به‌دنبال افت قیمت جهانی فلزات در روز جمعه، بورس تهران معاملات این هفته را در فضایی منفی آغاز کرد؛ به‌طوری‌که شاخص کل سهام با ریزش 420 واحدی بیشترین افت خود از اواسط خرداد را تجربه کرد. این موضوع بازدهی این بازار از ابتدای سال را به کمتر از 8 درصد کاهش داد. همچنین تردید درباره روند آتی بازارهای جهانی و نگرانی از دوره تسویه اعتبار کارگزاری‌ها روز کم‌رمقی را در بورس رقم زد؛ به‌طوری‌که ارزش معاملات سهام به کمترین مقدار در بیش از دو ماه اخیر رسید.
بازار سهام پس از یک دوره حدود دو ماهه رشد قیمت‌ها، دیروز شاهد نزول شاخص کل و سیطره فضای انتظاری توام با احتیاط بود. بازار سهام که تحت تاثیر روند رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی به خصوص در حوزه فلزات پایه از میانه تیر‌ماه تا‌کنون شاهد عبور شاخص کل از پنج کانال بوده است، دیروز در اثر ضعف عمومی تقاضا و فشار فروش در شرکت‌های زیر‌مجموعه صنایع فلزی - معدنی، به مدار نزولی بازگشت. بر همین اساس نماگر اصلی بورس تهران روز گذشته با حدود 420واحد افت (معادل 5/ 0 درصد) بزرگ‌ترین ریزش خود در سه ماه اخیر را تجربه کرد(پیش از این شاخص در 17 خرداد ماه ریزش 7/ 0 درصدی را ثبت کرده بود). در عین حال دیروز ارزش معاملات خرد سهام به حدود 74 میلیارد تومان رسید که کمترین میزان از یازدهم تیر ماه سال جاری به شمار می‌رود. موضوعی که نشان‌دهنده سیطره فضای انتظار و احتیاط در معاملات بورس تهران است. به نظر می‌رسد ریزش محسوس قیمت‌ها در بازارهای جهانی در شامگاه جمعه گذشته، بیشترین اثر در ریزش شاخص سهام را داشته است.
بورس و بازارهای جهانی
همان‌طور که اشاره شد، بخش عمده رشد شاخص سهام در حدود دو ماه اخیر، مرهون افزایش قیمت در گروه‌های فلزی و معدنی بوده است. با رشد قیمت‌های جهانی، عملکرد و سودآوری شرکت‌های حاضر در گروه‌های فلزی و معدنی بورس تهران بهبود یافت و رفته‌رفته تمایل فعالان بازار سهام برای خرید در نمادهای این شرکت‌ها بیشتر شد و به تبع این موضوع قیمت سهام این شرکت‌ها نیز رو به افزایش گذاشت. با ادامه‌دار شدن رشد قیمت در بازارهای جهانی و رشد قیمت سهام شرکت‌های فلزی و معدنی، رفته‌رفته گمانه‌زنی‌ها درباره ریسک اصلاح قیمت‌های جهانی در بازار تسری یافت. این امر سبب شد معامله‌گران در مواجهه با رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی جوانب احتیاط را در نظر بگیرند. نشانه‌های اصلاح قیمت‌ها در بازارهای جهانی در معاملات روز چهارشنبه تا حدودی نمایان شد و روز جمعه قیمت‌های جهانی افت محسوسی را تجربه کردند. در ساعات پایانی معاملات هفته گذشته بازارهای جهانی، قیمت مس با افت حدود 4/ 3 درصدی به سطح زیر 6700دلار در هرتن رسید. این در حالی است که مس پیش از آن و در اواسط هفته مزبور سطوح بالاتر از 6900 دلاری را نیز تجربه کرده بود. سرب و روی نیز در پایان معاملات هفته افت به ترتیب 5/ 3 و 2/ 3 درصدی را تجربه کردند. بر همین اساس روی که در حال حرکت به سوی سطوح 3200دلاری بود، در شامگاه جمعه در سطح 3034 دلار در هر تن متوقف شد. سرب نیز در سطح 2265 دلاری (در هرتن) به کار خود خاتمه داد.
این اصلاح قیمت‌ها نگرانی‌ها در مورد گروه‌های فلزی و معدنی را افزایش داد. هراسی که در جریان معاملات دیروز خود را در تشدید فشار فروش سهام فلزی- معدنی نشان داد. در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» با عنوان «آزمون جهانی برای بورس‌بازان» عنوان شد که به احتمال زیاد معاملات روز جمعه بازارهای جهانی، یک فضای انتظاری توام با احتیاط در معاملات سهام به وجود آورد. امری که در جریان معاملات دیروز با افت چشمگیر ارزش معاملات محقق شد. به عبارت دیگر سهامداران دیروز صبر و احتیاط پیشه کردند تا تکلیف بازارهای جهانی در معاملات امروز (دوشنبه) مشخص شود و همچنین عرضه‌ها در بورس کالا نیز صورت بگیرد. در این میان البته برخی از سهامداران نیز ترجیح دادند ریسک بازگشایی بازارهای جهانی را متحمل نشوند و از معاملات سهام این گروه‌ها خارج شوند. به هر ترتیب بازگشایی بازارهای جهانی در جریان معاملات امروز و همچنین عرضه‌های شکل گرفته در بورس کالا حائز اهمیت خواهد بود. باید در نظر داشت، اصلاح قیمت‌های جهانی پس از رشدهای چشمگیر در این بازارها امری طبیعی است. سهامداران نیز پیش‌تر انتظار اصلاح قیمت این کالاها را داشتند. با این حال پیش‌بینی موسسات جهانی در مورد روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی تحت تاثیر تداوم حمایت پشتوانه‌های بنیادی نسبتا مناسب است، هر چند هشدارهایی نسبت به افزایش سفته‌بازی در این بازارها نیز داده‌اند. به عبارت دقیق‌تر، هرچند اوج قیمت‌های هفته گذشته نیازمند اصلاح است اما احتمال بازگشت فلزات به کف‌های پیشین دور از انتظار است. علاوه بر این به‌نظر نمی‌رسد این اصلاح قیمتی بر معاملات گروه‌های وابسته در بورس تهران اثر منفی شدیدی داشته باشد. این امر همان‌طور که اشاره شد به دلیل حرکت نسبتا منطقی و مواجهه غیر هیجانی معامله‌گران با جهش اخیر قیمت‌های جهانی است.
موضوعی که سبب شده قیمت سهام وابسته به بازارهای جهانی رشدهای هیجانی را تجربه نکند. ضمن اینکه قیمت‌های جهانی کالاها همچنان از قیمت‌های در نظر گرفته شده در بودجه شرکت‌ها بالاتر است. این دو موضوع از تشدید فشار فروش در این گروه‌های کالایی با فرض تداوم اصلاح قیمت‌ها در بازارهای جهانی می‌کاهد. علاوه بر آن تداوم نرخ رشد ارز نیز می‌تواند ضربه‌گیر ریزش بیشتر قیمت سهام این شرکت‌ها باشد. نرخ دلار در روزهای اخیر رشدهای نسبتا چشمگیری را تجربه میکند. در پایان معاملات دیروز نرخ این ارز به 3905 دلار رسیدتا از ابتدای سال رشد بیش از 4 درصدی را تجربه کند. به نظر می‌رسد این نرخ در نیمه دوم سال با افزایش تقاضا به دلیل نزدیک شدن به اربعین حسینی و همچنین آغاز شدن سال نو میلادی همچنان در روند صعودی حرکت کند. هر چند افزایش این نرخ به‌طور همزمان در بازار سهام اثرات مثبت و منفی دارد اما برآیند افزایش این نرخ نهایتا به نفع بورس تهران ارزیابی می‌شود. تداوم افزایش این نرخ می‌تواند همچنان از معاملات سهام شرکت‌های وابسته به تسعیر ارز حمایت کند. در عین حال نکته‌ای که باید در شرایط کنونی به آن توجه داشت، این است که نیمه دوم شهریورماه آغاز شده و بورس به فصل تسویه اعتبارات نزدیک می‌شود. با کمبود نقدینگی و تاثیرات روانی و واقعی این موضوع در بورس تهران در کنار تقابل عوامل مثبت و منفی مذکور، این احتمال وجود دارد که هفته کاری جاری با انفعال فعالان بازار سهام دنبال شود.
چه خبر از صنایع؟
دیروز علاوه بر فضای منفی حاکم بر گروه وابسته به فلزات اساسی، جو عمومی بازار نیز عمدتا منفی بود. جدول بازدهی صنایع بورس نشان می‌دهد دیروز تنها 8 صنعت با رشد شاخص مواجه شدند. از این 8 گروه، تنها شاخص دو گروه قند و شکر و محصولات کاغذی رشد بیشتر از 2 درصدی را تجربه کردند. نوسان شاخص در دیگر گروه‌های سبزپوش بازار کمتر از 3/ 0 درصد بود. گروه فلزات اساسی دیروز با ثبت افت حدود 7/ 2 درصدی شاخص کل زیان‌ده‌ترین گروه بازار سهام بود. گروه استخراج کانه‌های فلزی نیز افت 6/ 1 درصدی را ثبت کرد و رتبه سوم زیان‌ده‌ترین صنایع بورسی در جریان معاملات دیروز را به خود اختصاص داد.
گروه قندی اما با رشد 07/ 3 درصدی شاخص خود، پربازده‌ترین صنعت دیروز بورس تهران بود. شاخص این صنعت در هفت روز معاملاتی اخیر 9/ 3 درصد رشد کرده است. همزمان با منفی شدن شاخص سهام بار دیگر توجه به این گروه جلب شده است. امری که به نظر می‌رسد تحت تفکر سنتی بتای منفی (ارتباط معکوس با شاخص کل) داشتن این گروه صورت گرفت. علاوه بر این در این گروه موضوع افزایش نرخ‌ها نیز وجود دارد. امری که البته همچنان با ابهاماتی مواجه است. گروه فرآورده‌های نفتی دیروز افت 74/ 0 درصدی را تجربه کرد. نمادهای زیر مجموعه این گروه دیروز پس از زیر مجموعه‌های شرکت‌های فلزی- معدنی دومین صنعت اثر‌گذار در نزول شاخص سهام بودند. شرکت‌های زیر مجموعه این گروه در روزهای اخیر تحت تاثیر اخبار و شایعاتی دوباره به کانون توجه سهامداران بازگشته بود (شاخص این گروه هفت روز معاملاتی اخیر رشد 4/ 9 درصدی را تجربه کرده است)، در جریان معاملات روز چهارشنبه و دیروز با فشار فروش معامله‌گران مواجه شد. تایید نشدن اخبار غیررسمی پیرامون حل شدن موضوع اختلاف حساب‌های شرکت‌های پالایشی با شرکت پالایش و پخش در کنار ابهامات موجود در شیوه نرخ‌گذاری این شرکت‌ها موجب ریزش قیمت سهام پالایشی شد. در بازار دیروز در گروه خودرویی و پس از گذشت یک هفته از بازگشایی سایپا همچنان شاهد افزایش فشار فروش سهامداران بود. به‌طوری که قیمت عمده سهام شرکت‌های خودرویی از مرزهای روانی نیز عبور کردند. این امر در شرایطی رخ می‌دهد که برخی کارشناسان معتقدند رسیدن عبور قیمت‌ها از این مرزهای روانی، می‌تواند سطوح جذابی نزد سهامداران قرار دهد. با این حال باید دید فضای عمومی بازار در نهایت چه تصمیمی در مورد گروه خودرویی می‌گیرد.