هشتمین اجلاس سالانه اتحادیه «امان» درحالی به میزبانی ترکیه برگزار شد که تاکید این اجلاس بر نقش‌آفرینی صندوق‌های ضمانت صادرات و اگزیم بانک‌ها در ایجاد مسیر امن در تجارت بود.
همچنین برقراری روابط حرفه‌ای بین کشورهای عضو نیز از دیگر مواردی بود که مورد توجه اعضا قرار گرفت. اتحادیه «امان» یا «اتحادیه بیمه‌گران اعتبار صادراتی و سرمایه‌گذاری در کشورهای مسلمان» متشکل از برخی کشورهای اسلامی است که به رغم تنش‌های سیاسی که بین برخی از آنها وجود دارد، در یک اتحادیه گرد هم می‌آیند و با یکدیگر وارد تعامل می‌شوند. کارشناسان بر این باورند که چنین ارتباطی می‌تواند فارغ از مسائل سیاسی، در فضای حرفه‌ای به تسهیل تجارت کشورهای عضو کمک کند.
اتحادیه «امان»، اتحادیه صندوق‌های ضمانت صادرات و اگزیم بانک‌های اسلامی است که صندوق ضمانت صادرات ایران نیز یکی از اعضای آن محسوب می‌شود. نمایندگان موسسه ضمانت صادراتی و بیمه‌ای از کشورهای عربستان، الجزایر، مصر، اندونزی، اردن، لبنان، مالزی، عمان، قطر، سودان، تونس، ترکیه، امارات و ایران به همراه ۱۲ موسسه از کشورهای اروپایی به‌عنوان عضو ناظر این اتحادیه هستند. البته پنجمین اجلاس این اتحادیه در سال ۹۳ به میزبانی ایران برگزار شد. در آن اجلاس «ایجاد بازار مشترک»، «اتخاذ سیاست‌های باز تجاری» و «نظام تعرفه ترجیحی» سه درخواست متولیان صنعت کشور برای توسعه همکاری‌های تجاری بین کشورهای اسلامی بود. اما کارشناسان بر این باورند که این خواسته‌ها در حد انتظار محقق نشده و تنها برقراری تعرفه ترجیحی با ترکیه اجرایی شده است. به اعتقاد آنها، با توجه به بدتر شدن روابط کشورهای منطقه، در سطح مورد انتظار پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در توسعه روابط بین کشورهای عضو را شاهد نبوده‌ایم. تنش‌های منطقه‌ای خصوصا فاصله ایران و عربستان، چشم‌انداز تجارت آزاد میان کشورهای اسلامی را دور از دسترس کرده است؛ ولی مذاکرات دوجانبه میان ایران و بعضی کشورهای اسلامی در جریان است.
اهداف و مزیت‌های اتحادیه امان
اتحادیه «امان» با ۶ هدف اصلی «توسعه و تسهیل تجارت میان کشورهای اسلامی»، «تبادل اطلاعات اعتباری خریداران کشورهای اسلامی و در نهایت ایجاد موسسه اعتبارسنجی اسلامی»، «همکاری برای وصول مطالبات خارجی و در نهایت ایجاد موسسه وصول مطالبات اسلامی»، «تشویق کشورهای فاقد ECA به ایجاد آن به منظور توسعه صادرات کشورهای مسلمان»، «تحقیق و مطالعه پیرامون توسعه صنعت بیمه اعتبار صادراتی در کشورهای اسلامی» و «همکاری با سایر موسسات و سازمان‌های بین المللی در حوزه این صنعت» تشکیل شده است.
صندوق ضمانت صادرات ایران نیز عضو این اتحادیه است و حضور آن در اتحادیه «امان» با مزیت‌هایی همراه است. در وهله نخست، با حضور در این اتحادیه دسترسی به بانک‌های اطلاعات اعتباری خریداران خارجی در سایر کشورها میسر می‌شود. ماده اولیه فعالیت صندوق ضمانت صادرات ایران برای پوشش ریسک عدم بازپرداخت خریداران کالا و خدمات ایرانی، اطلاعات اعتباری این خریداران و اعتبارسنجی آنها است. تا پیش از تاسیس اتحادیه امان، صندوق برای تامین این اطلاعات، وابسته به منابع و بانک‌های اطلاعاتی غربی بود که بعضی از آنها با تشدید تحریم‌ها، ارائه خدمات به ایران را متوقف کردند.
یکی از اولین و بزرگ‌ترین دستاوردهای این اتحادیه تاکنون، ایجاد بانک مشترک اطلاعات اعتباری در میان کشورهای عضو است که از دید پدافند غیرعامل، جایگزین مناسبی برای تامین نیازهای صندوق خواهد بود. در وهله دوم عضویت در اتحادیه اما همکاری در زمینه وصول مطالبات خارجی را هم محقق میکند. با توجه به اینکه بعضا دولت‌های خارجی به‌عنوان کارفرما در پروژه‌های خدمات فنی و مهندسی مطرح هستند یا مواردی که خریدار کالا و خدمات ایرانی از بخش‌های دولتی کشورها است، وصول مطالبات خارجی از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. حتی در مواردی که بانک‌ها یا بخش‌خصوصی کشورها، به‌عنوان خریدار یا ضامن خریدار مطرح هستند، در صورت عدم بازپرداخت و عدم ایفای تعهدات خریدار، صندوق برای وصول و بازیافت مطالبات کار دشواری پیش رو دارد. بر این اساس همکاری اعضای اتحادیه در این زمینه بسیار راهگشا است. استانداردسازی حوزه بیمه صادرات و سرمایه‌گذاری، سومین مزیت حضور صندوق ضمانت صادرات ایران در اتحادیه مذکور است.
ECAها باید برای رقابت بر مبنای تجارت منطقی و عادلانه، از استانداردهای مشخصی پیروی کنند. برنامه‌ریزی برای این منظور از مزایای عضویت صندوق ضمانت صادرات ایران در اتحادیه خواهد بود. چهارمین مزیت هم بیمه مشترک و بیمه اتکایی با سایر کشورهای اسلامی است. بعضا پروژه‌ها و منافع مشترکی میان دو یا چند کشور مطرح است (مثلا خط لوله صلح) و به جهت وسعت و حجم، نیازمند همکاری بیمه‌ای سندیکایی است. همکاری به شکل تسهیم و تقسیم ریسک از طریق بیمه مشترک یا اتکایی، ایده‌آل‌ترین اهدافی است که در قالب اتحادیه قابل وصول است. مزایای دیگری نیز برای عضویت صندوق در اتحادیه قابل ذکر است که می‌توان به بهره‌مندی از کمک‌های فنی، تجربی، آموزشی و مشاوره، تاثیرگذاری مثبت بر درک ECAهای خارجی از ریسک سرمایه‌گذاری ایران اشاره داشت.
در هشتمین اجلاس چه گذشت؟
در هشتمین اجلاس اتحادیه «امان» که با حضور بیش از ۸۵ هیات از ۲۲ کشور جهان افتتاح شد، بنیالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه رفتار دوگانه در مبارزه با تروریست‌ها را اشتباهی بزرگ و نشانه ضعف در مبارزه غرب با آنها دانست. او تاکید کرد: ما از غرب می‌خواهیم که استاندارد دوگانه در مبارزه با تروریست‌ها را کنار بگذارد و صادقانه با معضل جهانی تروریسم مبارزه کند. ییلدریم اظهار کرد: امروز کشورهایی که از طریق اسلام‌ستیزی نفرت پراکنی می‌کنند، روزی به محبت و عدالت مسلمانان، همچون آب و نان محتاج خواهند شد. او در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تاکید بر اهمیت خوش حسابی در تجارت داخلی و بین‌المللی، بر نقش صندوق‌های ضمانت صادرات و اگزیم بانک‌های کشورهای اسلامی بر ایجاد امنیت در تجارت اشاره و ابراز امیدواری کرد که اتحادیه «امان» بتواند با ایجاد هماهنگی در میان اعضا به این هدف کمک کند.
در ادامه نیهات زیبکچی، وزیر اقتصاد ترکیه نیز در این اجلاس اعلام کرد: ترکیه سال ۲۰۱۷ را «سال بسیج صادرات» اعلام کرده است. زیبکچی با اشاره به اینکه، صادرات ترکیه در ۱۰ ماه اول سال‌جاری با رشد دو رقمی ادامه دارد، اظهار کرد: امسال به‌عنوان کشوری که به رشد متکی بر صادرات اولویت می‌دهد، حمایت مالی بیش از پیش از اگزیم بانک ترکیه برای توسعه صادرات را هدف قرار دادیم.
حجم صادرات ترکیه به بیش از مقدار هدف‌گذاری شده خواهد رسید؛ این گزاره‌ای است که وزیر اقتصاد ترکیه مطرح کرد. زیبکچی گفت: انتظار داریم حجم صادرات کشور تا پایان سال‌جاری به بیش از میزان هدف‌گذاری شده برسد. همچنین هدف ما این است که حجم صادرات را به رکورد تاریخی بیش از ۱۵۷ میلیارد دلار برسانیم. او یادآور شد حجم صادرات این کشور در ۹ ماه نخست سال‌جاری به حدود ۱۲۹ میلیارد دلار رسید. زیبکچی با اشاره به این موضوع که میزان صادرات هدف‌گذاری ترکیه ارتقا یافته است، گفت: ما مقدار صادرات را در سطح حدود ۱۵۳ میلیارد دلار هدف‌گذاری کرده بودیم. اما در ۱۲ ماه منتهی به سپتامبر حجم صادرات کشور بیش از این میزان شد. بنابراین براساس برنامه اقتصادی میان‌مدت، حجم صادرات هدف‌گذاری شده کشور را تا پایان سال‌جاری به بیش از ۱۵۶ میلیارد دلار افزایش دادیم. وزیر اقتصاد ترکیه اظهار کرد: به‌رغم چالش‌های اقتصادی جهان، دولت ترکیه حمایت خود از صادرات این کشور را افزایش می‌دهد. به گفته او دولت ترکیه با کمک به بانک صادرات-واردات (اگزیم‌بانک)،سرمایه این بانک را به ۱۰ میلیارد لیر افزایش داده است. بانک صادرات-واردات ترکیه نهادی کاملا دولتی است که مشوق‌های صادراتی لازم را بر مبنای استراتژی‌های صادراتی این کشور ارائه میکند.
وزیر اقتصاد ترکیه گفت: بانک صادرات-واردات ترکیه قادر است ۳۰ درصد از حجم صادرات این کشور را تا سال ۲۰۱۸ تأمین مالی کند. زیبکچی عنوان کرد: ما باید ساختار صادرات را تغییر دهیم. ما از صادرات با تکنولوژی بالا حمایت مستقیم می‌کنیم. سهم تولیدات با تکنولوژی بالا در صادرات کالاهای صنعتی از ۴/ ۳ درصد در سال گذشته به ۸/ ۳ درصد در سال‌جاری افزایش یافته است. البته این ارقام برای ما بسیار پایین است و باید هرچه زودتر به ۱۵-۲۰ درصد برسیم.
نیهات زیبکچی با اشاره به‌اینکه، سال‌های نگارش مجدد معادله اقتصاد جهان را سپری می‌کنیم، تصریح کرد: نقطه عطف بزرگی آغاز شده و در آینده نزدیک علاوه بر فناوری‌های جدید نیز سرنوشت اقتصادهای جهانی را تعیین خواهند کرد. عدنان ییلدیریم، مدیر عامل اگزیم بانک ترکیه، اسامه قیسی مدیرعامل موسسه بیمه‌ای ICIEC وابسته به بانک توسعه اسلامی و دبیرکل اتحادیه «امان» با تاکید بر اهداف تشکیل اتحادیه «امان»، همگرایی بیش از پیش صندوق‌های ضمانت صادرات کشورهای اسلامی را در جهت توسعه تجارت درون کشورهای اسلامی حیاتی دانستند.
صندوق ضمانت صادرات ایران به‌عنوان یکی از اعضای موسس اتحادیه «امان» در این نشست حضور داشت و سیدآرش شهرآئینی عضو هیات‌مدیره و معاون فنی و نماینده صندوق در این مجمع، برخی از جزئیات این نشست را اعلام کرد. براساس آنچه در این اجلاس گفته شده، مجموعه سرمایه اعضای اتحادیه «امان» ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار است که صندوق ضمانت صادرات جزو چهار موسسه بزرگ به لحاظ سرمایه قرار دارد. همچنین به لحاظ عملکرد اعضا در سال ۲۰۱۶، صندوق ضمانت صادرات ایران با ارائه پوشش یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری در رده پنجم پس از موسسات اگزیم بانک ترکیه، ICIEC وابسته به بانک توسعه اسلامی، اگزیم بانک مالزی و LCI لبنان قرار گرفت. از سویی در بخش پوشش‌های کوتاه‌مدت صندوق ضمانت صادرات ایران با ۵۲ درصد رشد در رتبه اول رشد در این بخش قرار گرفت. در بخش پوشش پروژه‌های میان و بلندمدت نیز صندوق ضمانت صادرات ایران جزو ۵ موسسه اول قرار گرفت. علاوه بر این، به لحاظ در آمد حق پوشش‌های کوتاه‌مدت در رتبه سوم قرار گرفت.
در بخش حق بیمه مربوط به بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری نیز صندوق ضمانت صادرات ایران و ICIEC دو موسسه مهم و تاثیرگذار در سال ۲۰۱۶ بوده‌اند. صندوق ضمانت صادرات ایران در سه سال گذشته بیشترین خسارت را در بخش میان و بلندمدت پرداخت کرده و در بخش بازیافت میان و بلندمدت نیز در رتبه سوم قرار گرفت. در مجموع عملکرد این اتحادیه در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد که تعداد مشتریان با رشد ۲ درصدی همراه بوده، رشد ۲۰ درصدی نیز در تعداد خریداران تجربه شده، رشد ۲۲ درصدی پوشش‌ها هم از دیگر دستاوردهای اتحادیه است. حق بیمه با رشد ۲۸ درصدی، خسارت با رشد ۱۹ درصدی، بازیافت با رشد ۴۷ درصدی و ضریب خسارت با رشد ۷درصدی روبه‌رو بوده است. شهرآئینی افزود: حضور فعال صندوق در کمیته دیتابیس اتحادیه «امان» و نشست‌های دوجانبه با موسسات همتا و اتکایی گران بین‌المللی از دیگر نکات مهم این اجلاس بود.