‌ها در حالی رشد می‌کرد که با تقریب خوبی هیچ اتفاق مثبتی در شرکت‌ها رخ نداده بود. با شکل‌گیری چنین فضایی، هر خبری میتواند بازار را منفی کند. این خبر میتواند از جنس درگیری‌های جدید بین کشورهای حاشیه خلیج فارس با قطر، حملات تروریستی در تهران یا هر خبر بی‌ربط دیگری باشد.
حمایت‌های خاص و طولانی شدن روند اصلاح بازار
نکته دیگری که این روزها فعالان بازار را نگران‌تر کرده، دخالت حقوقی‌های بزرگ بازار در روندهای قیمتی است. سفارش‌های خرید حمایتی در نمادهای عمده و شاخص‌ساز بازار توسط کدهای معاملاتی خاص، باعث شده است که روند اصلاح قیمت‌ها به شدت کند دنبال شود. در نتیجه از طرفی خریداران بالقوه تمایلی به خرید سهام در قیمت‌های فعلی ندارند و از طرف دیگر فروشندگان با سیگنال‌گیری از حمایت‌های حقوقی تصمیم به عدم فروش سهام می‌گیرند. تمام تلاش‌ها برای حفظ شاخص بورس در حال انجام است. حقوقی‌های بزرگ بازار با درخواست نهاد ناظر از سهم‌ها حمایت می‌کنند، خبری از عرضه‌های اولیه نیست و بازگشایی‌هایی که می‌توانند باعث ریزش شاخص بورس شوند به تاخیر می‌افتند. طبیعی است که در چنین شرایطی رکود، بازار سهام را فرابگیرد.
در روز گذشته اما، تا حدودی از این حمایت‌ها کاسته شد و قیمت‌ها روند طبیعی خود را در پیش گرفتند. همین موضوع سبب شد شاخص بورس بیش از 300 واحد افت کند. باید توجه داشت که نوسان ذات بازار پرریسکی مانند بازار سهام و اوراق بهادار است. چنانچه عرضه و تقاضا روال طبیعی خود را طی کنند، نوسان در بازار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. اتفاقا همین نوسان قیمت است که سبب جذابیت این بازار می‌شود. نهاد ناظر اما، به جای توسعه عرضی و عمقی بازار، صرفا تلاش دارد با هر ابزاری شاخص بورس را مثبت نگه دارد.
نمونه این گونه دخالت‌های دستوری در بازارها را می‌توان به کرات در تجربیات مختلف بازارهای مختلف اقتصاد ایران جست‌وجو کرد. همان قدر که ثابت نگه داشتن نرخ ارز در فضای تورمی برای اقتصاد خطرناک است، جلوگیری از افت یا رشد قیمت‌ها با استفاده از ابزارهای نظارتی در بورس نیز خطرناک است. هزینه حفظ قیمت‌ها در بورس تهران یا از دست رفتن نقدشوندگی بازار است، یا از دست رفتن منابع مالی حقوقی‌های حامی بازار. به عبارت بهتر، حقوقی‌ها تا جایی می‌توانند از بازار حمایت کنند که منابع مالی‌شان اجازه می‌دهد. در انتها یا منابع مالی حقوقی‌ها بازار به اتمام می‌رسد و شوکی قابل توجه به بازار تحمیل می‌شود، یا سهام موجود برای خرید حقوقی‌ها به اتمام می‌رسد که در این حالت نیز اصولا دیگر بازاری در کار نخواهد بود که نیازی به حمایت داشته باشد. روز گذشته تنها نمونه کوچکی از شوکی بود که میتواند به بازار سهام وارد شود. در روزی که خبری از حمایت‌های اشخاص حقوقی نبود، نماگرهای مهم بازار به راحتی سقوط کردند. سهام پالایشگاه بندرعباس تا مرز صف فروش پیش رفت و اغلب نمادهای بزرگ بازار با افت قیمت مواجه بودند.
مروری بر آمار معاملات دیروز
شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با افت بیش از 300 واحدی مواجه شد و به عدد 79 هزار و 564 واحدی رسید. شاخص‌های بازار اول و دوم نیز به ترتیب 223 و 615 واحد افت کردند. شاخص کل هم‌وزن نیز در روز گذشته با افت 34/ 0 درصدی مواجه شد. با کاهش حمایت‌ها در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز، حالا میزان نوسان شاخص کل و شاخص هم‌وزن تقریبا برابر شده است.
همچنین در داد‌و‌ستدهای روز گذشته سهامداران بورس تهران بیش از 353 میلیون برگه سهم و حق‌تقدم را به ارزش 76 میلیارد تومان در 30 هزار نوبت معاملاتی دست به دست کردند. ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی نیز به زحمت به 62میلیارد تومان می‌رسید. ارزش معاملات خرد بورس روز گذشته کمترین میزان ارزش معاملات روزانه را از ابتدای سال جاری رقم زد. حالا به جرأت می‌توان ادعا کرد که ارزش معاملات در بازار سهام تهران به محدوده نگران‌کننده‌ای رسیده است.
دیروز شاخص بورس متاثر از افت قیمت نمادهای پالایش نفت بندرعباس، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، پالایش نفت تهران، پالایش نفت اصفهان، پارس خودرو، مپنا و آسان پرداخت پرشین ریزش را تجربه کرد. تمام نمادهایی که تا روز یکشنبه به لطف حمایت‌های اشخاص حقوقی رشد شاخص کل را رقم می‌زدند، حالا با کاهش حمایت‌ها در بازه‌های منفی معامله می‌شوند.
در داد و ستدهای روز گذشته صدرنشینی بازار با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای نیرو ترانس، صنایع جوشکاب یزد، گروه صنعتی بارز، حمل و نقل پتروشیمی، کشاورزی و دامپروری مگسال، سرمایه‌گذاری صنعت بیمه و الکتریک خودرو شرق بود. در مقابل نمادهای سایپا‌دیزل، معدنی دماوند، ایران ارقام، سایپا شیشه، بین‌المللی محصولات پارس، سرمایه‌گذاری ملت و تایدواتر خاورمیانه با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.
سرمایه‌گذاران بورس تهران دیروز برای خرید اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق کیان، پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک سایپا، سهام نیرو ترانس و اوراق مشارکت ملی نفت ایران بیشترین تقاضا و طولانی‌ترین صف‌های خرید را ثبت کردند. این در حالی بود که سنگین‌ترین صف‌های فروش متعلق به واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک بنا گستر کرانه، اوراق صکوک سایپا، سهام تاید واتر خاورمیانه، اوراق مشارکت ملی نفت ایران، سهام سیمان خزر و سیمان بجنورد بود.
موج بازگشایی نمادها پس از مجمع سالانه
همچنین طی معاملات روز گذشته تعداد قابل توجهی از نمادهای بورسی پس از برگزاری مجامع سالانه خود به تابلوی معاملات برگشتند. بر این اساس در روز گذشته 19 نماد پس از برگزاری مجامع سالانه خود، با یا بدون تقسیم سود نقدی بازگشایی شدند. از میان این 19 نماد بورسی، 10 نماد در حالت مجاز-محفوظ باقی ماندند. به عبارت دقیق‌تر فرآیند کشف قیمت برای این نمادها تکمیل نشد. در روزهای بد بازار که ارزش معاملات تا این حد نازل است، بازگشایی‌های نمادها به این صورت مورد بی‌توجهی بازار قرار می‌گیرد. ضمنا در این 19 بازگشایی، 5 نماد با رشد و 4 نماد با افت کشف قیمت شدند. در صدر این بازگشایی‌ها، نماد «بنیرو» قرار داشت که با رشد قیمت تقریبا 10 درصدی مواجه شد.
